H Marilyn Yalom πέθανε στις 29 Νοεμβρίου 2019 από πολλαπλό μυέλωμα. Ήταν καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και διευθύντρια σπουδών του Ινστιτούτου Κλέυμαν για τις Σπουδές Φύλου στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Επίσης, ήταν σύζυγος του ψυχιάτρου, ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα Irvin Yalom.
Όταν έμαθε ότι έχει καρκίνο ξεκίνησε να γράφει μαζί με τον σύζυγό της, μετά από δική της πίεση ένα βιβλίο στο οποίο περιγράφουν την πορεία προς τον θάνατο, την πάλη με την απώλεια, του εαυτού ή του συντρόφου… τη σταδιακή μείωση των δυνάμεων και την εξασθένιση λόγω της ασθένειας… Περιγράφεται αναλυτικά η πορεία του ζευγαριού προς τον αποχωρισμό… έναν δύσκολο αποχωρισμό μετά από 65 χρόνια γάμου και πάνω από 70 χρόνια που ήταν μαζί… από την εφηβεία τους.
Πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπίσεις τον εαυτό σου αλλά και τους άλλους για μια απώλεια; Πόσο αδύναμοι και τρωτοί είμαστε όλοι απέναντι στον θάνατο; Πόσο διαφορετικό είναι να το αντιμετωπίζεις μέσα από τους ασθενείς σου και πόσο να καλείσαι εσύ ο ίδιος να το αντιμετωπίσεις; Και πόσο διαφορετικό είναι να είσαι εσύ αυτός που πεθαίνει ή αυτός που μένει πίσω και καλείται να διαχειριστεί την απώλεια και τη μοναξιά; Πόσο δύσκολο είναι να νιώθεις ανήμπορος και να καλείσαι σταδιακά από την ίδια τη ζωή να αφήσεις όλα όσα έκανες, όλα όσα ήταν η ζωή σου;
Ένα κείμενο που εισάγει τον αναγνώστη στις δυσκολίες που κλήθηκε αυτό το ζευγάρι να αντιμετωπίσει έχοντας απέναντι έναν ανίκητο εχθρό, τον ίδιο τον θάνατο. Είχαν αρκετή εμπειρία και οι δύο από θέματα θανάτου, καθώς είχαν ασχοληθεί στην ακαδημαϊκή τους καριέρα με τέτοιου είδους ζητήματα… όμως δεν είχαν εμπειρία από τον δικό τους επικείμενο θάνατο… Βρίσκονται, λοιπόν, σε έναν πρωτόγνωρο και οδυνηρό αγώνα, γεμάτο συναισθήματα, σκέψεις, ματαιώσεις, προσπάθεια, υποσχέσεις και αρκετό κλάμα…
Και οι δύο είναι στην ηλικία των 87 ετών, όταν ξεκινάει αυτός ο αγώνας… και έχουν ζήσει μια ολοκληρωμένη ζωή… την οποία έζησαν μαζί… και τώρα θα πρέπει να αποχωριστούν ο ένας τον άλλο.
«Νιώθουμε και οι δύο ότι ζήσαμε πλήρεις ζωές. Απ’ όλες τις ιδέες που χρησιμοποίησα για να ανακουφίσω τους ασθενείς μου που φοβούνταν τον θάνατο, η πιο αποτελεσματική είναι η σκέψη ότι χρειάζεται να ζούμε μια ζωή για την οποία να μη μετανιώνουμε» (σελ. 21).
Η Μαίριλυν γράφει: «Τελικά έχω καταλάβει ότι μένουμε ζωντανοί όχι μόνο για τον εαυτό μας αλλά και για τους άλλους» (σελ. 31). Εκτός από την αλληλεπίδραση της ίδιας με τον θάνατο και την αλληλεπίδραση του ζεύγους με τον θάνατο, υπάρχουν γύρω και όλοι εκείνοι που τους στηρίζουν και προσπαθούν να βοηθήσουν σε αυτή τη δύσκολη στιγμή και… περιμένουν να πάρουν μια απάντηση… για την εξέλιξη της κατάστασης.
Ο Ιρβ από την άλλη μεριά, έχει να αναμετρηθεί όχι μόνο με τον θάνατο και την απώλεια της συζύγου του και το πώς θα διαχειριστεί το πένθος, αλλά και με όσους βοήθησε όλα αυτά τα χρόνια για να ξεπεράσουν τον θάνατο δικών τους ανθρώπων. Χαρακτηριστικά γράφει: «Ένιωσα τόσες φορές να λάμπω από χαρά βλέποντάς τους σιγά- σιγά να νιώθουν καλύτερα και να ξαναμπαίνουν στη ζωή. Αν έβαζα τέλος στη δική μου ζωή, θα ήταν σαν προδοσία απέναντι στη σκληρή δουλειά που έκαναν με τον εαυτό τους, στη σκληρή δουλειά που κάναμε μαζί. Εγώ που τους βοήθησα να ξεπεράσουν τον πόνο και τη θλίψη τους, μόλις βρεθώ στη δική τους θέση, επιλέγω ξαφνικά την εύκολη έξοδο; Όχι, δεν μπορώ να κάνω τέτοιο πράγμα. Η προσφορά βοήθειας στους θεραπευόμενους είναι ο πυρήνας της ζωής μου: κάτι που ούτε μπορώ ούτε θέλω να παραβιάσω» (σελ. 73).
Στην Καλιφόρνια είναι νόμιμη η ιατρική υποβοήθηση των ασθενών για τερματισμό της ζωής (υποβοηθούμενη αυτοκτονία) και ο πόνος και η αδυναμία οδηγεί συχνά τη Μαίριλυν να καταφεύγει σε αυτή τη σκέψη. Πώς αντιδρά ο Ιρβ και πώς εξελίσσεται τελικά η κατάσταση της υγείας της; Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που το άτομο βιώνει μια σταδιακή φθορά και αποδυνάμωση… Με λεπτομερή τρόπο οι περιγραφές του Ιρβ και της Μαίριλυν μας κάνουν συνοδοιπόρους σε αυτή την πορεία… μέχρι τον θάνατο της Μαίριλυν…
Οι σκέψεις και η αναμέτρηση του ψυχοθεραπευτή με τον θάνατο, ένα θέμα με το οποίο ασχολήθηκε σε όλη του τη ζωή, του δημιουργεί σκέψεις, συναισθήματα και πολλές πρωτόγνωρες καταστάσεις.
Ο Ιρβ γράφει: «έχω κάνει πάρα πολλά πράγματα στη ζωή μου {…}, αλλά δεν έζησα ποτέ ως ανεξάρτητος ενήλικος!» (σελ. 188). Και συνεχίζει… «Δεν μιλώ όμως για μοναξιά. Μιλώ για το πώς γίνεται να μάθω ότι κάτι μπορεί να έχει αξία και ενδιαφέρον ακόμα και αν είμαι ο μόνος που το βιώνει, ακόμα και αν δεν μπορώ να το μοιραστώ με τη Μαίριλυν» (σελ. 190).
Ο Ιρβ γράφει επίσης: «Όλους όσοι είναι εδώ απόψε τους αγαπώ πάρα πολύ κι όμως νιώθω ένα κενό. Λείπει το κέντρο» (σελ. 191).
Ένα βιβλίο που δημιουργεί αισιοδοξία για την αγάπη, την αφοσίωση και το μοίρασμα, αλλά ταυτόχρονα θλίψη και λύπη για την αρρώστια, την εξασθένιση του οργανισμού και την απώλεια… ένα βιβλίο γεμάτο συναισθήματα και προβληματισμούς… ηθικά διλήμματα και δύσκολες αποφάσεις…
«Πώς μπορούμε να παλέψουμε ενάντια στην απόγνωση; Πώς μπορεί η ζωή μας να έχει ουσιαστικό νόημα ως την τελευταία στιγμή;» (σελ. 13).
Irvin Yalom & Marilyn Yalom. (2021). Ζήτημα θανάτου και ζωής. Αγάπη, απώλεια και αυτό που έχει τελικά σημασία. Άγρας.
________________________________________________________________
Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc
