Ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας (17 Απριλίου 1910 – 2 Ιανουαρίου 1990) ήταν πολιτικός και συγγραφέας. Ο Αβέρωφ γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας στις 17 Απριλίου του 1910, καταγόμενος από την οικογένεια Αβέρωφ του Μετσόβου. Ήταν πτυχιούχος της Νομικής και διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Λωζάνης στην Ελβετία. Το 1940 έγινε νομάρχης της Κέρκυρας, ενώ το 1946 εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων, θέση που διατήρησε μέχρι το 1964.
Διατέλεσε υπουργός Εφοδιασμού, Εθνικής Οικονομίας, Εμπορίου, Γεωργίας και Εξωτερικών και την περίοδο 1974–1981 διετέλεσε υπουργός Εθνικής Άμυνας. Το 1981 εκλέχτηκε αρχηγός του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας και το 1984 επίτιμος πρόεδρός της. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του, ως Υπουργός Εξωτερικών, στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου με θέμα την ίδρυση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας το 1959 και στη Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας- ΕΟΚ το 1962, σύμφωνα με την οποία η χώρα κατέστη το πρώτο συνδεδεμένο κράτος με την κοινότητα. Με πρωτοβουλίες του ιδρύθηκε το ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα στην Κηφισιά και το οποίο διεύθυνε επί 40 χρόνια, και το Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, στο οποίο δώρισε την προσωπική του συλλογή από έργα Ελλήνων ζωγράφων, και ανέπτυξε δραστηριότητες όπως η αμπελουργία και η λειτουργία οινοποιητικής μονάδας.
Ευάγγελος Αβέρωφ & Joseph Luns (1963)
Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλές διεθνείς διασκέψεις και τιμήθηκε με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Φοίνικος από τον βασιλιά Παύλο, καθώς και με Μεγαλόσταυρους άλλων χωρών. Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο υπηρέτησε σε ομάδες δολιοφθορών, ανακλήθηκε το 1941 και διορίστηκε Νομάρχης Κερκύρας. Τον Μάιο του 1941 ίδρυσε με έδρα τη Λάρισα την οργάνωση Φιλική Εταιρεία, που είχε ως στόχο την καταπολέμηση των δοσίλογων του Αλκιβιάδη Διαμάντη, που αργότερα αποκλήθηκαν Λεγεώνα των Βλάχων. Το 1942 συνελήφθη για την αντιστασιακή δραστηριότητά του και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1943, δραπέτευσε και παρέμεινε στην Ιταλία, επικεφαλής ελληνικής αντιστασιακής οργάνωσης. Το 1944 επιστρατεύθηκε με τον βαθμό του επίκουρου υποπλοιάρχου, υπηρετώντας μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή της Ρώμης. Δημιούργησε το Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, στο οποίο δώρισε την προσωπική του συλλογή από έργα Ελλήνων ζωγράφων, και ανέπτυξε δραστηριότητες όπως η αμπελουργία και η λειτουργία οινοποιητικής μονάδας. Μετά τον θάνατό του, το 1990, ανεγέρθηκε ανδριάντας του στο Μέτσοβο.
Το 1974 ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το 1981 ανεδείχθη πρόεδρος του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, που βρισκόταν τότε στην αξιωματική αντιπολίτευση, και το 1984 ανακηρύχτηκε επίτιμος πρόεδρός της. Παράλληλα συνέγραψε πλήθος από μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και ιστορικές αναλύσεις.
Πέθανε στις 2 Ιανουαρίου 1990 μετά από καρδιογενές σοκ και τάφηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Μιλούσε Γαλλικά, Αγγλικά και Ιταλικά και ήταν μόνιμος κάτοικος Κηφισιάς. Ήταν παντρεμένος με τη Διαμαντίνα (Ντίνα) Λυκιαρδοπούλου και είχαν αποκτήσει δύο κόρες, τη Ναταλία και την Τατιάνα.
Εκδοτικό Έργο
Από τα οικονομικά, ιστορικά και λογοτεχνικά του έργα ξεχωρίζουν:
- Βαλκανική Τελωνειακή Ένωσις, 1933 (Γαλλικά, α΄ βραβείο Ινστιτούτου Κάρνεγκη – Διάσκεψη Βουκουρεστίου)
- Συμβολή εις την έρευνα του πληθυσμιακού προβλήματος της Ελλάδος, 1939 (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών)
- Ελευθερία ή θάνατος, 1945
- Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος, 1948
- Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδος, 1960 (Ιταλικά)
- Μερικά κείμενα, 1963
- Φωτιά και Τσεκούρι – Ελλάς 1944-1949, 1973 (Γαλλικά, Χρυσό Μετάλλιο Γαλλικής Ακαδημίας), 1974 (Ελληνικά)
- Η φωνή της Γης, μυθιστόρημα, 1964 (Γαλλικά Terre des Grecs, 1968, éditions Stock)
- Γη της οδύνης, μυθιστόρημα, 1966
- Γη Δελφύς, 1968
- Περιστέρια, 1968
- Όταν ξεχνούσαν οι θεοί, 1969
- Όταν οι θεοί ευλογούσαν, 1971
- Επιστροφή στις Μυκήνες, 1973
- Στο μοναστήρι του Άι Νικόλα, 1973
Βιβλιογραφία
- Αβέρωφ-Ιωάννου, Τατιάνα (2000). Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας 1908-1990, Ίδρυμα Αβέρωφ-Τοσίτσα, Μέτσοβο.
- Αβέρωφ-Τοσίτσας, Ευάγγελος (1991). Με λογισμό και μ’ όνειρο, εκδ. Ιδρύματος Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, [χ.τ.].
- Πλατάρης, Γεώργιος (επιμ.) (1972). Το σημειωματάρι ενός Μετσοβίτη, 1871-1943, [χ.ε.], Αθήναι, σσ. 288-290.
- Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2004). Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας 1908-1990: Πολιτική Βιογραφία, Εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα.
- Χατζηβασιλείου Ευάνθης (2010). Ελληνικός Φιλελευθερισμός: Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα.
