- ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
“Τότε που οι καιροί περνούσαν βιαστικοί / κι εμείς βγαίναμε να λογαριαστούμε μαζί τους / με ανόθευτα όνειρα και αξόδευτες προσδοκίες, / ξέραμε πως ανηφορίζουμε και δεν προλαβαίναμε / ούτε να τους διαβούμε με τα πρώιμά μας χρόνια / ούτε και να τους σημαδέψουμε στις ζεστές / πολιτείες / που ριζώναμε στις μεγάλες του κόσμο / απλωσιές” (Γιώργος Αλεξανδρής, “Στη σωστή και στη δική μας ώρα”).
Φέτος αποφάσισα να αγνοήσω την πραγματικότητα και να συμμαχήσω με όλους εκείνους που τηρώντας το έθιμο των ημερών εύχονται το χιλιοειπωμένο «Καλή Χρονιά» ή το «Ευτυχές το Νέον Έτος». Δεν υπάρχει, όμως, μεγαλύτερη τυραννία από αυτήν της παράδοσης. Κι ενώ, λοιπόν, η παράδοση επιτάσσει την εκφορά των παραπάνω ευχών κάποια τυχαία συμβάντα φαίνεται πως ανέτρεψαν βίαια αυτήν την απόφασή μου να νιώσω χαρούμενος για τον ερχομό του νέου χρόνου.
Αλήθεια ποτέ δεν κατάλαβα την τόση ψυχική ευφορία για το τέλος του χρόνου που φεύγει και την αρχή του νέου σε συνδυασμό πάντα και με τους σχετικούς αναθεματισμούς για τα παρεληλυθότα. Γιατί οι άνθρωποι συνηθίζουν να πανηγυρίζουν για την ανατολή του νέου έτους; Ελπίδα, προσδοκία ή βεβαιότητα για κάτι καλύτερο; Αυτό, όμως, προϋποθέτει την αποδοχή πως ο απερχόμενος χρόνος ήταν καταστροφικός για τη ζωή μας και για αυτό επενδύουμε στο νέο χρόνο.
Η ελπίδα, ωστόσο, για «καλύτερη χρονιά» πρέπει να στηρίζεται όχι τόσο στις επιθυμίες μας, αλλά σε κάποια πραγματικά θετικά δεδομένα του παρόντος. Υπάρχουν αυτά ή τα φαντασιωνόμαστε ως άτομα, ως κοινωνία, ή ως λαός; Η απαισιοδοξία ή η αισιοδοξία μας ως ψυχική διάθεση, πνευματική στάση ή βιοθεωρία προϋποθέτουν είτε την ελπίδα για μία καλύτερη πραγματικότητα, είτε την θέληση για υπερνίκηση των αρνητικών και κακώς κειμένων.
Σχετικά ο Παναγιώτης Κονδύλης σημειώνει στο έργο του «Μελαγχολία και Πολεμική» για το περιεχόμενο και τη σκοπιμότητα των δύο αυτών αντίθετων συναισθημάτων.
“Καμία απαισιοδοξία δεν είναι νοητή χωρίς ρητή ή σιωπηρή αναφορά σε μια καλύτερη πραγματικότητα, που κάποτε υπήρξε ή θα έπρεπε να υπάρξει και καμία απαισιοδοξία δεν μπορεί να θεωρηθεί εύλογη, αν δεν αναφέρεται στην υπερνίκηση των υφισταμένων κακώς κειμένων…” (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Ακόμη κι αν θέλεις να γίνεις συνοδοιπόρος όλων αυτών που εύκολα υιοθετούν μία αναίτια θετική ψυχολογία και στάση για τον ερχομό του νέου έτους δεν μπορείς γιατί το περιβάλλον δεν σε βοηθά σε αυτό. Η παγκόσμια και η ελληνική πραγματικότητα μόνο ανησυχία, φόβο και απόγνωση επωάζει. Οικονομική κρίση, Πόλεμοι, Φτώχεια, Μετανάστευση, Εθνοκαθάρσεις, Βία όλων των μορφών (οπαδική, μητροκτονίες, πατροκτονίες, αδελφοκτονίες, γυναικοκτονίες, ανθρωποκτονίες…).
Αποτελεί κοινοτοπία να επαναλάβουμε πως ο σύγχρονος κόσμος είναι άκρως χαοτικός, αβέβαιος, πολύπλοκος, μεταβλητός και αστάθμητος. Σε αυτό το τοπίο ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ανυπεράσπιστος και απροετοίμαστος. Οι λυσιτελείς προτάσεις στις σύγχρονες καταιγιστικές προκλήσεις και αλλαγές απουσιάζουν παντελώς.
Ζούμε ως ανθρωπότητα το “Αιτιοκρατικό Χάος” αφού η ύπαρξη πολυπαραγοντικών συστημάτων και πολυ-αιτιοκρατικών φαινομένων μπορούν να οδηγήσουν σε μία απρόβλεπτη εξέλιξη. Η ανίχνευση, η μελέτη και ο έλεγχος του “Μεγάλου Ελκυστή” παραμένει το ζητούμενο των επιστημόνων .
Το παραπάνω γκρίζο τοπίο το συμπληρώνουν και οι κάθε λογής ωροσκόποι, αστρολόγοι κι άλλοι που προβλέπουν μία πιο γκρίζα έως μαύρη πραγματικότητα για το 2024. Γνωστός ωροσκόπος σε μία ραδιοφωνική του εκπομπή με γλαφυρότητα και πειστικότητα μάς ενημέρωσε πως και τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα, αφού το παγκόσμιο σύστημα θα ισορροπήσει μάλλον κατά το έτος 2027. Λίγο έλειψε, από αυτά που άκουγα να σταματήσω και να κατέβω από το αυτοκίνητό μου για να προλάβω το επερχόμενο κακό (ατύχημα ή δυστύχημα).
Την απόλυτη μελαγχολία, όμως, τη βιώνεις από τις αναρτήσεις στο διαδίκτυο (πολλών φίλων μου και μη) κειμένων και προβλέψεων για το δυστοπικό μας 2024. Μία μελαγχολία που επιστημονικά ορίζεται ως μία διάθεση με έντονα και βαθιά αισθήματα απελπισίας, απόγνωσης, αίσθησης κενού και έντονης ανησυχίας ή και απαισιοδοξίας.
Στα κείμενα-αναρτήσεις αυτά υπάρχει ένας βαθύς προβληματισμός γι αυτά που πέρασαν, γι αυτά που προδόθηκαν, για τις ευθύνες της γενιάς μας, για το χρέος των νέων και για το πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε περιμένοντας το νέο χρόνο και αποχαιρετώντας τον παλιό.
Ο καλός μου φίλος και παλιός μαχητής της δημοσιογραφίας και της δημοκρατίας Ν. Λαγκαδινός έγραψε σε σχετική ανάρτηση.
«Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ»
Περνούν οι μέρες γρήγορα και σε λίγο θ’ αποχαιρετήσουμε τον παλιό χρόνο.
Αναπόφευκτα κάνουμε απολογισμούς, ισολογισμούς κ.λπ.
Κάθε χρόνο διαπιστώνουμε ότι το ποσοστό των διαψεύσεων, ξεπερνάει κατά πολύ το ποσοστό των δικαιώσεων.
Κι ολοένα προσβλέπουμε στους νέους ανθρώπους που γεννιούνται, για να πάρουν πρωτοβουλίες που θ’ αλλάξουν τον ρου της ιστορίας.
Τελικά, υπάρχει κάτι που δεν πρέπει να το πούμε στους νέους – καλύτερα να το κρατήσουμε μεταξύ μας.
Ότι τον κόσμο τον έχουν φτιάξει τέτοιον που είναι ελεεινός και τρισάθλιος, γενιές που ξεκίνησαν κάποτε ως νεολαίες, γεμάτες ομορφιά, ιδανικά, αγνότητα, υποσχέσεις.
Έτσι, την εμπιστοσύνη τη διαδέχτηκε η αμφιβολία, την αμφιβολία η απογοήτευση, η αηδία, η αγανάκτηση ή η κυνική εγκαρτέρηση.
Όσοι μένουν ηθικά επιφυλακτικοί, συλλογίζονται πως κάτι μεγάλο προδόθηκε, πως “η ιστορία επαναλαμβάνεται” και πως είναι αφέλεια να οραματίζεσαι και να έχεις εμπιστοσύνη…
Περιμένοντας για ένα νέο ξεκίνημα… ως δον Κιχώτες! ΚΑΛΗΜΕΡΑ!!
Δεν ξέρω αν ο δονκιχωτισμός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντισταθούμε στην μελαγχολία των ημερών μας και να ονειρευτούμε το αδύνατον. Είναι σίγουρο, όμως, πως πολλοί μελαγχολούν που βλέπουν τα χρόνια να φεύγουν χωρίς να προλάβουν να ζήσουν εκείνες τις χαρές που περίμεναν, με το σκεπτικό πως «υπάρχει ακόμη χρόνος γι αυτές». Οι ανόητες πάντα αναβολές. Κάπως έτσι στο μυαλό όλων μας έρχεται το ποίημα του Κ. Καβάφη «Ένας γέρος».
“Και μες των άθλιων γηρατειών την / καταφρόνια / σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια / που είχε και δύναμι, και λόγο, κ’ εμορφιά…Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα, / και πως την εμπιστεύονταν πάντα- τι / τρέλλα!- / την ψεύτρα που έλεγε «Αύριο. Έχεις πολύν / καιρό».
Προβληματισμένος αλλά και άκρως παραινετικός για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να υποδεχτούμε τη νέα χρονιά είναι και ο φίλος μου Αριστείδης Σφέικος με την σχετική του ανάρτηση επ’ ευκαιρία του νέου χρόνου.
“You can not make new shoes from old leather (δεν μπορείς να φτιάξεις καινούρια παπούτσια με παλιό δέρμα). Αν θέλουμε, δηλαδή, να έχουμε διαφορετική χρονιά πρέπει να χρησιμοποιήσουμε καινούρια υλικά (και ανθρώπους φυσικά)…Εξάλλου « otherwise you can’t teach an old dog new tricks» (Δεν μπορείς να διδάξεις σε ένα γέρικο σκύλο νέα κόλπα)”.
Τέτοιες μέρες, όμως, που όλοι προσδοκούν τις καλύτερες μέρες του νέου χρόνου, θα ήταν ασυγχώρητη παράβλεψη να μην καταγραφούν ως παραίνεση τα αυτοβιογραφικά λόγια του Ν. Καζαντζάκη που συνιστούν τον απόλυτο ύμνο και το δοξαστικό στον αγώνα του ανθρώπου με τον χρόνο για την τελείωσή του. Το σχετικό απόσπασμα το ανακάλυψε και το ανήρτησε ο πολύ καλός φίλος μου Β. Γατσάς.
«Το πιο σύντομο κείμενο για τον αγώνα στη ζωή»
“Σκοτάδια πολλά μέσα μου, κύρης, πολύς σε όλη μου τη ζωή απελπισμένα μάχουμαι να μετουσιώσω τα σκοτάδια αυτά και να τα κάμω φως, μια στάλα φως· αγώνας τραχύς, χωρίς έλεος, χωρίς αναπαή, μια στιγμή να κουράζουμουν, να σκόλαζα τον πόλεμο, ήμουν χαμένος· κι αν έβγαινα κάποτε νικητής, τι αγωνία και πόσες λαβωματιές!
Δε γεννήθηκα αγνός μάχουμαι να γίνω. Η αρετή για μένα δεν είναι καρπός της φύσης μου, είναι καρπός του αγώνα μου· δε μου την έδωκε ο Θεός, μοχτώ να την καταχτήσω με το σπαθί μου· το άνθος της αρετής για μένα είναι σωρός μετουσιωμένη κοπριά.
Ποτέ δεν πήρε τέλος ο πόλεμος αυτός· ως τώρα δε νικήθηκα ολοκληρωτικά, δε νίκησα ολοκληρωτικά· πάντα αγωνίζουμαι, κι από στιγμή σε στιγμή μπορώ να χαθώ όλος, μπορώ να σωθώ όλος· ακόμα περνώ της Τρίχας το γιοφύρι απάνω από την άβυσσο”! («Αναφορά στον Γκρέκο», Νίκος Καζαντζάκης).
Έναν άλλο τρόπο-σε ποιητική μορφή-διαχείρισης και αντιμετώπισης του χρόνου (Παρελθόν, παρόν, Μέλλον) μάς αντιπροτείνει σε αυτοβιογραφικό τόνο ο ποιητής Γ. Αλεξανδρής. Απέναντι στην θέση του “Είμαστε στην σωστή πλευρά της Ιστορίας” ο ποιητής αντιπροτείνει τη θέση πως “Πως ήρθαμε και ζούμε στη σωστή και στη δική / μας ώρα”.
“Με την κάθε γενιά ν’ αρέσκεται σε επινοήσεις,
ν’ ανακαλύπτει πως γεννιέται και φεύγει νωρίς,
να υποκύπτει σε μεμψιμοιρίες γι’ αυτούς που έφυγαν
και να υπαινίσσεται γι’ αυτούς που θα έρθουν,
ας συνεχίσουμε γενναιόψυχα, απλά και χωρίς υπερβάσεις,
να βλέπουμε στη γενναιοδωρία της φύσης και της ζωής
πως ήρθαμε και ζούμε στη σωστή και στη δική μας ώρα”.
