Από τον πόλεμο στην Ουκρανία στο Μουντιάλ του Κατάρ… Τα 10 σημαντικά γεγονότα του 2022

Στις 24 Φεβρουαρίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν εισβάλλει στην Ουκρανία, βυθίζοντας τον κόσμο σε μια κρίση που δεν έχει προηγούμενο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Απέναντι στις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ που διακηρύσσουν την υποστήριξή τους στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος εγείρει την απειλή χρήσης πυρηνικού όπλου, λέγοντας ότι είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα» που έχει στο οπλοστάσιό του.

Ο πόλεμος προκαλεί την πιο σημαντική ροή προσφύγων στην Ευρώπη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κοστίζει τη ζωή σε χιλιάδες στρατιώτες και αμάχους.

Ο Πούτιν –που λέει πως θέλει να «αποναζιστικοποιήσει» την Ουκρανία– βρίσκεται πολύ απομονωμένος διπλωματικά. Οι Δυτικοί επιβάλλουν στη Ρωσία οικονομικές κυρώσεις, που γίνονται ολοένα και πιο αυστηρές με το πέρασμα του χρόνου, παραδίδοντας ταυτόχρονα όπλα στην Ουκρανία που αποκτά επίσης καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αφθονούν οι μαρτυρίες που κατηγορούν τον ρωσικό στρατό για παραβιάσεις, μεταξύ των οποίων δολοφονίες αμάχων, βασανιστήρια και βιασμοί.

Τα ρωσικά στρατεύματα εγκαταλείπουν την προσπάθειά τους στις αρχές της εισβολής να περικυκλώσουν την πρωτεύουσα Κίεβο, όπου ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απευθύνεται καθημερινά στους παγκόσμιους ηγέτες για να ζητήσει την υποστήριξή τους.

Ο πόλεμος κάνει επίσης να πλανάται η απειλή μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης, λόγω του θαλάσσιου αποκλεισμού που επέβαλε η Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα. Μια συμφωνία, η οποία επιτεύχθηκε τον Ιούλιο, επιτρέπει στην Ουκρανία να ξαναρχίσει σταδιακά να εξάγει τα σιτηρά της.

Τον Σεπτέμβριο, ο Πούτιν κηρύσσει επιστράτευση περίπου 300.000 εφέδρων και ανακοινώνει την προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών κατεχόμενων περιφερειών μετά τη διεξαγωγή «δημοψηφισμάτων», ενώ ο ρωσικός στρατός σωρεύει ήττες επί του πεδίου.

Μετά την εγκατάλειψη της περιφέρειας του Χαρκόβου (την πρώτη μεγάλη κατάκτησή της), η Μόσχα διατάζει στις αρχές Νοεμβρίου την αποχώρηση των δυνάμεών της από τη Χερσώνα (νότια). Η Ρωσία εξαπολύει εκατοντάδες πλήγματα εναντίον των ουκρανικών ενεργειακών δικτύων, βυθίζοντας εκατομμύρια Ουκρανούς στο σκοτάδι καθώς πλησιάζει ο χειμώνας.

Ο πληθωρισμός ως απόρροια της ενεργειακής κρίσης

Η εκτόξευση των τιμών, που ξεκίνησε το 2021 λόγω της αποδιοργάνωσης των εφοδιαστικών αλυσίδων σε συνδυασμό με την ισχυρή ζήτηση βασικών προϊόντων και υπηρεσιών κατά την επανεκκίνηση των οικονομιών μετά την Covid, επιταχύνεται το 2022 για να φθάσει σε επίπεδα πρωτόγνωρα από τα χρόνια του 1970 και του 1980. Ο πληθωρισμός φθάνει το 10,1% το Νοέμβριο στην ευρωζώνη. Αναμένεται να φθάσει το 8% στο τέταρτο τρίμηνο στις χώρες της G20, επηρεάζοντας την παγκόσμια ανάπτυξη με την αύξηση του κόστους παραγωγής των επιχειρήσεων.

Ο πληθωρισμός τροφοδοτείται από τον πόλεμο στην Ουκρανία που βυθίζει την Ευρώπη σε βαθιά ενεργειακή κρίση. Η Ρωσία, υπό την επίδραση των δυτικών κυρώσεων, πολλαπλασιάζει τα αντίποινα φθάνοντας μέχρι να πλήξει το ευαίσθητο σημείο της ΕΕ: την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο. Οι εξαγωγές ρωσικού αερίου, κυρίως μέσω των πολύ εξαρτώμενων Γερμανίας και Ιταλίας, είναι σε ελεύθερη πτώση.

«Η παγκόσμια οικονομία υφίσταται τη μεγαλύτερη ενεργειακή κρίση από τα χρόνια του 1970», υπογραμμίζει ο ΟΟΣΑ.

Ο πόλεμος προκαλεί επίσης αύξηση των τιμών των δημητριακών και κατά συνέπεια των ζωοτροφών.

Λόγω των επίμονων υγειονομικών περιορισμών που συνδέονται με την Covid-19, των ελλείψεων ηλεκτρονικών τσιπ, που κατασκευάζονται στην πλειονότητά τους στην Ταϊβάν, επιβραδύνονται επίσης πολλοί τομείς.

Προκειμένου να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) αυξάνει επιθετικά τα επιτόκιά της από τον Μάρτιο, καθιστώντας τον δανεισμό όλο και πιο ακριβό, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να ακολουθεί.

Ανατροπή του δικαιώματος στην άμβλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες

Τον Ιούνιο, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών δίνει σε κάθε Πολιτεία την ελευθερία να απαγορεύσει τις αμβλώσεις στο έδαφός της, καταργώντας το εμβληματικό διάταγμα “Roe v. Wade” του 1973. Έπειτα από αυτή τη μεταστροφή, περίπου 20 πολιτείες απαγορεύουν πλήρως ή περιορίζουν εις βάθος το δικαίωμα στην εθελούσια διακοπή της εγκυμοσύνης και το θέμα αυτό είναι μεταξύ των θεμάτων που κυριαρχούν στην προεκλογική εκστρατεία για τις ενδιάμεσες εκλογές.

Τον Νοέμβριο, οι ενδιάμεσες εκλογές δεν καταλήγουν σε ένα συντηρητικό κόκκινο “κύμα”, όπως ανέμεναν οι υποστηρικτές του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Οι Δημοκρατικοί διατηρούν τον έλεγχο της Γερουσίας (τον Δεκέμβριο παίρνουν και την έδρα της Τζόρτζια) και οι Ρεπουμπλικανοί εξασφαλίζουν ισχνή πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώνει παρ΄όλ΄αυτά την υποψηφιότητά του στις προεδρικές εκλογές του 2024. Η μάχη για το ρεπουμπλικανικό χρίσμα προβλέπεται σκληρή, με πολλούς άλλους δυνητικούς υποψηφίους, μεταξύ των οποίων ο κυβερνήτης της Φλόριντα Ρον ΝτεΣάντις, ανερχόμενο αστέρι της αμερικανικής σκληρής δεξιάς.

Η υποψηφιότητα του πρώην προέδρου θα μπορούσε εξάλλου να απειληθεί από ενδεχόμενες δικαστικές διώξεις, καθώς τον Νοέμβριο ορίζεται ένας ειδικός εισαγγελέας για δύο από τις πολλές έρευνες που τον θέτουν στο στόχαστρο.

Πολιτική αστάθεια στη Βρετανία

Έπειτα από μια διαδοχή σκανδάλων και μια πλημμυρίδα παραιτήσεων μελών της κυβέρνησής του, ο Συντηρητικός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον παραιτείται τον Ιούλιο. Ο Λιζ Τρας ορίζεται επίσημα διάδοχός του στην Ντάουνινγκ Στριτ από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β’, δύο ημέρες πριν από τον θάνατο, στις 8 Οκτωβρίου, της βασίλισσας, έπειτα από 70 χρόνια στον θρόνο. Στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Κάρολος Γ’ ανακηρύσσεται βασιλιάς.

Η πιο εφήμερη πρωθυπουργός στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, η Λιζ Τρας παραμένει μόνο 44 ημέρες στον θώκο προτού παραιτηθεί με τη σειρά της, έχοντας προλάβει στο μεταξύ να προκαλέσει πολιτική και οικονομική κρίση με το ‘ριζοσπαστικό’ οικονομικό πρόγραμμά της.

Ο Ρίσι Σούνακ ανέρχεται στην εξουσία στα τέλη Οκτωβρίου, σε μια πρωτόγνωρη για τη Βρετανία περίοδο αβεβαιότητας. Είναι ο πέμπτος πρωθυπουργός στη Βρετανία μετά το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016.

Τεράστιες προκλήσεις αναμένουν τον 42χρονο πρώην τραπεζίτη και υπουργό Οικονομικών: πληθωρισμός πάνω από 10%, ένα σύστημα υγείας που επιδεινώνεται… Το τέλος της χρονιάς συνοδεύεται από μια διαδοχικές απεργίες.

Ακραία καιρικά φαινόμενα

Το 2022 πολλαπλασιάστηκαν οι καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική υπερθέρμανση.

Το καλοκαίρι είναι το πιο ζεστό που καταγράφηκε ποτέ στην Ευρώπη, ρεκόρ θερμοκρασιών και καύσωνες προκαλούν ξηρασία και δασικές πυρκαγιές (τουλάχιστον 6.600.000 στρέμματα δάσους γίνονται στάχτη από τον Ιανουάριο μέχρι τα μέσα Αυγούστου στην ΕΕ, ένα ρεκόρ). Οι παγετώνες των Άλπεων καταγράφουν απώλειες ρεκόρ στη μάζα πάγου.

Τουλάχιστον 15.000 θάνατοι συνδέονται άμεσα με τον καύσωνα στη Γηραιά Ήπειρο, σύμφωνα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η Κίνα καταρρίπτει επίσης ρεκόρ ζέστης τον Αύγουστο και η ξηρασία απειλεί με λιμό το Κέρας της Αφρικής.

Οι πυρκαγιές και η αποψίλωση καταρρίπτουν νέα ρεκόρ στην Αμαζονία της Βραζιλίας.

Στο Πακιστάν, ιστορικών διαστάσεων πλημμύρες που συνδέονται με έναν ασυνήθιστο μουσώνα έχουν αποτέλεσμα 1.700 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και οκτώ εκατομμύρια άλλοι να εκτοπιστούν, ενώ το ένα τρίτο της χώρας βρίσκεται κάτω από το νερό.

Αν οι προβλέψεις για φέτος επιβεβαιωθούν, τα χρόνια από το 2015 έως το 2022 θα είναι τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί ποτέ, προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας.

Έπειτα από δύσκολες διαπραγματεύσεις, η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP27) τελειώνει στις 20 Νοεμβρίου στο Σαρμ ελ-Σέιχ (Αίγυπτος) με έναν συμβιβασμό για τη βοήθεια στις φτωχές χώρες που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, αλλά και μια αποτυχία να οριστούν νέοι φιλόδοξοι στόχοι για τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Στα μέσα Δεκεμβρίου, περισσότερα από 190 κράτη υιοθετούν μια ιστορική συμφωνία στο Μόντρεαλ σε μια προσπάθεια να σταματήσουν την καταστροφή της βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων της. Η συμφωνία προβλέπει έναν οδικό χάρτη με κύριο στόχο την προστασία του 30% του πλανήτη μέχρι το έτος 2030.

Εξέγερση κατά της μαντίλας, βίαιη καταστολή στο Ιράν

Στις 16 Σεπτεμβρίου, η Μαχσά Αμινί, μια 22χρονη Ιρανή κουρδικής καταγωγής, πεθαίνει στο νοσοκομείο, τρεις ημέρες μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών που την κατηγορεί ότι παραβίασε τον αυστηρό ενδυματολογικό κώδικα της Ισλαμικής Δημοκρατίας για τις γυναίκες.

Ο θάνατός της προκαλεί ένα κύμα διαδηλώσεων σε όλο το Ιράν, που δεν έχει προηγούμενο μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.

Οι νέες γυναίκες βρίσκονται στην εμπροσθοφυλακή του κινήματος αμφισβήτησης, με ορισμένες να βγάζουν και να καίνε τις μαντίλες τους αψηφώντας τις αρχές, όπως δείχνουν βίντεο.

Οι διαδηλώσεις για την ελευθερία των γυναικών μετατρέπονται σταδιακά σε ένα ευρύτερο κίνημα εναντίον του ισλαμικού καθεστώτος, κερδίζοντας τους δρόμους, τα πανεπιστήμια ακόμη και τα σχολεία, παρά την καταστολή. Οι αρχές κάνουν λόγο για τουλάχιστον 300 θανάτους (μέχρι τις 5/12), με μια ΜΚΟ με έδρα τη Νορβηγία να καταγράφει τουλάχιστον 469.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, η εξουσία κάνει μια χειρονομία προς τους διαδηλωτές, ανακοινώνοντας τη διάλυση της αστυνομίας ηθών. Ωστόσο αμέσως μετά το Ιράν εκτελεί δι’ απαγχονισμού δύο νεαρούς άνδρες που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα σχετικά με τις διαδηλώσεις.

Κίνα: επανεκλογή του Σι — αμφισβήτηση της πολιτικής της “μηδενικής Covid”

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επανεκλέγεται τον Οκτώβριο επικεφαλής του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ) κατά το 20ό συνέδριο του ΚΚΚ, περιβαλλόμενος από πιστούς σε αυτόν συμμάχους, για να γίνει ο πιο ισχυρός ηγέτης της σύγχρονης Κίνας.

Στη διάρκεια των δέκα χρόνων που βρίσκεται στην ηγεσία της χώρας, ο Σι Τζινπίνγκ επιδεικνύει μια επιθυμία για έλεγχο, παρεμβαίνοντας σε όλους σχεδόν τους μηχανισμούς τη χώρας και προκαλώντας διεθνείς επικρίσεις για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.

Συντηρεί επίσης μια επιδεινούμενη αντιπαλότητα με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι εντάσεις στο Στενό της Ταϊβάν φθάνουν στο υψηλότερο επίπεδό τους εδώ και χρόνια μετά την επίσκεψη της προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ Νάνσι Πελόζι στις αρχές Αυγούστου στο αυτόνομο νησί.

Η Κίνα προχωρά σε αντίποινα πραγματοποιώντας χερσαία και ναυτικά γυμνάσια έκτασης άνευ προηγουμένου από τα μέσα των χρόνων του 1990. Και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δηλώνει πως τα αμερικανικά στρατεύματα θα υπερασπιστούν την Ταϊβάν, αν το νησί δεχθεί εισβολή από την Κίνα.

Η στρατηγική της χώρας για «μηδενική Covid», που οδηγεί σε λοκντάουν ολόκληρες συνοικίες ή πόλεις με το που εμφανίζονται εστίες, προκαλεί στα τέλη Νοεμβρίου τις μεγαλύτερες εδώ και δεκαετίες διαδηλώσεις.

Οι αρχές αντιδρούν με καταστολή και στη συνέχεια, το Δεκέμβριο, με μια γενική χαλάρωση των υγειονομικών κανόνων για να κατευνάσουν τη λαϊκή οργή και να ανορθώσουν την παραπαίουσα οικονομία. Στο τέλος Δεκεμβρίου η Κίνα ανακοινώνει τελικά πως στις 8 Ιανουαρίου θα βάλει τέλος στην υποχρεωτική καραντίνα όταν φθάνει κάποιος στη χώρα, τελευταίο κατάλοιπο της αυστηρής υγειονομικής πολιτικής της «μηδενικής Covid».

Μετά τη χαλάρωση αυτή, τα κρούσματα της Covid σημειώνουν έκρηξη στη χώρα, με αποτέλεσμα τα νοσοκομεία να δεχθούν μεγάλη πίεση, ενώ έλλειψη αντιπυρετικών και αντιγριπικών φαρμάκων πλήττει τα φαρμακεία.

Νίκες και ήττες για την ακροδεξιά

Έπειτα από τέσσερα χρόνια στην εξουσία, ο ακροδεξιός πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαϊρ Μπολσονάρου ηττήθηκε με μικρή διαφορά από τον αριστερό Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα στις προεδρικές εκλογές της 30ής Οκτωβρίου, έπειτα από μια τοξική προεκλογική εκστρατεία.

Ο Λούλα, που είχε φυλακιστεί για διαφθορά (2018-2019) προτού ακυρωθεί η καταδίκη του από τη δικαιοσύνη, θα επιστρέψει επίσημα ως επικεφαλής του βραζιλιάνικου κράτους την 1η Ιανουαρίου 2023. Η επιτυχία του μοιάζει να σηματοδοτεί την επιστροφή της αριστεράς στη Λατινική Αμερική.

Στην Ευρώπη, αντίθετα, οι υπερσυντηρητικοί καταγράφουν ηχηρές νίκες στις βουλευτικές εκλογές σε πολλές χώρες, αρχής γενομένης τον Απρίλιο με την τέταρτη διαδοχική νίκη του ηγέτη του ουγγρικού εθνικιστικού κόμματος Βίκτορ Ορμπάν.

Στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός (ακροδεξιά) της Μαρίν Λεπέν καταγράφει μια ιστορική επιτυχία τον Ιούνιο και γίνεται το πρώτο αντιπολιτευόμενο κόμμα στην Εθνοσυνέλευση, όπου ο αρχηγός του κράτους Εμανουέλ Μακρόν χάνει την απόλυτη πλειοψηφία.

Το εθνικιστικό και αντιμεταναστευτικό κόμμα Δημοκράτες της Σουηδίας (SD) είναι ο μεγάλος νικητής των εκλογών του Σεπτεμβρίου και γίνεται η δεύτερη πολιτική δύναμη στη χώρα.

Στην Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι κερδίζει μια ιστορική νίκη τον Σεπτέμβριο με το μεταφασιστικό κόμμα της Αδέλφια της Ιταλίας και τον Οκτώβριο διορίζεται πρωθυπουργός.

Ελπίδα για ειρήνη στην Αιθιοπία

Έπειτα από δύο χρόνια σύγκρουσης, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αιθιοπίας και οι αρχές των ανταρτών της βόρειας επαρχίας Τιγκράι υπογράφουν στις 2 Νοεμβρίου στην Πρετόρια συμφωνία «διακοπής των εχθροπραξιών», η οποία έχει σκοπό να θέσει τέλος σε έναν πόλεμο τον οποίο μη κυβερνητικές οργανώσεις χαρακτήρισαν «έναν από τους πιο φονικούς στον κόσμο». Έπειτα από πέντε μήνες κατάπαυσης του πυρός, οι μάχες είχαν αναζωπυρωθεί στα τέλη Αυγούστου.

Η σύγκρουση, στην οποία αντιπαρατίθενται από τον Νοέμβριο η Αιθιοπία, η οποία υποστηρίζεται κυρίως από δυνάμεις της γειτονικής Ερυθραίας, με τις αρχές των ανταρτών της Τιγκράι, σημαδεύτηκε από ενδεχόμενα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν από «όλα τα μέρη» σύμφωνα με τον ΟΗΕ, και οδήγησε στον εκτοπισμό τουλάχιστον δύο εκατομμυρίων Αιθιόπων.

Εκτός από τον αφοπλισμό των ανταρτών, η συμφωνία ειρήνης αναμένεται να επιτρέψει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στο Τιγκράι, που έχει σχεδόν αποκοπεί από τον υπόλοιπο κόσμο και τα έξι εκατομμύρια των κατοίκων του στερούνται τροφής και φαρμάκων εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο. Η πρώτη αυτοκινητοπομπή μεταφοράς βοήθειας από τα τέλη Αυγούστου φθάνει στις 16 Νοεμβρίου.

Το Κατάρ, αμφιλεγόμενος οικοδεσπότης του Μουντιάλ 2022

Η διεξαγωγή του Μουντιάλ 2022 στο Κατάρ –από τις 20 Νοεμβρίου έως τις 18 Δεκεμβρίου—προκαλεί πλημμυρίδα επικρίσεων για το μικρό κράτος του Κόλπου.

Η πρώτη αραβική χώρα που διοργανώνει το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου επικρίνεται για τη μεταχείριση των ξένων εργατών, των ΛΟΑΤΚΙ+ και των γυναικών ή ακόμη για τη χρήση κλιματισμού στα στάδιά της εν μέσω κλιματικής αλλαγής.

Επικρίνεται ιδιαίτερα η μεταχείριση των μεταναστών εργατών –απαραίτητοι σε μια χώρα όπου οι Καταριανοί αποτελούν μόλις το 10% ενός πληθυσμού τριών εκατομμυρίων κατοίκων. Μερικά ΜΜΕ αναφέρουν χιλιάδες θανάτους στα εργοτάξια, απολογισμό τον οποίο διαψεύδει η Ντόχα.

Κερασάκι στην τούρτα, η ελληνίδα ευρωβουλευτής Εύα Καϊλή κατηγορείται στο πλαίσιο ενός ηχηρού σκανδάλου διαφθοράς, στο οποίο εμπλέκεται το Κατάρ.

Μετά την απειλή για επιβολή αθλητικών κυρώσεων από τη FIFA, την παγκόσμια αρχή για το ποδόσφαιρο, κανένας αρχηγός εθνικής ομάδας δεν μπορεί να φοράει το περιβραχιόνιο “One Love” κατά της ομοφοβίας όταν ξεκινά το τουρνουά. Όσοι διαφωνούν εκφράζονται με διάφορες συμβολικές χειρονομίες (Γερμανοί παίκτες μιμούνται το φίμωτρο, Ευρωπαίοι υπουργοί φορούν το περιβραχιόνιο με το ουράνιο τόξο όταν ανεβαίνουν στην εξέδρα των επισήμων), ενώ δίνεται το εναρκτήριο λάκτισμα.

Στις 18 Δεκεμβρίου, έπειτα από αναμονή 36 ετών, 120 λεπτά αγώνα και τη διαδικασία των πέναλτι, η Αργεντινή κατακτά το τρίτο της Παγκόσμιο Κύπελλο νικώντας την κάτοχο του τίτλου Γαλλία.

ΑΠΕ-ΜΠΕ-AFP