Γενοκτονία των Αρμενίων

Αρμένιοι άμαχοι, οδηγούμενοι από ένοπλους Οθωμανούς στρατιώτες, περνώντας μέσα από το Χαρπούτ (Kharpert), σε μια φυλακή στην κοντινή Μεζιρέχ (Mezireh) σημερινή Ελαζίκ (Elazig), Απρίλιος 1915

Ως γενοκτονία των Αρμενίων (αρμενικά: Հայոց Ցեղասպանություն, Χαγιότς τσεγκασπανουτιούν) αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σφαγές Αρμενίων είχαν γίνει και ενωρίτερα επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, το 1894-96, με τον αριθμό των νεκρών να εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδων και τον αριθμό των ορφανών παιδιών σε 50.000. Ωστόσο οι πλέον εκτεταμένες σφαγές Αρμενίων αποδίδονται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908-18). Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν. Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες.

Τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ως 800.000, ενώ Δυτικές και Αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων στο 1.500.000.

Χάρτης της Αρμενικής Γενοκτονίας

Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη «γενοκτονίας» και ισχυρίζεται ότι δεν υπήρχε εξόντωση αλλά εκτοπισμός του Αρμενικού πληθυσμού. Το επίσημο τουρκικό κράτος υποστηρίζει πως οι Αρμένιοι αντάρτες υποστήριζαν τα ρωσικά στρατεύματα κατά την εισβολή τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Άλλοι αρνητές, υποστηρίζουν πως δεν υπήρξαν ενέργειες οι οποίες έχουν σκοπό την εξολόθρευση, άρα δεν είναι γενοκτονία. Σύμφωνα με τον Μουσταφά Ακιόλ, η γενοκτονία (την αποκαλεί «εθνοκάθαρση») συνέβη εξαιτίας της κατάρρευσης της «ανεκτικής» Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της ανάδυσης του τουρκικού εθνικισμού. 

Η Γενοκτονία των Αρμενίων πραγματοποιήθηκε παράλληλα και με τον ίδιο τρόπο με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλ. των Ελλήνων και των Ασσυρίων (Νεστοριανών χριστιανών). Ειδικά για τους Αρμενίους η ανάγκη εξολόθρευσης ήταν μεγαλύτερη διότι – σε αντίθεση με τους Έλληνες – δεν υπήρχε αρμενικό κράτος στους οποίους θα μπορούσαν να εκδιωχθούν. Αρχικά υπήρξε η σκέψη να εκδιωχθούν οι Αρμένιοι προς τη Ρωσία, αλλά υπήρχε ο φόβος ότι θα εντάσσονταν στον Ρωσικό Στρατό και θα επανέρχονταν. Έτσι αποφασίστηκε η εξόντωσή τους μέσα στην Ανατολία.

Εκτός από τη δολοφονία ανθρώπων, η γενοκτονία περιλάμβανε και την απαγωγή γυναικών και παιδιών τα οποία εξισλαμίζονταν, άλλαζαν ονόματα και ενσωματώνονταν σε νοικοκυριά μουσουλμάνων (Τούρκων, Κούρδων, Αράβων κ.ά.) ως σύζυγοι ή σκλάβοι. Σύμφωνα με τα έθιμα των τοπικών φυλών, για να αποφεύγονται οι αποδράσεις, οι σκλάβοι μαρκάρονταν με τατουάζ στο πρόσωπο ή το λαιμό. Πόλεις όπως η Χαρπούτ (Δυτική Αρμενία) και η Μεζρέ (Αν. Τουρκία) είχαν γίνει κέντρα εμπορίας Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων σκλάβων. Εκεί «οι πλέον επιθυμητές γυναίκες, κυρίως αυτές από πλούσιες οικογένειες, ζητούνταν από τοπικούς μουσουλμάνους και ελέγχονταν από γιατρούς για αρρώστιες κτλ.» Μετά το τέλος του Α’ Παγκ. Πολέμου, στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατέλαβαν οι σύμμαχοι απελευθερώθηκαν πάνω από 90.000 ορφανά Αρμενίων από την Τουρκία, τη Συρία, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Αρμενία και τη Γεωργία.

Μαρτυρίες της εποχής

Ο Σεμιόν Ιβάνοβιτς Αράλοφ, πρώην στρατιωτικός, ήταν πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης στην Τουρκία από τον Ιανουάριο 1922 ως τον Απρίλιο 1923. Στο βιβλίο του «Απομνημονεύματα ενός σοβιετικού διπλωμάτη, 1922-1923» (1960) αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο η Σοβιετική Ένωση στήριξε πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά την Τουρκία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, καθώς και σε ορισμένα περιστατικά από τις βιαιότητες των Τούρκων κατά Αρμενίων και Ελλήνων:

«Τα τουρκικά στρατεύματα, τα οποία διοικούσε ο αντιδραστικός στρατηγός Κιαζίμ Καραμπεκίρ πασάς, προέβαιναν σε ομαδικές σφαγές Αρμενίων, ύστερα από προγραφές. Σφάχτηκαν περισσότερο από 69.000 άνθρωποι.»

Απόψεις

Ο Ελληνοαυστραλός μελετητής γενοκτονιών Παναγιώτης Διαμαντής έχει φέρει στη δημοσιότητα τις μαρτυρίες των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτικών που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες της γενοκτονίας.

Ο δημοσιογράφος Ρόμπερτ Φισκ, έκανε λόγο για «ολοκαύτωμα των Αρμενίων».

Διεθνής αναγνώριση

Οι χώρες που έχουν αναγνωρίσει επίσημα την γενοκτονία των Αρμενίων είναι:

1. Αργεντινή
2. Βέλγιο
3. Καναδάς
4. Χιλή
5. Κύπρος
6. Ελλάδα
7. Γαλλία
8. Γερμανία
9. Ιταλία
10. Λεττονία
11. Λιθουανία
12. Λίβανος
13. Ολλανδία (μαζί με των Ελλήνων και των Ασσυρίων, 2015^[21]), Γενοκτονία Αρμενίων (το 2018).
14. Πολωνία
15. Ρωσία
16. Σλοβακία
17. Σουηδία (μαζί με των Ελλήνων και των Ασσυρίων)
18. Ελβετία
19. Ουρουγουάη
20. Βατικανό
21. Βενεζουέλα
22. Αρμενία
23. Αυστρία (μαζί με των Ελλήνων και των Ασσυρίων)
24. Βολιβία
25. Τσεχία
26. Συρία
27. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
28. Βραζιλία
29. Βουλγαρία
30. Λιβύη
31. Λουξεμβούργο
32. Παραγουάη
33. Πορτογαλία

Τη Γενοκτονία των Αρμενίων έχουν αναγνωρίσει, επίσης, τέσσερις περιοχές της Ισπανίας (Βασκονία, Καταλονία, Βαλεαρίδες Νήσοι, Ναβάρρα), η Σκωτία, η Ουαλία και η Βόρειος Ιρλανδία (από το Ηνωμένο Βασίλειο) και δύο Πολιτείες της Αυστραλίας (Νέα Νότια Ουαλία και Νότια Αυστραλία). Στην αναγνώριση από τις Αυστραλιανές Πολιτείες (από κοινού με τις γενοκτονίες των Ελλήνων και των Ασσυρίων), συνέβαλε και η έρευνα του Ελληνο-αυστραλού μελετητή γενοκτονιών Παναγιώτη Διαμαντή, όπως αναγνωρίζεται από βουλευτές.