Σχεδιάγραμμα της μάχης, από την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως του Τόμας Γκόρντον (1832)
Η Μάχη του Δραγατσανίου ήταν στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις της Φιλικής Εταιρίας και στρατευμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στo ευρύτερo πλαίσιo της Ελληνικής επανάστασης του 1821. Έλαβε χώρα στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 στο Δραγατσάνι της Βλαχίας.
Η είσοδος των Οθωμανών στη Μολδοβλαχία
Στις 18/30 Απριλίου 1821 (παλαιό και νέο ημερολόγιο) πραγματοποιήθηκε, με τη συγκατάθεση της Ρωσίας, είσοδος των Οθωμανικών στρατευμάτων στη Μολδοβλαχία. Με αρχιστράτηγο το βαλή της Σιλιστρίας Σελίμ Μεχμέτ, οι Οθωμανοί πέρασαν τα σύνορα από την περιοχή της Βράιλας και η πρώτη μεγάλη σύγκρουση έγινε την 1 Μαΐου 1821 στο Γαλάτσι – στο οποίο η ελληνική σημαία είχε υψωθεί στις 21 Φεβρουαρίου 1821 από το Βασίλειο Καραβία – το οποίο οι Τούρκοι ανακατέλαβαν με μεγάλες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. Καθόλη τη διάρκεια του Μαΐου 1821, άλλες συγκρούσεις του τουρκικού στρατού με τους Έλληνες έλαβαν χώρα, χωρίς οι δυνάμεις του Υψηλάντη να έχουν κάποια επιτυχία. Οι Έλληνες (συνολικά 1.500 – 2.00 άνδρες, εκ των οποίων οι 500 ήταν νέοι του “Ιερού Λόχου” και ακόμη 500 ήταν ιππείς, υπό τον Βασίλειο Καραβιά) συγκεντρώθηκαν στο Ρίμνικο(υ) (30 χλμ. νοτίως του περάσματος “Τούρνου Ρόσου”, στα Δυτικά Καρπάθια Όρη προς την Αυστροουγγαρία), που απείχε 8 ώρες από το Δραγατσάνι, ενώ οι Τούρκοι, που η δύναμη τους ανερχόταν στους 2.600 άντρες, κατέλαβαν τα μοναστήρια Σερμπανεστίου, Σταντσεστίου, Στραζεστίου και Μαμούλ, κλείνοντας την είσοδο της κοιλάδας των Καρπαθίων. Συγχρόνως 800 Τούρκοι μετακινήθηκαν στο Δραγατσάνι. Τελικά ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αποφάσισε να αντιμετωπίσει τους Τούρκους στη πεδιάδα του Δραγατσανίου με όλο του το στρατό, που αποτελούσαν 5.000 πεζοί, 2.500 ιππείς και 4 κανόνια.
Ο Ιερός Λόχος μάχεται στο Δραγατσάνι,
Πίνακας του Πέτερ φον Χες, Μουσείο Μπενάκη
Η μάχη του Δραγατσανίου
Τα πρώτα ελληνικά τμήματα ξεκίνησαν προς την κατεύθυνση του Δραγατσανίου στις 3/15 Ιουνίου 1821, με άσχημες καιρικές συνθήκες και έφτασαν στην περιοχή στις 18 Ιουνίου. Οι θέσεις που κατέλαβαν οι Έλληνες στους πρόποδες των γύρω βουνών παρείχαν πλεονεκτήματα, και ο αρχηγός των τουρκικών δυνάμεων του Δραγατσανίου Καρά Φεϊζ, για να αντιμετωπίσει τα ελληνικά τμήματα, άρχισε να κατασκευάζει οχυρώματα και συγχρόνως να πυρπολεί τμήμα του χωριού.
Ενώ όμως ο Υψηλάντης, που βρισκόταν σε απόσταση τριών ωρών από το σημείο της μάχης, συσκεπτόταν με το Γεωργάκη Ολύμπιο, ο χιλίαρχος Βασίλειος Καραβίας, στις [ 22 Φεβρουαρίου 1821] και παρά τις αντίθετες διαταγές για καμιά ελληνική κίνηση πριν τις —–, επιτέθηκε με 800 ιππείς εναντίον της μονής Σερμπανεστίου, όπου είχαν οχυρωθεί οθωμανικές δυνάμεις. Ωστόσο η επίθεση απέτυχε και πολλοί από τους ιππείς εγκατέλειψαν τoν αγώνα και έφυγαν προς το γειτονικό δάσος. Ο Νικόλαος Υψηλάντης, επικεφαλής του Ιερού Λόχου, έσπευσε προς βοήθεια με 375 αξιωματικούς και οπλίτες, αλλά η αποχώρηση του τμήματος του Καραβία ανάγκασε τους Ιερολοχίτες να πολεμούν μόνοι τους χωρίς την υποστήριξη ιππικού.
Έτσι ο Ιερός Λόχος, πριν προλάβει να οργανωθεί σε σχηματισμό μάχης, δέχτηκε επίθεση από το τουρκικό ιππικό, αρνούμενος το κάλεσμα να παραδοθεί, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρές απώλειες. Ο σημαιοφόρος του λόχου, 25 αξιωματικοί και 180 στρατιώτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 Ιερολοχίτες αιχμαλωτίστηκαν. Στη κρίσιμη στιγμή της μάχης έφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος ο οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους, 136 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας.
Οι Συνέπειες της μάχης
Μετά την καταστροφή στο Δραγατσάνι, η επανάσταση στη Μολδοβλαχία είχε πλέον κριθεί. Οι εθελοντές (3.000 – 4.000 γηγενείς εθνοφρουροί) λιποτάχτησαν και ο υπόλοιπος στρατός του Υψηλάντη (ακόμη 3.500 άνδρες) διαλύθηκε. Ο Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου στις 8/20 Ιουνίου 1821 συνέταξε την τελευταία διαταγή του (υπό προγενέστερη ημερομηνία, σαν να ήταν ακόμη επικεφαλής του στρατού του), με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου του (καθαιρώντας από το αξίωμά του τον Καραβία και κατηγορώντας δηκτικά άλλους έξι διοικητές του, για τη στάση τους εν ώρα μάχης), ενώ, στον αντίποδα, εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου:
Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των ομογενών σας! Ολίγος καιρός και στήλη θα ανεγερθή να διαιωνίση τα ονόματά σας. Με χαρακτήρες φλογερούς είνε εγκεχαραγμένα εις τα φίλτρα της καρδίας μου, τα ονόματα εκείνων όσοι μέχρι τέλους μ’ έδειξαν πίστιν και ειλικρίνειαν. Η ενθύμησίς των θα είναι πάντοτε το μόνον δροσιστικόν ποτό της ψυχής μου .
Η μάχη αποτέλεσε και το ουσιαστικό τέλος της Φιλικής Εταιρίας. Ο Τσακάλωφ κατέβηκε στη Ρούμελη προκειμένου να βοηθήσει την επανάσταση που είχε λίγο πριν ξεσπάσει. Ο Υψηλάντης, έπειτα από τριήμερη, άκαρπη αναμονή σε απόσταση μίας ημέρας από τη συνοριακή γραμμή, εισήλθε τελικά στο Σιμπίου, εντός του εδάφους της Αυστροουγγαρίας. Τον συνόδευαν 13 ακόμη άνδρες. Παραδοθείς (κατά άλλους συνελήφθη), φυλακίστηκε στην Αυστρία όπου κατέφυγε με τα εναπομείναντα στρατεύματα, ενώ ο Ολύμπιος ανατινάχτηκε μαζί με τους άντρες του και δυνάμεις του εχθρού στη μονή Σέκου της Μολδαβίας, όπου είχε αποκλειστεί από τα Οθωμανικά στρατεύματα.
Πηγές
- Goldstein, Erik. Wars and Peace Treaties 1816-1991. Routledge, 1992.
- Miller, William. The Ottoman Empire and Its Successors, 1801-1927. Routledge, 1966.
- Γ. Κορδάτου. Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας
- Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANNICA
- Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής επαναστάσεως
- Αναστάσιος Γούδας, Βίοι παράλληλοι
