Καταραμένοι να είσθε Αχαιοί
να σφάζεσθε μεταξύ σας.
Η έχθρα ανάμεσά σας
να είναι παντοτινός σύντροφος.
Να χύνετε το αίμα σας
σε αδελφοκτόνους πολέμους.
Η διχόνοια να φωλιάζει
πάντα στις φλέβες σας.
Μονιασμένους ποτέ
να μην σάς βλέπει ο ήλιος.
Να έχετε την μοίρα του Σίσυφου.
Να μοχθείτε να ανεβείτε στην κορυφή
και μόλις ανεβείτε να γκρεμίζεσθε πάλι.
Να μοχθείτε ξανά και ξανά
και πάντα να είναι άπιαστο το όνειρό σας.
Μέχρι την συντέλεια του κόσμου
μέχρι τον αιώνα τον άπαντα»
- ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
- iliasgiannakopoulos.blogspot.com
Όσοι πιστεύουν στις κατάρες αποδίδουν την κακοδαιμονία των Ελλήνων στην κατάρα της Εκάβης. Η γυναίκα του Πριάμου, του Έκτορα, πολλών παιδιών της και του εγγονού της, του Αστυάνακτα απευθύνει με οργή την παραπάνω κατάρα στους Έλληνες. Η κατάρα – η αρά για τους αρχαίους – ήταν μία συνήθης έκφραση επιθυμίας να πάθει κάποιος κάτι κακό. Πολλές φορές η κατάρα συνοδευόταν από την επίκληση κάποιας θεότητας.
Σύμφωνα με την θρησκεία μας η «πεπτωκυία φύσις» του ανθρώπου και η θνητότητά του ήταν η κληρονομιά της «αράς» – κατάρας του θεού στους πρωτόπλαστους. Η φθορά και η θνητότητα του ανθρώπου αποτυπώθηκε με το παροιμιώδες «χους ει και εις χουν απελεύσει» και το «εν ιδρώτι του προσώπου του φαγή τον άρτον σου, έως τον αποστρέψαι σε εις γην, εξ ης ελήφθης». Η θεϊκή κατάρα συμπληρώθηκε με το «επικατάρατος η γη εν τοις έργοις σου».
Βέβαια η θρησκεία μας απορρίπτει την κατάρα ως έκφραση οργής του υποκειμένου και διδάσκει την κατανόηση και την συγχώρεση. Αλλά και η επιστήμη και η ιστορική εμπειρία μάς διδάσκουν πως την ατομική ζωή και την συλλογική – εθνική πορεία δεν την διαμορφώνουν οι κατάρες των αντιπάλων μας, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος, οι λαοί και τα έθνη με τη δράση και την συμπεριφορά τους.
Ο θυμός και οι «κατάρες» των Ουκρανών
Διαβάζοντας με προσοχή την κατάρα της Εκάβης και βλέποντας στην τηλεόραση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τη διαμαρτυρία των βομβαρδισμένων Ουκρανών εναντίον των Ρώσων κατακτητών εύκολα ανιχνεύουμε τις αναλογίες. Ίσως είναι από τα σπάνια φαινόμενα σε καιρό πολέμου οι «νικητές» εισβολής να δέχονται την διαμαρτυρία και τις ύβρεις των νικημένων. Πολλές φορές οι ύβρεις – αν οι κάμερες και η μετάφραση είναι ακριβείς – παίρνουν την μορφή «κατάρας» των ντόπιων Ουκρανών εναντίον των Ρώσων στρατιωτών.
Ποιος θα μπορούσε να κατηγορήσει τους πληγέντες Ουκρανούς για υπερβολικές εκφράσεις ή για ανάρμοστες λέξεις όταν η ζωή τους καταστρέφεται μαζί με τα σπίτια και την πόλη τους; Οι Ρώσοι, όπως και οι Έλληνες στην Τροία, καταστρέφουν πολλές πόλεις και σκορπούν το φόβο σε όσους έμειναν σε αυτές αλλά και στα εκατομμύρια πρόσφυγες. Ο πονεμένος, ο φοβισμένος και ο αδικημένος δεν γνωρίζει όρια και φραγμούς στην εκδήλωση της οργής του απέναντι σε εκείνον που τον αδικεί κατάφωρα.
Εξάλλου ο ίδιος ο Μπάϊντεν χαρακτήρισε με ήκιστα κολακευτικά και διπλωματικά επίθετα τον Ρώσο ηγέτη, του τύπου: Τύραννος, εγκληματίας πολέμου, παρανοϊκός… Όταν ο πόλεμος εξαρθρώνει την ανθρώπινη ιδιότητα, ευτελίζει και μηδενίζει την ανθρωπιά τόσο των επιτιθέμενων όσο και των αμυνόμενων, τότε εύκολα το θύμα μεταμορφώνεται σε ένα σκληρό κατήγορο. Από το θύμα της αγριότητας του πολέμου δεν ζητάς λεκτική ηθική και ευγένεια. Το μίσος περισσεύει και η οργή ξεχειλίζει και γι’ αυτό αναζητά και την ανάλογη λεκτική έκφραση – εξωτερίκευση.
Το ήθος των δυνατών
Ωστόσο η Εκάβη μέσα στην απελπισία της δεν καταριέται μόνο την «βαρβαρότητα» των Αχαιών – αφού έχασε πολλά συγγενικά πρόσωπα στον πόλεμο – αλλά προβαίνει σε εκτιμήσεις με διδακτικό περιεχόμενο για το ήθος και τη συμπεριφορά των ηγετών.
«Δεν πρέπει ν’ αφεντεύουν/ οι δυνατοί πέρα απ’ το δίκιο μήτε,/ σαν είναι ευτυχισμένοι, να νομίζουν/ πως θα κρατούν για πάντα οι καλές μέρες» («Εκάβη», Ευριπίδης)
Οι επισημάνσεις της χαροκαμένης Εκάβης έχουν διαχρονική ισχύ και αποτελούν μία ηθική και ιδεολογική παρακαταθήκη για τους ταγούς του κόσμου και ιδιαίτερα των μεγάλων χωρών. Κι αυτό γιατί μία χώρα κι ένας ηγέτης που φιλοδοξεί να ηγεμονεύσει θα πρέπει, εκτός από την στρατιωτική του δύναμη, να λαμβάνει υπόψη του και τα στοιχεία του δικαίου και της ηθικής. Όταν αυτά απουσιάζουν τότε η στρατιωτική τους κυριαρχία μένει ιστορικά αδικαίωτη και γεννά την παγκόσμια απαξίωση. Το «δίκαιο της πυγμής» δεν μπορεί να αποτελεί πάντα το μοναδικό κριτήριο των δυνατών στις αποφάσεις τους.
Οι πληρωμένοι χειροκροτητές των οργανωμένων συγκεντρώσεων και συναυλιών – τύπου Λουζνίκι της Μόσχας – δεν μπορούν με τίποτα να εξαγνίσουν τις ευθύνες του Ρώσου ηγέτη – και κάθε ηγέτη – για την αιτιολόγηση ή και δικαιολόγηση του πολέμου ως επιλογή. Τα συνθήματα και οι πληρωμένες επευφημίες των Ρώσων υπηκόων δεν μπορούν να αποκρύψουν την αλαζονεία και την ηθική αποβιταμίνωση του Πούτιν. Η Εκάβη πάντοτε αιχμηρή και διδακτική απευθυνόμενη στον Οδυσσέα τόνιζε:
«Αχάριστοι όλοι εσείς που αποζητάτε/ να σάς τιμά ο λαός στις ρητορείες» («Εκάβη», Ευριπίδης)
Ο παραλογισμός του πολέμου και η κάθαρση
Ο Ουκρανικός, λοιπόν, πόλεμος μάς υπενθυμίζει την σοφία των τραγικών μας που στα λόγια των ηρώων τους αποτύπωναν το ήθος της εξουσίας αλλά και το ευμετάβλητον της τύχης των ανθρώπων και ιδιαίτερα εκείνων που στη μέθη της δύναμής τους ξεχνούν κάποιες συμπαντικές αλήθειες, όπως:
«Άμυαλος είναι εκείνος που νομίζει/ πως η χαρά του πάντα θα κρατάει∙/ άστατος σαν τον άνθρωπο είναι οι τύχες,/ εδώ κι εκεί πηδώντας, και κανένας/ για πάντα δεν μένει ευτυχισμένος»(«Τρωάδες», Ευριπίδης)
Η Εκάβη ζητά τα λόγια των ηγετών να είναι συμβατά με τις πράξεις τους. Δεν επιτρέπεται οι ηγέτες των λαών να παραλλάζουν την πραγματικότητα και τις πράξεις τους με τις λέξεις:
«Δεν θα ‘πρεπε Αγαμέμνονα, τα λόγια/ να ‘χουν για τους ανθρώπους πιο μεγάλη/ δύναμη απ’ τα έργα…».(«Εκάβη», Ευριπίδης)
Ίσως, όμως, περισσότερο διδακτικός να είναι ο λόγος του Ευριπίδη, δια στόματος του Ποσειδώνα, ίσως – ίσως και προειδοποιητικός όταν προφητικά διαπιστώνει τον παραλογισμό των αυταρχικών ηγετών και τα εγκλήματα που διαπράττουν.
«Άμυαλος είναι όποιος κουρσεύει πόλεις∙/ ναούς και τάφους κι ιερά των πεθαμένων/ ρημάζει∙ θα χαθεί κι αυτός κατόπι».(«Τρωάδες», Ευριπίδης)
Η Μαριούπολη που έγινε από τους Ρώσους «νεκρούπολη» θα είναι το «άγος» της σύγχρονης Ρωσίας. Η κάθαρση θα επέλθει νομοτελειακά αφού σίγουρα μελλοντικά θα ενεργοποιηθεί το: Ύβρις – Τίσις.
*Χρήσιμα βιβλία:
- «Εκάβη», Ευριπίδη
- «Τρωάδες», Ευριπίδη
