Η αυτοτραυματική συμπεριφορά είναι μια συχνά εμφανιζόμενη συμπεριφορά στην εφηβεία, χωρίς να συνδέεται με αυτοκτονικό ιδεασμό. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που συνδέεται με έντονη ψυχική δυσφορία, την οποία το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει. Η συμπεριφορά είναι το αποτέλεσμα όσων νιώθει και έχει βιώσει ο έφηβος. Επομένως, είναι σημαντικό να διερευνηθούν τα αίτια της συμπεριφοράς και να εξεταστεί η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του εφήβου.
Ο έφηβος επιλέγει ή παρορμητικά καταφεύγει σε αυτοτραυματικές συμπεριφορές, που είναι πράξεις όπου σκόπιμα βλάπτει τους ιστούς του σώματος, με σκοπό να αλλάξει τον τρόπο που νιώθει. Τα αίτια και η σοβαρότητα του αυτοτραυματισμού μπορεί να ποικίλλουν. Ο αυτοτραυματισμός μπορεί να περιλαμβάνει σκάλισμα του δέρματος, έντονο ξύσιμο, κοψίματα- τομές (χαρακώματα), δάγκωμα, κοπάνημα του κεφαλιού, μπουνιές σε αντικείμενα, καύση και γδαρσίματα.
Κάποιοι έφηβοι επιλέγουν να αυτοακρωτηριαστούν για να πάρουν ρίσκο, να επαναστατήσουν, να απορρίψουν τις αξίες των γονιών τους, να δηλώσουν την ατομική τους ταυτότητα και υπόσταση ή να γίνουν αποδεκτοί. Κάποιοι άλλοι έφηβοι μπορεί να αυτοτραυματιστούν από απελπισία ή θυμό για να αναζητήσουν προσοχή, για να δείξουν την απελπισία και την αναξιότητά τους, να ζητήσουν βοήθεια ή επειδή έχουν σκέψεις αυτοκτονίας. Ορισμένοι έφηβοι προσπαθούν να αντικαταστήσουν τον έντονο ψυχικό πόνο και τα έντονα συναισθήματα με σωματικό πόνο, που είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμος. Νιώθουν ότι η πρόκληση σωματικού πόνου και στη συνέχεια η ενασχόληση με το τραύμα θα τους κρατήσει «απασχολημένους» ώστε να σταματήσουν να σκέφτονται, να νιώθουν δυσφορία ή να βιώνουν τραύματα του παρελθόντος.
Οι αυτοτραυματισμοί μπορεί να συνδέονται με δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων και των εμπειριών του εφήβου. Οι έφηβοι νιώθουν ότι είναι ένας τρόπος εκτόνωσης. Οι έφηβοι που δυσκολεύονται να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους μπορεί να εκφράσουν τη συναισθηματική τους ένταση, τον πόνο, τη σωματική δυσφορία και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση μέσα από τους αυτοτραυματισμούς. Ωστόσο, αυτές οι πράξεις δεν καταλήγουν πάντα σε ανακούφιση και εκτόνωση. Πολλοί έφηβοι νιώθουν πληγωμένοι, θυμωμένοι και φοβισμένοι μετά από τέτοιου είδους αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Αρκετές φορές, οι έφηβοι κρύβουν τα σημάδια, τα εγκαύματα και τους μώλωπες από τους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον, λόγω της αμηχανίας, της απόρριψης ή της κριτικής που προσπαθούν να αποφύγουν.
Το βασικό ερώτημα είναι τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι ίδιοι οι έφηβοι;
Οι γονείς είναι καλό να μιλούν με τα παιδιά τους αντιμετωπίζοντάς τα με σεβασμό και αποδοχή και μαθαίνοντάς τα να εξωτερικεύουν αυτά που νιώθουν, καθώς οι αυτοτραυματισμοί συνήθως είναι συσσώρευση αρνητικών συναισθημάτων που οι έφηβοι δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν.
Οι γονείς είναι σημαντικό να μιλήσουν στα παιδιά τους για τον σεβασμό και την εκτίμηση που είναι καλό να έχουν απέναντι στο ίδιο τους το σώμα.
Οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν πρότυπα για το παιδί, καθώς το παιδί μέσα από αυτούς μπορεί να μάθει να διαχειρίζεται με ηρεμία και ψυχραιμία τα συναισθήματά του. Επομένως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι γονείς να μην αυτοτραυματίζονται και γενικότερα να μην έχουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Για να μπορέσουν οι έφηβοι να μάθουν να διαχειρίζονται τις διάφορες καταστάσεις χωρίς αυτοτραυματισμούς θα πρέπει να αποδεχτούν την πραγματικότητα και να βρουν τρόπους να γίνει πιο ανεκτή και οι ίδιοι να γίνουν πιο ευέλικτοι… να εντοπίζουν, να αναγνωρίζουν και να μιλούν για τα συναισθήματά τους, να αποσπούν την προσοχή τους από σκέψεις αυτοτραυματισμού (γράφοντας ημερολόγιο, ζωγραφίζοντας, κάνοντας άλλες σκέψεις ή απασχολώντας πρακτικά με κάτι άλλο τον εαυτό τους)… να ηρεμούν τον εαυτό τους μέσα στην ημέρα, να βρουν τρόπου να διαχειρίζονται το άγχος και τις εντάσεις και να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Όλη αυτή η πορεία μάθησης απαιτεί επαφή και γνωριμία με τον εαυτό, συγκρούσεις και δύσκολες στιγμές, απογοητεύσεις και παλινδρομήσεις, αλλά και σταθερά βήματα εξέλιξης, όπου το άτομο μόνο του ή με έναν ψυχολόγο- ψυχοθεραπευτή ως συνοδοιπόρο αλλάζει τον τρόπο που βιώνει τον κόσμο γύρω του…
__________________________________________________________________
Κουραβάνας Νικόλαος, Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, MSc
