Τέο βαν Ντέσμπουργκ (1883 – 1931) Ολλανδός αρχιτέκτονας, ζωγράφος και συγγραφέας

Ο Τέο βαν Ντέσμπουργκ (Theo van Doesburg, 30 Αυγούστου 1883 – 7 Μαρτίου 1931) ήταν Ολλανδός αρχιτέκτονας, ζωγράφος και συγγραφέας. Υποστήριζε την ορθολογιστική, αντι-ατομικιστική αισθητική. Είναι γνωστός ως ο κύριος εμπνευστής στη δημιουργία του κινήματος De Stijl και στην έκδοση του oμώνυμου περιοδικού.

Ήταν γιος του Wilhelm Küpper και της Henrietta Catharina Margadan, αλλά πήρε το όνομα του δεύτερου συζύγου της μητέρας του, του Theodorus Doesburg. Ξεκίνησε ως ζωγράφος, ζωγραφίζοντας νατουραλιστικά θέματα.γύρω στα 1899. Το 1903 κατατάχθηκε στο στρατό και εκείνη την εποχή γνώρισε την πρώτη του σύζυγο, Agnita Feis, μια θεοσοφίστρια και ποιήτρια. Γύρω στα 1908 με 1910, επηρεασμένος από το έργο του Honoré Daumier, ζωγράφισε καρικατούρες, μερικές από τις οποίες εκδόθηκαν αργότερα στο πρώτο του βιβλίο De maskers af! (1916). Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, ο Theo van Doesburg στάλθηκε στο Tilburg κοντά στα βελγικά σύνορα. Εκεί γνώρισε τη δεύτερη σύζυγό του, Lena Milius, (1917). Το 1915 γνώρισε τον ζωγράφο Janus de Winter. Την επιρροή του μπορεί κανείς να παρατηρήσει στα εκφραστικά και έντονα φορτισμένα έργα και τις αυτοπροσωπογραφίες αυτής της περιόδου, όπως το έργο Απελπισία (1915). Αυτήν την περίοδο ζωγραφίζει και μερικά τοπία επηρεασμένος από το κίνημα του ιμπρεσιονισμού και πορτρέτα με την τεχνική του George Hendrik Breitner. Σε κάποια έργα του, όπως στο Streetmusic I, στο Streetmusic II και σ’ άλλα αφηρημένα, είναι φανερή η επιρροή του Καντίνσκι. Ακόμα πειραματίζεται με μοτίβα του κυβισμού και εξερευνά τις δυνατότητες των γραμμικών δομών.

Συνεργασία με τον Μοντριάν- De Stijl

Το 1915 γνωρίζει το έργο του Πητ Μοντριάν, και εντυπωσιάζεται. Αναγνωρίζει σε αυτό το ιδανικό στη ζωγραφική: την απόλυτη αφαίρεση της πραγματικότητας. Για ένα διάστημα εργάζεται με τον Μοντριάν, στο πλαίσιο της συνεργασίας της ομάδας De Stijl, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί ο ένας από το έργο του άλλου. Τελικά, βρίσκει το δικό του δρόμο με τη σύνθεση Χαρτοπαίκτες, βασισμένη στο Πωλ Σεζάν. Οι μορφές είναι απλοποιημένες σε γεωμετρικά σχήματα, που αναλύονται σε τρίγωνα, με χρώματα επίπεδα. Ενεπλάκη με τον Ντανταϊσμό και ταξίδεψε για να διαδώσει τις ιδέες του με τον Κουρτ Σβίττερς, ενώ την ίδια περίοδο εργάστηκε πάνω στον κονστρουκτιβισμό. Ενδιαφέρεται για το Μπάουχαους, το οποίο μόλις έχει ιδρυθεί στη Γερμανία και το 1921 πηγαίνει στη Βαϊμάρη όπου η παρουσία του επηρεάζει πολλούς σπουδαστές της σχολής και άλλους καλλιτέχνες. Ο Βάλτερ Γκρόπιους κράτησε αποστάσεις από τις επιθετικές και δογματικές απόψεις του,ενώ άλλοι όπως ο Μις φαν ντερ Ρόε, εμπνεύστηκαν από αυτές. Τον Ιούνιο εξέδωσε το περιοδικό De Stijl από τη Βαϊμάρη και τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε τη διδασκαλία σειράς μαθημάτων αρχιτεκτονικής βασισμένη στο πρωτοποριακό κίνημα De Stijl, παίρνοντας μαθητές από τη σχολή Μπάουχαους. Τελικά η συμβολή του στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας της σχολής ήταν σημσντική. Στη Βαϊμάρη γνώρισε και τον νεαρό Ολλανδό αρχιτέκτονα Κορνέλις φαν Έιστερεν (Cornelis van Eesteren), με τον οποίο συνεργάστηκε και δημιούργησε το κύριο θέμα για την έκθεση Les Architectures du Stijl at Léonce Rosenberg’s Galerie de l’Effort Moderne, στο Παρίσι το 1923. Την ίδια χρονιά μετακομίζει στο Παρίσι με την τελευταία του γυναίκα τη Nelly van Moorsel.

Η ρήξη του με τον Μοντριάν

Στο Παρίσι, η συχνή επαφή με τον Μοντριάν, αναδεικνύει τις διαφορές στο χαρακτήρα τους και οι δύο άντρες έρχονται σε προσωρινή ρήξη εξαιτίας, όπως υποστηρίζουν κάποιοι ιστορικοί τέχνης, των διαφορετικών απόψεων τους σχετικά με τις κατευθύνσεις των γραμμών στους πίνακες. – Ο Μοντριάν ποτέ δεν αποδέχθηκε τις διαγωνίους, ενώ ο Doesburg επέμενε στις δυναμικές πτυχές των διαγωνίων του, και αυτό είναι εμφανές στο έργο του. Πρόσφατα ολοένα και περισσότεροι ιστορικοί τέχνης, όπως, Carel Blotkamp υποστηρίζουν ότι η αιτία της ρήξης τους ήταν οι διαφορετικές απόψεις τους για τον χώρο και τον χρόνο. Μετά τη ρήξη ο Van Doesburg εισήγαγε μια νέα αντίληψη στην τέχνη τον Ελεμενταρισμό, που χαρακτηρίζεται από τις διαγώνιους γραμμές και ανταγωνίζεται τον νεοπλαστικισμό του Μοντριάν. Το 1929 οι δυο άντρες συναντιούνται τυχαία σε ένα καφενείο του Παρισιού και συμφιλιώνονται πάλι.

Η νέα αρχιτεκτονική

Στο μανιφέστο του για την αρχιτεκτονική, που διατύπωσε στο Παρίσι το 1924 για μια νέα δόμηση κατοικιών, υποστηρίζει ότι πρέπει να καταργήσουμε τις υπάρχουσες μορφές, τα πρότυπα του παρελθόντος, και να ξανασκεφτούμε το πρόβλημα της αρχιτεκτονικής από την αρχή. Προτείνει μια αρχιτεκτονική που να είναι στοιχειώδης, λειτουργική και οικονομική. Η νέα αρχιτεκτονική του Ντένσμπουργκ δεν υπόκειται σε κανέναν βασικό τύπο. Είναι ανοιχτή, ανοίγει τους τοίχους και καταργεί το μέσα και το έξω. Επιπλέον καταργεί την επανάληψη και τη συμμετρία, ενώ θεωρεί το χρώμα ως οργανικό εκφραστικό μέσο των σχέσεών της μεσα στο χρόνο και το χώρο. Είναι αντιδιακοσμητική και πρέπει να κατασκευάζεται στο νεό πλαίσιο του χώρου και του χρόνου.

Το τέλος του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο τέλος της ζωής του, μετακομίζει στο Νταβός, στην Ελβετία, λόγω της υγείας του, όπου και πεθαίνει στις 7 Μαρτίου 1931.

Έργα του

Δύο χαρακτηριστικά του έργα είναι η σύνθεση (Αγελάδα) και οι Χαρτοπαίχτες. Ξεκινώντας από κάτι πιο συγκεκριμένο, προχωρά σταδιακά στην αφαίρεση, καταλήγοντας στην πλήρη αποσύνθεση του θέματος. Και τα δύο έργα τα επεξεργάστηκε την περίοδο μεταξύ 1916-1917.Το πρώτο απ’τα παραπάνω είναι γκουάς, λάδι και κάρβουνο σε χαρτί και το δεύτερο λάδι και τέμπερα σε καμβά.