- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ*
Ζούμε σήμερα στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, στην εποχή της πληροφορίας ή στην ανθρωπόκαινο περίοδο. Όποιο όρο και να χρησιμοποιήσουμε το γεγονός είναι ότι η ανθρώπινη δύναμη έχει αυξηθεί και ίσως δεν έχουμε γίνει πιο σοφοί. Όμως, η ηθική ευθύνη μας είναι τεράστια.
Δισεκατομμύρια πληροφορίες διασχίζουν τους αιθέρες και μας συνδέουν με κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά και με άλλα πλανητικά συστήματα και γαλαξίες. Αν, όμως, δεχτούμε ότι το μέσο είναι το μήνυμα, η μορφή του μέσου που εμπιστευόμαστε και η αξιοπιστία του είναι σημαντική.
Γι’ αυτό και οι δάσκαλοι που αγωνίζονται να αποκαλύψουν τα μυστικά και τους κινδύνους που εγκυμονούν τα σύγχρονα μέσα, τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση και διαδίκτυο είναι χρήσιμα σε όλους μας και όχι μόνο στους ειδικούς επιστήμονες και επαγγελματίες της πληροφόρησης.
Αν η πολιτική είναι η υψηλότερη λειτουργία στη σύγχρονη δημοκρατία και η απομυθοποίηση των πολιτικών ή η μετατροπή της πληροφόρησης σε κουτσομπολιό παραπληροφορεί και συσκοτίζει τη σκέψη μας, χρέος μας είναι να κατανοήσουμε τη νέα πραγματικότητα όπου ζούμε.
Διαφορετικά σε μια πιθανή καταστροφή κανείς δεν δικαιούται να ισχυριστεί ότι είναι ανεύθυνος και να μεταθέτει την ευθύνη σε άλλους, μια αδυναμία που μας χαρακτηρίζει δυστυχώς ως οργανωμένη κοινωνία.
Στη στήλη αυτή στις 21 Μαρτίου με τον τίτλο «Τηλεδημοκρατία και Κυβερνοδημοκρατία» είχα αναφερθεί σε δυο σημαντικές επιστημονικές μελέτες της Σοφίας Καϊτατζή–Γουίτλοκ, Καθηγήτριας Πολιτικής Επιστήμης και Πολιτικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, χωρίς φυσικά τη φιλοδοξία να παρουσιάσω δυο έργα 600 σελίδων το καθένα.
Θέλησα μόνο να τονίσω ότι υπάρχουν ευτυχώς ακόμη άξιοι δάσκαλοι που αφιερώνουν την ζωή τους διακριτικά και αθόρυβα στην επιστήμη, χωρίς δυστυχώς τα πολυποίκιλα μέσα μας να προβάλουν τα έργα τους.
Σήμερα απλώς θα επικεντρωθώ στο σύγγραμμά της ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ από τον εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης UNIVERSITY STUDIO PRESS, όπου με υπομονή εξαντλητική και κόπο πολύ αξιοποιώντας την παγκόσμια βιβλιογραφία αποκαλύπτει τη σχέση της πολιτικής και της επικοινωνίας.
Το βιβλίο αρθρώνεται σε 12 κεφάλαια με πρόλογο, επίλογο, ευρετήριο και 18 σελίδων βιβλιογραφία.
Αν ένα τέτοιο εγχειρίδιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε φοιτητές, κάθε αναγνώστης έχει να κερδίσει πολλά διαβάζοντας ίσως μόνο τον πρόλογο και τον επίλογο.
Στο 8ο κεφάλαιο προσδιορίζει τις πέντε λειτουργίες που υπηρετούν την πολιτική επικοινωνία.
- Κάθε μορφής είδηση ή ρεπορτάζ για τα πολιτικά γεγονότα, τις δηλώσεις των πολιτικών και των κομμάτων.
- Η ανάλυση γεγονότων, η ερμηνεία τους και η επίκαιρη σημασία τους.
- Δημοσιοποίηση κειμένων, κριτικών και αρθρογραφίας που ελέγχουν την εξουσία.
- Άρθρα διαφόρων φορέων που κοινοποιούν τα αιτήματά τους.
- Ιδεολογικές και πολιτικές τοποθετήσεις, ιδιαίτερα σε περίοδο προεκλογική.
Στο 12ο κεφάλαιο με τίτλο «Συμμετοχή των πολιτών στη διαδικτυακή επικράτεια» παρουσιάζει αναλυτικά το νέο τοπίο που διαμορφώνεται με το διαδίκτυο, όπου ανώνυμα ή επώνυμα κάθε πολίτης στέλνει το μήνυμά του και έτσι μπορεί να γίνεται όχι μόνο δέκτης, αλλά και πομπός και η σχέση από κάθετη γίνεται πια οριζόντια.
Φυσικά η αξιοπιστία στην περίπτωση αυτή είναι μειωμένη και ο χρήστης επιβάλλεται να είναι προσεκτικός. Συγκρίνει επίσης πώς διαφοροποιήθηκε στο χρόνο αυτή η διαδικασία πομπού και δέκτη.
Χαρακτηριστικά γράφει ότι το διαδίκτυο είναι συντελεστής εκδημοκρατισμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κάνει αυτομάτως και οι χρήστες του πρέπει να είναι υποψιασμένοι. Μεταξύ των μύθων και των αδιεξόδων της κυβερνοδημοκρατίας πρέπει να κατανοήσουμε σε βάθος τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις της δημοκρατίας που συντίθεται από έξι στοιχεία.
Ισότητα, αυτονομία, αμεσότητα ή συντεταγμένη αντιπροσωπευτικότητα, διάκριση εξουσιών και ρόλων, νομιμότητα, συλλογικότητα. Εύκολα αντιλαμβανόμαστε έτσι ότι η διαδικτυακοί ιοί είναι και η «Αχίλλειος πτέρνα» αυτής της μορφής επικοινωνίας και φυσικά της ίδιας της δημοκρατίας.
Στον επίλογο τονίζει ότι η επικοινωνία έχει δομικό και λειτουργικό χαρακτήρα και επομένως συνιστά μιας μορφής εξουσία, γιατί στη δημοκρατία η διαδικασία είναι ουσία.
Αν η ζωή ήταν μονόδρομος και δεν είχαμε δυνατότητες επιλογών, ίσως θα ήταν ευκολότερος ο δρόμος. Νομίζω όμως ότι κάναμε τη ζωή μας δύσκολη, επειδή κυνηγήσαμε την ευκολία.
Η δυσκολία ομορφαίνει τη ζωή και είναι ευχάριστο ότι υπάρχουν φωτισμένοι δάσκαλοι, όπως η Σοφία Καϊτατζή- Γουίτλοκ που συνεχίζουν το έργο αγαπημένων μου δασκάλων όπως ο Ι.Θ. Κακριδής και ο Δημήτρης Λυπουρλής που είχα στο Αριστοτέλειο και μάλιστα ο δεύτερος υπήρξε πολλά χρόνια φίλος μου, αλλά δυστυχώς βιάστηκε να φύγει από τη ζωή.
* Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόγογος
