Ζούμε σε μια εποχή που ψάχνουμε τον σωστό επιθετικό προσδιορισμό για να τη χαρακτηρίσουμε, προκειμένου να αναδείξουμε τα προτερήματά της ή από την άλλη για να υπογραμμίσουμε τα κακώς κείμενά της, ούτως ώστε να τα διορθώσουμε. Έτσι, ακούμε ένθεν κι ένθεν άλλοτε ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως η εποχή της πληροφόρησης ή της παρα-πληροφόρησης, της νεωτερικότητας ή της μετα-νεωτερικότητας, του ναρκισσισμού, της ρευστότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της τεχνολογίας και της προόδου, του ανθρωπισμού ή του μετα-ανθρωπισμού, της αλλοτρίωσης κοκ. Επιτρέψτε μας να σταθούμε στον τελευταίο χαρακτηρισμό.
Ο ψυχίατρος Γ. Γαλανός στο βιβλίο του με τίτλο άγχος είχε γράψει τα εξής παρακάτω λόγια, τα οποία εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα:
«Ο σπουδαστής, νιώθει να ’ναι μπλεγμένος σ’ έναν μηχανισμό που τον έχει κάνει στόχο του, και τον βομβαρδίζει με “γνώσεις”, και πληροφορίες, αγνοώντας την ανθρώπινη υπόστασή του. Αισθάνεται την εξουθενωτική διαδικασία μιας άγνωστης δυνάμεως που προσπαθεί να τον κάνει να μην είναι αυτός ο ίδιος, αλλά ένα “γραναζάκι”, και μια “ροδέλα” σ’ ένα σύστημα –που αντλεί τη δύναμή του κάπου απροσδιόριστα. Νιώθει να σβήνει η βούλησή του, η “ελευθερία” του, η ατομικότητά του, να ισοπεδώνεται, και να γίνεται “τέτοιος που τον θέλουν”, και τον “χρειάζονται”, για να μπει κι αυτός μετά στο σύστημα της παραγωγής, της διαφημίσεως, του κέρδους, της καταναλώσεως, χωρίς πουθενά, και ποτέ να φαίνεται ο ίδιος. Και αυτό είναι η ανυπαρξία της προσωπικότητας, το σβήσιμο του Εγώ, το λιώσιμο της ελευθερίας, η εκμηδένιση της συνειδήσεως, η απονέκρωση του ψυχικού και του συναισθηματικού, ο μηδενισμός του είναι, η αλλοτρίωση όπως την είπαν…»
Επομένως, η εκπαίδευση, δηλαδή ένα από τα σημαντικότερα αγαθά, ανάγκη και δικαίωμα του ανθρώπου, αντί να βοηθήσει τον άνθρωπο να αναπτύξει την προσωπικότητά του και να γίνει ελεύθερος, τον οδηγεί στο να μετατραπεί σε ένα γραναζάκι του συστήματος και να ισοπεδωθεί, να αλλοτριωθεί. Συσχετίζεται, λοιπόν, η εκπαίδευση του ανθρώπου με τα συστήματα παραγωγής της κοινωνίας και αυτό που επικρατεί είναι η αλλοτρίωση, η αποξένωση του ανθρώπου από τους άλλους και ακόμη χειρότερα από τον ίδιο του τον εαυτό!
Το να χαθεί η επαφή με τον εαυτό, συνεπάγεται απώλεια όχι σε ένα επίπεδο, αλλά σε πολλαπλά. Το άτομο – πρόσωπο διαρρηγνύει τους δεσμούς του με τα συναισθήματά του, τις ανάγκες του και τις επιθυμίες του. Χάνει τους στόχους του και τη νοηματοδότηση της ζωής του. Μετατρέπεται σε ένα γραναζάκι μιας μηχανής, όπου ανά πάσα στιγμή μπορεί πολύ εύκολα να αντικατασταθεί με ό, τι αυτό μπορεί να σημαίνει για το ίδιο και για όσους άλλους εξαρτώνται από αυτό (παιδιά, συγγενείς κοκ). Καθώς, τα χρόνια περνούν τα γραναζάκια φθείρονται και ενώ η αντικατάστασή τους, αλλά και η επαναχρησιμοποίησή τους μέχρι πρότινος ήταν εύκολη, σιγά σιγά καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη.
Σε συστήματα κοινωνιών που λειτουργούν βάσει οικονομικών νόμων όπως αυτόν της προσφοράς και της ζήτησης, τα άτομα δεν εκλαμβάνονται ως πρόσωπα, αλλά ως γραναζάκια, τα οποία παρεμπιπτόντως είναι περισσότερα από όσα μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύστημα παραγωγής και οργάνωσης. Ως εκ τούτου, τα άτομα-γραναζάκια συνθλίβονται και οδηγούνται σε έναν αγώνα δρόμου επιβίωσης και όχι ευ ζην, που τα εξωθεί στην απεμπόληση ή την καταπάτηση βασικών και θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων τους.
Ο ανθρωπισμός έχει παραδώσει τη θέση του στον κυνισμό και διοικούν άτομα που έχουν εμποτισθεί απ’ αυτόν, τα οποία όμως δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι κι αυτά σε ένα τέτοιο σύστημα είναι αναλώσιμα και κάποια στιγμή έτσι διε-φθαρμένα και αποκαμωμένα θα αντικατασταθούν, όπως ακριβώς αντικαθίστανται και τα άτομα-γραναζάκια.
- Πηγή: Γιάννης Γ. Γαλανος, 1976, Το άγχος, Εκδόσεις: Μπαρμουνάκης Χ., Αθήνα.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
