Στο παρόν βιβλίο, ο Φρόυντ, ο οποίος μελέτησε πολλά λογοτεχνικά και θεατρικά έργα, ασχολείται με τον βίο και την προσωπικότητα του Ντοστογιέφσκι. Στο βιβλίο αυτό εκτός από τον Ντοστογιέφσκι και την πατροκτονία, περιλαμβάνονται κάποια ακόμη κείμενα, που είναι τα εξής: Μια παιδική ανάμνηση από την αυτοβιογραφία του Γκαίτε, Ορισμένοι χαρακτήρες ιδωμένοι μέσα από την ψυχαναλυτική εργασία, Το εφήμερο, Ψυχοπαθείς χαρακτήρες επί σκηνής.
«Αν ο πατέρας είναι σκληρός, βίαιος και απάνθρωπος, τότε το Υπερεγώ υιοθετεί από αυτόν τις συγκεκριμένες ιδιότητες, αποκαθιστώντας εκ νέου στη σχέση του με το Εγώ την παθητικότητα που θα έπρεπε να έχει απωθηθεί. Το Υπερεγώ έχει γίνει σαδιστικό, το Εγώ γίνεται μαζοχιστικό –κατ’ ουσίαν αναλαμβάνει, δηλαδή, παθητικό ρόλο γυναίκας. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται μια επιτακτική ανάγκη για τιμωρία μέσα στο Εγώ, το οποίο προσφέρεται, εν μέρει, ως θύμα στη μοίρα και, εν μέρει, βρίσκει ικανοποίησή του από το Υπερεγώ (συνείδηση ενοχής). Άλλωστε, κάθε τιμωρία είναι, κατ’ ουσίαν, ευνουχισμός και ως τέτοιος, εκπληρώνει την παλιά, παθητική στάση απέναντι στον πατέρα. Εντέλει, ακόμα και η μοίρα δεν αποτελεί παρά μια μεταγενέστερη προβολή του πατέρα» (σελ. 49).
«Στην περίπτωση του Ντοστογιέφσκι, το εξαιρετικά ανεπτυγμένο αίσθημα ενοχής και η μαζοχιστική διαγωγή του θα λέγαμε ότι ανάγονται σε μια ιδιαίτερη έντονη θηλυκή συνιστώσα. Ο Ντοστογιέφσκι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα ανθρώπου με εξαιρετικά ισχυρή αμφισεξουαλική προδιάθεση, ο οποίος αμύνεται με ιδιαίτερη ένταση κατά της εξάρτησής του από έναν ιδιαιτέρως σκληρό πατέρα. Αυτό το χαρακτηριστικό της αμφισεξουαλικότητας έρχεται να προστεθεί στις προαναφερόμενες συνιστώσες της προσωπικότητάς του.
Επομένως, το πρώιμο σύμπτωμα των κρίσεων που γεννά ο φόβος του θανάτου μπορεί να ερμηνευθεί ως ταύτιση του Εγώ με τον πατέρα, την οποία το Υπερεγώ επιτρέπει εν είδει τιμωρίας. Ήθελες να σκοτώσεις τον πατέρα σου για να γίνεις ο ίδιος πατέρας. Τώρα λοιπόν είσαι εσύ ο πατέρας –μα ο νεκρός πατέρας. Πρόκειται για τον συνηθισμένο μηχανισμό υστερικών συμπτωμάτων. Επιπλέον, τώρα σε σκοτώνει ο πατέρας. Για το Εγώ, το σύμπτωμα του θανάτου αποτελεί φαντασιωσική ικανοποίηση της ανδρικής επιθυμίας και συγχρόνως μαζοχιστική ικανοποίηση, από την άλλη, αποτελεί ικανοποίηση της ανάγκης του Υπερεγώ για τιμωρία, άρα σαδιστική ικανοποίηση. Αμφότερα τα ψυχικά συστήματα, το Εγώ και το Υπερεγώ, εξακολουθούν να υποδύονται τον πατρικό ρόλο» (σελ. 50-51).
Φρόυντ, Σ. (2012). Ο Ντοστογιέφσκι και η πατροκτονία. Αθήνα: Πατάκης.
Κουραβάνας Νικόλαος, Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
