ΣΙΜΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΔΗΣ
Στη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση που εν προκειμένω έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου, παραβρέθηκαν, εκτός από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου,1 ο πρόεδρος του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς Στέφανος Κασσελάκης και ο πρόεδρος του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης.
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως και οι δύο πολιτικοί αρχηγοί δεν ξέφυγαν από την πεπατημένη ή αλλιώς από τον κανόνα, που ορίζει πως οι επίσημοι πρέπει να επιδεικνύουν την μέγιστη σοβαρότητα (και ορθώς), από την εξέδρα των επισήμων, να αποφεύγουν τους έστω και σύντομους σχολιασμούς, να κοιτούν με προσοχή, και, τελευταίο άλλα όχι έσχατο, να χειροκροτούν εντόνως τα άτομα που συμμετέχουν στην παρέλαση. Στην πρώτη υποσημείωση, υπενθυμίσαμε (η πολιτική ιστορία της χώρας πρέπει να είναι και διδακτική), την επίθεση που δέχθηκε ο άλλοτε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας από μερίδα Αριστερών-κομμουνιστών διαδηλωτών.2
Υπό αυτό το πρίσμα, εκτιμούμε πως η έλλειψη αναφορών τα τελευταία χρόνια σε εκείνο το βίαιο συμβάν, μπορεί να προσλαμβάνει και μία θετική χροιά, ειδικά εάν αντιληφθούμε αυτή την έλλειψη ως δείγμα του ότι η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία έχει αφήσει πίσω της εκείνες τις εποχές του πολιτικού μίσους και της εχθροπάθειας, της αμφισβήτησης της, της χαιρεκακίας που εκφράστηκε στις ανακοινώσεις κομμάτων και πολιτικών προσώπων μετά την επίθεση που δέχθηκε ο Κάρολος Παπούλιας.
Όμως, το πολιτικό σύστημα και κυρίως οι εκπρόσωποι της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, οφείλουν να θυμούνται, εάν επιθυμούν να συμβάλλουν στην ορθή πολιτική διαπαιδαγώγηση των νεότερων γενεών, που είτε δεν διαθέτουν πλήρη εικόνα των τεκταινομένων, είτε διαθέτουν στρεβλή εικόνα.
Δίπλα στην επίθεση που είχε δεχθεί ο Κάρολος Παπούλιας, ο οποίος αντέδρασε χωρίς ούτε μία στιγμή να απωλέσει το κύρος που του προσέδιδε το αξίωμα που κατείχε, προστίθεται η συμβολικά ‘βίαιη’ χειρονομία ενός μαθητή κατά την διάρκεια της μαθητικής παρέλασης στην πόλη της Λάρισας.
Ο μαθητής δεν είχε διστάσει να μουτζώσει τους επίσημους που παρακολουθούσαν την παρέλαση από την εξέδρα, αντιμετωπίζοντας τους ως μία ‘άμορφη μάζα’ και προτάσσοντας την αρχή της συλλογικής ενοχής’: ‘Δεν αξίζετε παρά μόνο μούντζες και φτύσιμο. Δεν σας βλέπω καν. Είστε όλοι λαμόγια, ανθέλληνες και απατεώνες.’3
Ήταν ακριβώς εκείνη την περίοδο όπου διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις για την οριστική είσοδο στην «εποχή των δημαγωγών»4 για να στραφούμε εκ νέου στην θεώρηση του Taguieff, οι οποίοι έσπευσαν να νομιμοποιήσουν την συγκεκριμένη χειρονομία και σε ένα δεύτερο επίπεδο να την επικροτήσουν ‘μετονομάζοντας’ την σε ‘δίκαιη μαθητική οργή για το χαμένο μέλλον’5, σε πράξη ‘λαϊκής αντίστασης’ η οποία συμβαδίζει με το πνεύμα της ημέρας, με το ‘ηρωικό και περήφανο Όχι που είπε ο λαός μας’. Μόνο που τώρα το ‘Όχι’ δηλώνεται εναντίον των ‘εχθρικών στον λαό πολιτικών και στρατιωτικών ελίτ.’
Εμβαθύνοντας περισσότερο, θα ισχυρισθούμε πως τότε τέθηκαν οι βάσεις όχι μόνο για την εκκόλαψη και την γένεση του ‘Πολακισμού,’ για την πλήρη ρήξη του Πάνου Καμμένου με το πολιτικό του παρελθόν και για την εμβάπτιση του στις διαμορφωθείσες παραδόσεις του αντι-μνημονιακού εθνικο-λαϊκισμού,6 για την πλήρη επιβεβαίωση της μετατροπής του Αλέξη Τσίπρα σε λάτρη του ‘αυθόρμητου’ (ακόμη και αν αυτό εμπεριείχε βία), και του κατ’ επίφασιν λαϊκού.
Και, για την πολιτικοϊδεολογική σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τους Ανεξάρτητους Έλληνες η οποία θα λάβει ‘σάρκα και οστά’ λίγα χρόνια αργότερα.
Στα «εργαστήρια της βιομηχανίας του μύθου»7 κατά την έκφραση του Strenski, κατασκευάστηκε ένα οιονεί αντιφιλελεύθερο πνεύμα. Ένας νέος τύπος λαϊκισμού: ‘Ο λαός είναι υπεράνω των νόμων και των θεσμών. Εγχώριων και Ευρωπαϊκών. Είναι υπεράνω όλων. Προσκυνήστε τον. Προσκυνήστε το μεγαλείο του.’
1 Φέτος συμπληρώνονται 12 χρόνια από την βίαιη επίθεση που δέχθηκε ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, στη Θεσσαλονίκη από μερίδα Αριστερών-Κομμουνιστών διαδηλωτών, ανήμερα την 28η Οκτωβρίου. Μάλιστα, η επίθεση που είχε δεχθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε οδηγήσει και στην ματαίωση της στρατιωτικής παρέλασης η οποία είθισται να πραγματοποιείται (στις 28 Οκτωβρίου), στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Και πέρυσι και φέτος δεν υπήρξαν ανακοινώσεις από πλευράς πολιτικών κομμάτων για εκείνη την λεκτική-γλωσσική επίθεση που είχε δεχθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος, εκείνη την περίοδο κατίσχυσης των εθνικο-λαϊκιστικών, αντι-μνημονιακών αφηγήσεων, είχε προσληφθεί ως ο «εθνικός άλλος» (national other), για να παραπέμψουμε στην ανάλυση της Ελένης Σωτηρακοπούλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι διαδηλωτές επεδίωξαν να ανανοηματοδοτήσουν δραστικά την όλη ιστορική διαδρομή του πάλαι ποτέ υπουργού Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ, ‘διαγράφοντας’ (‘βιαίως’) το παρελθόν και την συμμετοχή του στο κίνημα της αντίστασης εν καιρώ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και, αποκαλώντας τον, με τον γνωστό μανιχαϊκό τρόπο, ως ‘προδότη’: ‘Τι δουλειά έχεις εσύ προδότη μία τέτοια ημέρα στη Θεσσαλονίκη; Μία τέτοια ημέρα που τιμούμε τους ήρωες της πατρίδας μας’; Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως στο διαμορφωθέν, από τους διαδηλωτές, αφηγηματικό σχήμα, ο Κάρολος Παπούλιας ‘συγκρίνεται’ με τους στρατιώτες που πολέμησαν στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941 και με τα μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων και κυρίως του ΕΑΜ, εφόσον μιλάμε για Αριστερής ιδεολογίας άτομα, για να ‘ηττηθεί κατά κράτος’. Ας δούμε τα αντιθετικά δίπολα που συγκροτούνταν: ‘Προδότης’ ο ένας, ‘ήρωες και μόνο ήρωες’ οι άλλοι, ‘ολίγιστος’ ο Κάρολος Παπούλιας, ‘τιτάνες’ οι στρατιώτες και οι αντιστασιακοί, ‘τσιράκι των ξένων’ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ‘περήφανοι Έλληνες’ οι στρατιώτες και οι αντιστασιακοί. Μέσα σε αυτό το κλίμα της αντι-μνημονιακής εχθροπάθειας, των ύβρεων, του ένθεν και ένθεν λαϊκισμού, των αντι-Δυτικών και αντιευρωπαϊκών αφηγήσεων, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελήφθη ως ‘μνημονιακότερος των μνημονιακών’ (ο Κάρολος Παπούλιας ανήκει στην μνημονιακή «κάστα», σύμφωνα με την διατύπωση του Pierre–Andre Taguieff), με αποτέλεσμα να δεχθεί μία επίθεση που τον τάραξε και τον στενοχώρησε, στο εγκάρσιο σημείο όπου η επίθεση αυτή αποτέλεσε και ένα ιδιαίτερο σημείο τομής: Έκτοτε και έως περίπου τον Απρίλιο του 2012, οι επιθέσεις εναντίον πολιτικών προσώπων, και κυρίως πολιτικών προσώπων προερχόμενων από το ΠΑΣΟΚ, πύκνωσαν. Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα υποστηρίξουμε πως το γεγονός πως ο Κάρολος Παπούλιας ανήκε στο χώρο του ΠΑΣΟΚ, δεν διαδραμάτισε κάποιον σημαντικό ρόλο για την εκδήλωση της επίθεσης. Ήσαν τέτοιο το μένος και η αγανάκτηση, η οργή και ο φανατισμός, που και κάποιος άλλος να βρισκόταν στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, θα δεχόταν επίθεση. Σε αυτό το βίαιο υπόδειγμα, συνδέονται η ιστορική άγνοια (οι διαδηλωτές δεν γνώριζαν το παρελθόν του Κάρολου Παπούλια), με την πολιτική άγνοια, εκεί όπου οι διαδηλωτές δεν γνώριζαν ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Βλέπε σχετικά, Σωτηρακοπούλου, Ελένη., ‘Η εικόνα του εθνικού «εαυτού» και του εθνικού «άλλου» στα σχολικά βιβλία ιστορίας της Γ΄ λυκείου στα σχολικά βιβλία Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου στα 1965, 1970, 1985 και 2007,’ Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2012, Διαθέσιμη στο: Η εικόνα του εθνικού «εαυτού» και του εθνικού «άλλου» στα σχολικά βιβλία ιστορίας της Γ΄ λυκείου στα σχολικά βιβλία Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου στα 1965, 1970, 1985 και 2007 (upatras.gr) Βλέπε επίσης, Taguieff, Andre–Pierre., ‘Εισήλθαμε στην εποχή των δημαγωγών,’ στο: Taguieff, Andre–Pierre., ‘Ο εξτρεμισμός και τα είδωλα του. Επίκαιρες σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία,’ Πρόλογος-Μετάφραση-Επιμέλεια: Ανδρέας Πανταζόπουλος, Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα, 2017, σελ. 69.
2 Λαμβάνοντας υπόψη το ρεπερτόριο δράσης που ακολουθούν τα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, θα πούμε πως δεν συμμετείχαν στην επίθεση στελέχη αυτού του κόμματος, εφόσον η ηγεσία του κόμματος, ιστορικά, καταδικάζει ρητά τις σωματικές και λεκτικές επιθέσεις εναντίον πολιτικών προσώπων. Παράλληλα, συνυπολογίζοντας πως το καλοκαίρι του 2011, είχαν λάβει χώρα οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των περιώνυμων ‘Αγανακτισμένων’ στην πλατεία Συντάγματος, θα αναφέρουμε πως η βίαιη επίθεση που δέχθηκε ο Κάρολος Παπούλιας συνιστούν τον ‘τελευταίο σπασμό’ ενός κινήματος που είχε ήδη απωλέσει μεγάλο μέρος της δυναμικής του. Όσο μεγαλύτερη η υποστήριξη των ατόμων (που έσπευσαν να παρακολουθήσουν την παρέλαση μόνο και για να επιτεθούν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας), στο κίνημα των ‘Αγανακτισμένων’ που όχι μόνο νομιμοποίησε, αλλά, ‘εξύμνησε’ τις επιθέσεις εναντίον πολιτικών προσώπων που ανήκαν στη Νέα Δημοκρατία και στο ΠΑΣΟΚ, τόσο περισσότερο αυξάνονταν οι πιθανότητες να συμμετάσχουν στην επίθεση κατά του Προέδρου. Εάν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε αυτή την επίθεση ξέχωρα από αυτό το κίνημα, δεν θα καταφέρουμε να αποκτήσουμε την πλήρη εικόνα της. Σε τέτοιου τύπου επιθέσεις, κατέφευγαν αναρχικοί και μέλη εξω-κοινοβουλευτικών κομμουνιστικών οργανώσεων.
3 Και όμως, δεν έχει μελετηθεί καθόλου θεωρητικά, το γεγονός πως τα ‘ίχνη’ γένεσης του ‘Πολακισμού’ εντοπίζονταν σε τέτοιες ενέργειες. Η διαφορά μεταξύ της χειρονομίας του μαθητή και του εθνικο-λαϊκιστή πολιτικού, έγκειται στο γεγονός πως ο δεύτερος έχει υποκαταστήσει την χειρονομία (μούντζα), που εμπεριέχει την απαξίωση και τον χλευασμό, με την χρήση ενός υβριστικού λεξιλογίου που εκφράζει ακριβώς το ίδιο: Ήτοι, απαξίωση και χλευασμό προς το ‘σύστημα’ και τους ‘εκπροσώπους’ του.
4 Taguieff, Andre–Pierre., ‘Εισήλθαμε στην εποχή των δημαγωγών,’ στο: Taguieff, Andre–Pierre., ‘Ο εξτρεμισμός και τα είδωλα του. Επίκαιρες σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία…ό.π., σελ. 69.
5 Ο μαθητής δεν κατέστη ‘σύμβολο’ και αντι-μνημονιακός ‘επαναστάτης’ όπως ο ίδιος περίμενε: Άλλοι έσπευσαν με προθυμία να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο, υποσκελίζοντας τον δραστικά. O μαθητής δεν έγινε ποτέ ο αντι-μνημονιακός ‘ηγήτορας’ όπως ήλπιζε. Η μεταγενέστερη σκιαγράφηση της εν γένει προσωπικότητας του από τον έγκριτο δημοσιογράφο της εφημερίδας ‘Τα Νέα’ Ηλία Κανέλλη, αποδεικνύει πως η τότε χειρονομία υπήρξε συμβατή με τις μετέπειτα πολιτικές του επιλογές. Άλλως πως, κατέστη το σημείο τομής για την διαμόρφωση του εν γένει πολιτικού του προφίλ, εκεί όπου ξεχωρίζει η αναπαραγωγή συνωμοσιολογικών αφηγήσεων και ο αυτοπροσδιορισμός του ως ‘περήφανου αντιεμβολιαστή.’ Βλέπε και, ‘Τι απέγινε ο μαθητής που μούτζωσε τους επισήμους στην παρέλαση; Κουρέας στη Λάρισα και… αντιεμβολιαστής,’ Ενημερωτική-Ειδησεογραφική Ιστοσελίδα ‘I efimerida’, 03/11/2021, Τι απέγινε ο μαθητής που μούτζωσε τους επισήμους στην παρέλαση; Κουρέας στη Λάρισα και… αντιεμβολιαστής – iefimerida.gr
6 Για τις διάφορες εκδοχές του αντι-μνημονιακού εθνικολαϊκισμού, ο χώρος πραγματοποίησης της παρέλασης, χώρος κατεξοχήν δημόσιος, θεωρήθηκε ως ο πλέον κατάλληλος αφενός μεν για την διατύπωση και για την διεκδίκηση των ‘λαϊκών αιτημάτων,’ και, αφετέρου δε, για τον συμβολικό όσο και πολιτικό μετασχηματισμού του ‘Όχι’ της 28ης Οκτωβρίου, του ‘Όχι’ στους Ιταλούς εισβολείς, σε ένα ‘Όχι’ στην ‘ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων και στο ευρωπαϊκό διευθυντήριο’, στα ‘καθάρματα με τις γραβάτες που ορίζουν τις ζωές μας και μολύνουν τον αέρα που αναπνέουμε,’ στους ‘χαμογελαστούς δολοφόνους και στους ντόπιους λακέδες του που έχουν καταφέρει σχεδόν ότι δεν κατάφεραν οι Ιταλοί το 1940-1941’: Να ‘κατακτήσουν την χώρα. Ως πότε θα το ανεχόμαστε;’ Το γνωστό Αριστερής προέλευσης, απλοϊκό σύνθημα ‘εμπρός για τα Πολυτεχνεία της γενιάς μας,’ έδωσε την θέση του προσωρινά στο ‘εμπρός, για τα Όχι της γενιάς μας.’
7 Βλέπε σχετικά, Strenski, I., ‘Four theories of myth in twentieth-century history: Cassier, Ellade, Levi-Strauss and Malinowski,’ Iowa, University Press of Iowa, 1987, σελ. 1-2. Από την άλλη, τότε επίσης καλλιεργήθηκε το έδαφος για την σύμπτυξη ενός καθαυτό φιλοευρωπαϊκού και αντι-λαϊκιστικού κοινωνικού μετώπου, που εκφράστηκε πολιτικά μέσω της συγκρότησης της κυβέρνησης συνεργασίας Νέας Δημοκρατίας (τα γεγονότα εκείνα συνετέλεσαν στην ολοκλήρωση της στροφής της Νέας Δημοκρατίας από την αντι-μνημονιακή ρητορική στον πραγματισμό) και ΠΑΣΟΚ, με την συμμετοχή αρχικά και της Δημοκρατικής Αριστεράς, και επίσης, που συνέβαλε καθοριστικά στην παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ΟΝΕ, το 2015. Επιστημονικά μιλώντας, μπορούμε να κάνουμε λόγο για την τομή του 2011.
