Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο (Eduardo Germán María Hughes Galeano, Μοντεβιδέο, 3 Σεπτεμβρίου 1940 – 13 Απριλίου 2015), ήταν Ουρουγουανός δημοσιογράφος, λογοτέχνης και συγγραφέας, μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας.
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Τα πιο γνωστά έργα του είναι τα Μνήμες φωτιάς (1986) και Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής (1971), που έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες. Οι δουλειές του υπερβαίνουν τις ορθόδοξες τεχνοτροπίες, συνδυάζοντας το ντοκιμαντέρ, το μυθιστόρημα, τη δημοσιογραφία, την πολιτική ανάλυση και την ιστορία. Ο Γκαλεάνο αρνείτο ότι ήταν ιστορικός: «είμαι ένας συγγραφέας που θα ήθελε να συνεισφέρει στη διάσωση της απηχθείσας μνήμης όλης της Αμερικής, αλλά πάνω από όλα της Λατινικής Αμερικής, πατρίδα περιφρονημένη και αγαπητή».
Ο Γκαλεάνο γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάη, μέλος μίας οικογένειας με ευρωπαϊκή καταγωγή, που ανήκε στη μεσαία τάξη και ήταν καθολική. Όταν ήταν νέος είχε δουλέψει ως εργάτης εργοστασίου, ελαιοχρωματιστής, ταχυδρόμος, δακτυλογράφος και άλλα. Στα 14 του πούλησε την πρώτη του πολιτική γελοιογραφία στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Ελ Σολ» του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ουρουγουάης. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως δημοσιογράφος στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ως συντάκτης του «Μάρτσα», ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με το οποίο συνεργάστηκαν οι Μάριο Βάργκας Γιόσα, Μάριο Μπενεδέτι, Μανουέλ Μαλδονάδο, Ντένις και Ρομπέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ. Υπήρξε αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Έποκα» δύο χρόνια.
Στο πραξικόπημα της 27ης Ιουνίου 1973, ο Γκαλεάνο φυλακίστηκε και αναγκάστηκε να αφήσει την Ουρουγουάη. Το βιβλίο του «Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής» λογοκρίθηκε από τα στρατιωτικά δικτατορικά καθεστώτα της Ουρουγουάης, της Αργεντινής και της Χιλής. Έζησε στην Αργεντινή όπου ίδρυσε το πολιτιστικό περιοδικό «Κρίσις». Το 1976, παντρεύεται για τρίτη φορά, ενώ παράλληλα προστίθεται στη λίστα αυτών που θα αντιμετώπιζαν το εκτελεστικό απόσπασμα του Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα, ο οποίος ανέλαβε την κυβέρνηση μετά από πραξικόπημα. Πηγαίνει στην Ισπανία, όπου γράφει τη διάσημη τριλογία του, «Μνήμες Φωτιάς», το 1984.
Στις αρχές του 1985, ο Γκαλεάνο επιστρέφει στο Μοντεβιδέο. Το 2004, ο Γκαλεάνο στηρίζει τη νίκη της αριστερής συμμαχίας «Ευρύ Μέτωπο» και του Ταμπαρέ Βάσκες. Γράφει ένα άρθρο στο οποίο αναφέρει ότι ο κόσμος ψήφισε χρησιμοποιώντας την κοινή λογική. Το 2005, ο Γκαλεάνο, μαζί με αριστερούς διανοούμενους, όπως ο Ταρίκ Άλι και ο Αδόλφο Πέρες Εσκιβέλ συμμετέχουν στη συμβουλευτική επιτροπή του νεοσύστατου λατινοαμερικανικού καναλιού «Τελεσούρ».
Τον Ιανουάριο του 2006, ο Γκαλεάνο, μαζί με διεθνείς προσωπικότητες όπως ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Μάριο Μπενεδέτι, ο Ερνέστο Σάμπατο ο Τιάγο ντε Μέγιο, ο Κάρλος Μονσιβάις, ο Πάμπλο Αρμάντο Φερνάντες, ο Χόρχε Ενρίκε Αντόουμ, ο Λουίς Ραφαέλ Σάντσες, η Μάιρα Μοντέρο, η Άνα Λίδια Βέγκα και ο Πάμπλο Μιλανές, ενώθηκαν για να υπογράψουν τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο.
Το Φεβρουάριο του 2007, ο Γκαλεάνο υποβάλλεται σε εγχείρηση για καρκίνο του πνεύμονα. Το Νοέμβριο του 2008, μιλώντας για τη νίκη του Ομπάμα λέει: «Ο Λευκός Οίκος θα είναι σύντομα ο οίκος του Ομπάμα, αλλά ο Λευκός Οίκος χτίστηκε από μαύρους σκλάβους. Και θα μου άρεσε και ελπίζω να μην το ξεχάσει ποτέ». Τον Απρίλιο του 2009, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες, παραδίδει ένα αντίγραφο του «Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής» στον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα κατά τη διάρκεια της 5ης Συνόδου της Λατινικής Αμερικής, στο Πουέρτο Εσπάνια στη Δημοκρατία Τρινιδάδ και Τομπάγκο.
Το Μάιο του 2009, σε μία συνέντευξη δήλωσε: «Όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και μερικές ευρωπαϊκές χώρες έχουν σπείρει δικτατορίες σε όλο τον κόσμο. Και νιώθουν ότι θα μπορούσαν να διδάξουν τι σημαίνει δημοκρατία».
Απεβίωσε στις 13 Απριλίου 2015 στο Μοντεβιδέο, σε ηλικία 74 ετών. Ο Γκαλεάνο έπασχε από καρκίνο των πνευμόνων.
Εργογραφία
- 1963: Los días siguientes
- 1964: China
- 1967: Guatemala, país ocupado
- 1967: Reportajes
- 1967: Los fantasmas del día del león y otros relatos
- 1968: Su majestad el fútbol
- 1971: Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμεριής – (Las venas abiertas de América Latina), (ελλ. μτφ. Φώντας Κονδύλης για τις εκδ. “θεωρία”, (1982) και σε επανέκδοση “Κουκκίδα” (2008), 2 τόμοι=ISBN 978-960-98038-2-3 )
- 1971: Siete imágenes de Bolivia
- 1971: Violencia y enajenación
- 1972: Crónicas latinoamericanas
- 1973: Vagamundo
- 1975: La canción de nosotros
- 1977: Conversaciones con Raimón
- 1978: Μέρες και νύχτες αγάπης και πολέμου – (Días y noches de amor y de guerra), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή για τις εκδ. “Εξάντας”, 1978)
- 1980: La piedra arde
- 1981: Voces de nuestro tiempo
- 1982: Μνήμη της φωτιάς: η αρχή – (Memoria del fuego:Los Nacimientos) , (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή για τις εκδ. “Πάπυρος”, 2009 ISBN 978-960-486-005-0)
- 1984:Μνήμη της φωτιάς: τα πρόσωπα και οι μάσκες – (Memoria del Fuego: Las caras y las mascaras), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή για τις εκδ. “Πάπυρος”, 2011 ISBN 978-960-486-049-4)
- 1984: Aventuras de los jóvenes dioses
- 1985: Ventana sobre Sandino
- 1985: Contraseña
- 1986: Μνήμη της φωτιάς: ο αιώνας του ανέμου – (Memorial del fuego: El siglo del viento), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή για τις εκδ. “Πάπυρος”, 2012 ISBN 978-960-486-056-2)
- 1986: La encrucijada de la biodiversidad colombiana
- 1986: El descubrimiento de América que todavía no fue y otros escritos
- 1988: El tigre azul y otros artículos
- 1988: Entrevistas y artículos (α΄ έκδ. 1962)
- 1989: Το βιβλίο των εναγκαλισμών – (El libro de los abrazos), (ελλ. μτφ. Μελίνα Παναγιωτίδου για τις εκδ. “Κέδρος”, 2001 )
- 1989: Nosotros decimos no
- 1990: América Latina para entenderte mejor
- 1990: Palabras: antología personal
- 1992: Ser como ellos y otros artículos
- 1993: Amares
- 1993: Οι λέξεις ταξιδεύουν – (Las palabras andantes), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, εκδ. “Πάπυρος”, 2014 ISBN 978-960-486-086-9)
- 1994: Úselo y tírelo
- 1995: Το ποδόσφαιρο στη σκιά και το φως – (El fútbol a sol y sombra), (ελλ. μτφ. Γιάννης Χρυσοβέργης για τις εκδ. “Ελληνικά Γράμματα”, 1998, και Ισμήνη Κανσή για τις εκδ. “Πάπυρος”, 2016, η τελική έκδοση του βιβλίου ISBN 978-960-486-113-2)
- 1998:Ένας κόσμος ανάποδα – (Patas arriba: Escuela del mundo al revés), (ελλ. μτφ. Γεωργία Ζακοπούλου για τις εκδ. “Στάχυ” ISBN 960-8032-40-7, (2000) και σε επανέκδοση “Πιρόγα”, (2008)
- 2004:Bocas del Tiempo
- 2007: Carta al señor futuro
- 2008: Η ανάσταση του παπαγάλου – (La resurrección del Papagayo), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, εκδ. “Πάπυρος”, 2014, ISBN 978-960-486-101-9)
- 2008: Καθρέφτες: μια σχεδόν παγκόμσια ιστορία – (Espejos. Una historia casi universal), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, “Πάπυρος”, 2009ISBN 978-960-486-010-4)
- 2011: Οι μέρες αφηγούνται – (Los hijos de los días), (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, “Πάπυρος”, 2012 ISBN 978-960-486-059-3)
- 2014:Γυναίκες – (Mujeres – antología) – έκδοση μετά θάνατον – ανθολόγηση παλαιότερων κειμένων από τον ίδιο τον συγγραφέα – (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, “Πάπυρος”, 2015 ISBN 978-960-486-111-8)
- 2016: Κυνηγός ιστοριών – (El cazador de historias) – η αυτοβιογραφία του, εκδόθηκε μετά θάνατον- (ελλ. μτφ. Ισμήνη Κανσή, “Πάπυρος”, 2017 ISBN 978-960-486-133-0)
- Ένας μαγικός θάνατος για μια μαγική ζωή – (ελλ. μτφ. Κωνσταντίνος Φασούλης για τις εκδ. “The Monthly Review Imprint” το 2006 ISBN 960-88458-5-8) Βιβλίο με τρία κείμενα του Γκαλεάνο για τον Τσε Γκεβάρα και τη Λατινική Αμερική. Τα κείμενα πρωτοδημοσιεύτηκαν στην αμερικανική έκδοση του περιοδικού το 1966, το 1968 και το 1970
