Η αντιισραηλινή κριτική στον χώρο του πολιτισμού

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας μεγάλος γερμανικός πολιτιστικός θεσμός μπαίνει στο στόχαστρο της κριτικής εξαιτίας πολιτικών απόψεων. Σάλος προκλήθηκε από την κριτική απέναντι στο Ισραήλ κατά την απονομή των βραβείων στην Berlinale.Την Τρίτη έγινε επίσης γνωστό ότι χιλιάδες καλλιτέχνες θέλουν τον αποκλεισμό Ισραηλινών καλλιτεχνών από την φετινή Biennale της Βενετίας.

Ο Μπέντζαμιν Αντρέ είναι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων διαχείρισης Metrum, η εταιρεία του οποίου είχε διαχειριστεί καιτην υπόθεση με τα φερόμενα ως αντισημιτικά έργα στην documenta.«Τέτοια περιστατικά δεν μπορούν να αποφευχθούν εντελώς. Και για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω ότι κανείς θέλει κάτι τέτοιο. Αυτό που λέμε εμείς ως σύμβουλοι είναι ότι μπορεί κανείς να έχει μια πολιτική στάση και να την διαχειριστεί καλά, ως οργανισμός ή ως δωρητής».

Μπορούν τα συμβόλαια να προλάβουν εκπλήξεις;

Κατά την τελετή απονομής των βραβείων της Berlinale κάποιοι άνθρωποι του κινηματογράφου έκαναν λόγο για «απαρτχάιντ» και «γενοκτονία» εκ μέρους του Ισραήλ και πολλοί στο κοινό χειροκρότησαν. Απόψεις και δηλώσεις που έρχονται σε αντίθεση με τις δικές μας απόψεις πρέπει επίσης να είναι ανεκτές, εφόσον δεν κάνουν διακρίσεις εις βάρος ανθρώπων ή δεν είναι ρατσιστικές, δήλωσε η συνδιευθύντρια της Berlinale Μαριέτε Ρίσενμπικ.

Το ερώτημα που θέτουν διάφοροι παράγοντες πολιτιστικών οργανώσεων είναι πως μπορούν να αποφευχθούν τέτοιου είδους εκπλήξεις. Ο Μπέντζμιν Αντρέ δηλώνει πως θα ήταν χρήσιμο να γίνεται αναφορά στη διαχείριση τέτοιων ζητημάτων ακόμα και στα συμβόλαια. Δηλαδή οι συμβαλλόμενοι να εξηγούν ποια είναι η θέση τους σε θέματα όπως η καταπολέμηση των διακρίσεων και πώς πρέπει να διασφαλιστεί ταυτόχρονα η καλλιτεχνική ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Με προηγούμενη συνεννόηση θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις.

Εκτός αυτού ένας θεσμός θα μπορούσε έγκαιρα να αναπτύξει έναν μηχανισμό που να αντιδρά σε αυθόρμητες δράσεις στη σκηνή και να λέει για παράδειγμα ότι: «Ως φεστιβάλ στεκόμαστε ενάντια στις διακρίσεις κάθε είδους και θεωρούμε αυτές τις δηλώσεις λανθασμένες για τους τάδε λόγους και ασυμβίβαστες με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

Να μην παραβλέπεται και η δράση της Χαμάς

Σύμφωνα με τον Μπέντζαμιν Αντρέ σημαντικό δεν είναι τι κάνει ένας πολιτιστικός θεσμός εκ των υστέρων για να αντιδράσει αλλά τι κάνει εκ των προτέρων, ώστε να γίνει πιστευτό στο κοινό ότι «λήφθηκε η μεγαλύτερη δυνατή μέριμνα σε πρώιμο στάδιο στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης και της καλλιτεχνικής ελευθερίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι απόψεις που εμπεριέχουν διακρίσεις και θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν εκπροσωπούνται από πολιτιστικά ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο».

Φυσικά δεν είναι κάθε επικριτική άποψη για την πολιτική του Ισραήλπροβληματική. Οι λέξεις «απαρτχάιντ» και «γενοκτονία» όμως που ακούστηκαν στη Berlinale θεωρούναι σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό Ίδρυμα Amadeu Antonio προβληματικές. Το «απαρτχάιντ» περιέγραφε τον ρατσιστικό διαχωρισμό των πληθυσμιακών ομάδων στη Νότια Αφρική. Η χρήση του για το Ισραήλ εμπεριέχει την κατηγορία ότι το Ισραήλ είναι ένα ρατσιστικό κράτος.

Κάτι τέτοιο όμως θεωρείται μια μορφή αντισημιτισμού σύμφωνα για παράδειγμα με την ευρωπαϊκή Κομισιόν, η οποία είναι μέλος της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος.

Τέλος κάτι που συχνά δεν αναφέρεται είναι ότι και η τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς «ενδεχομένως να διαπράττει το αδίκημα της γενοκτονίας», όπως πολλοί νομικοί σε όλο τον κόσμο υποστηρίζουν σε ανοιχτή επιστολή τους.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου