Ο Δημήτρης ή Μήτσος Παρτσαλίδης (Τραπεζούντα, 1903 – Αθήνα, 22 Ιουνίου 1980) ήταν συνδικαλιστής και πολιτικός, ηγετικό στέλεχος και βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ήταν επίσης δήμαρχος Καβάλας και πρόεδρος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Το 1968 με τη διάσπαση του ΚΚΕ ηγήθηκε της ανανεωτικής πτέρυγας και του ΚΚΕ Εσωτερικού.
Ο Δημήτρης Παρτσαλίδης γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1903. Πρόσφυγας του ’22, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε εγκατασταθεί από το 1924. Στην αρχή προσελήφθη στη Δημόσια Υπηρεσία Επισιτισμού στην Καβάλα όπου και εργάσθηκε μέχρι που απολύθηκε από το καθεστώς της Δικτατορίας του Πάγκαλου όπου και συνέχισε να εργάζεται ως καπνεργάτης.
Ένταξη στο ΚΚΕ – Στην ηγεσία του κόμματος
Από το 1924 υπήρξε μέλος της ΟΚΝΕ και από τον επόμενο χρόνο μέλος του ΚΚΕ όπου και ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση, ιδιαίτερα ως στέλεχος στην Ένωση Καπνεργατών Καβάλας με τη βοήθεια της οποίας και εξελέγη δύο φορές βουλευτής Καβάλας, το Σεπτέμβριο του 1932, ενώ εξέτιε ποινή φυλάκισης, και τον Ιανουάριο του 1936, ως υποψήφιος της συμμαχίας του Παλλαϊκού Μετώπου. Ενδιάμεσα, το Φεβρουάριο του 1934 εξελέγη δήμαρχος Καβάλας, και ένα μήνα μετά, στο 5ο συνέδριο του ΚΚΕ, εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και στη συνέχεια του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ. Όμως η κυβέρνηση του Π. Τσαλδάρη τον καθαίρεσε από δήμαρχο τέσσερις μήνες μετά την εκλογή του με την αιτιολογία ότι “μετέτρεψε το δημαρχείο σε κομμουνιστικό άντρο” και τον εκτόπισε με τον Ιδιώνυμο νόμο του 1929 στον Αη Στράτη.
Ο Παρτσαλίδης φοίτησε στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής (ΚUTV) στη Μόσχα.
Δικτατορία Μεταξά – Κατοχή – Αντίσταση
Κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά πέρασε στην παρανομία. Μετά την σύλληψη του Ζαχαριάδη, τον Σεπτέμβριο του 1936, ανέλαβε την καθοδήγηση του ΚΚΕ μαζί με τον Βασίλη Νεφελούδη και τον Στέλιο Σκλάβαινα, συγκροτώντας Τριμελή Γραμματεία. Τον Απρίλιο του 1938 συνελήφθη μαζί με τον Νεφελούδη και τον Σκλάβαινα, στο σπίτι του Νεφελούδη στα Άνω Πατήσια. Το μεταξικό καθεστώς τον μετέφερε αρχικά στην Ακροναυπλία και αμέσως μετά τον φυλάκισε στην Ακτίνα Θ’ των φυλακών της Κέρκυρας.
Η έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου τον βρήκε έγκλειστο στις φυλακές της Κέρκυρας. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς παρέμεινε έγκλειστος σε διάφορες φυλακές. Το Μάρτιο του 1944 κατάφερε να δραπετεύσει από τις φυλακές του Χαϊδαρίου και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, στο οποίο και ανέλαβε γενικός γραμματέας (πολιτικός αρχηγός), τον Αύγουστο του 1944, αντικαθιστώντας το Θανάση Χατζή. Στη θέση του γ.γ. του ΕΑΜ παρέμεινε μέχρι την έναρξη του Εμφυλίου.
Κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Πήρε μέρος στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΑΜ-ΚΚΕ και Κυβερνητικών υπό την εποπτεία του Τσώρτσιλ, στις 25 Δεκεμβρίου 1944, καθώς και σ΄ αυτές για την ανακωχή των μαχών (11 Ιανουαρίου1945). Ο Παρτσαλίδης μαζί με τον Γιώργη Σιάντο και τον Ηλία Τσιριμώκο υπέγραψαν εκ μέρους του ΕΑΜ-ΚΚΕ τη συμφωνία της Βάρκιζας.
Εμφύλιος Πόλεμος
Τον Ιούλιο του 1947 συνελήφθη και εκτοπίστηκε στην Ικαρία απ’ όπου δύο χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1949, δραπέτευσε για να ενταχθεί στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) και να ηγηθεί στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, μετά την απομάκρυνση του Μάρκου Βαφειάδη, θέση που διατήρησε μέχρι την ολοκληρωτική ήττα του ΔΣΕ. Η μετέπειτα όμως κάθετη ρήξη του με τον Νίκο Ζαχαριάδη επί της εκτός Ελλάδος δράσης του ΚΚΕ είχε ως συνέπεια την απομάκρυνση του Παρτσαλίδη από κάθε θέση που κατείχε στο κόμμα και τελικά την πλήρη διαγραφή του, το 1952.
Μετά τον εμφύλιο
Τέσσερα όμως χρόνια μετά, κατά την 6η Πλατιά Ολομέλεια του ΚΚΕ όπου και καθαιρέθηκε ο Ζαχαριάδης, ο Παρτσαλίδης επανήλθε στο κόμμα και έγινε και πάλι μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Τέλος το 1968, στην 12η Ολομέλεια του ΚΚΕ, όταν συνέβη και η διάσπασή του κόμματος, ο Παρτσαλίδης βρέθηκε με το μέρος εκείνων που διαφωνούσαν στην τότε ηγεσία του Κολιγιάννη και ειδικότερα επί του χαρακτήρα που θα έπρεπε να συνεχίσει να έχει το κίνημα. Έτσι ο Παρτσαλίδης αναδείχθηκε ως ένα από τα κορυφαία στελέχη που ίδρυσαν στη συνέχεια το ΚΚΕ Εσωτερικού.
Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας του 1967, ο Παρτσαλίδης υπήρξε μέλος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Αγώνα (ΠΑΜ) και το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα, πιστεύοντας ότι η επιστροφή του ήταν κρυφή. Στην πραγματικότητά όμως παρακολουθείτο συνεχώς, ακόμα στο εξωτερικό όπου βρισκόταν, και έτσι λίγο καιρό μετά, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, συνελήφθη μαζί με τον ηγέτη του ΚΚΕ Εσωτερικού Μπάμπη Δρακόπουλο και αρκετά άλλα μέλη και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια κάθειρξη για παράνομη και επικίνδυνη αντεθνική δραστηριότητα. Μετά τη Μεταπολίτευση, αν και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Εσωτερικού, απέφυγε τη δημόσια παρουσία στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Ο Δημήτρης Παρτσαλίδης έγραψε επίσης το 1978 το βιβλίο Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης. Πέθανε από καρδιακή προσβολή στην Αθήνα το 1980. Στην κηδεία του, επικήδειο εκφώνησε ο ηγέτης τής αντίπερα όχθης την εποχή του Εμφυλίου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος αναγνωρίζοντας τα λάθη των δύο παρατάξεων που οδήγησαν στον τραγικό για την Ελλάδα αδελφοκτόνο πόλεμο.
Πηγές
- Πάπυρος Λαρούς Μπριττάνικα, τ. 48ος, σελ. 224
- Βασίλης Νεφελούδης, Ακτίνα Θ’, εκδόσεις Εστίας, Αθήνα 2007
- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), Α’ τόμος, 1919-1949, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα
