Παρασκευή 3 Ιούνη στο Μουσείο Δροσίνη (7.00 μ.μ.) στην Κηφισιά συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα θέμα που συνδέει τη μικρασιατική και ποντιακή προσφυγιά με τις σταλινικές διώξεις, που εθιμοτυπικά μας δίνουν κάθε χρόνο το θέμα για να κλείσουμε το πρώτο εξάμηνο του Σεμιναρίου. Καλεσμένοι είναι δύο εξαιρετικοί ερευνητές: ο Βασίλης Τσενκελίδης και ο Σωτήρης Γκουντουβάς.
Διεύθυνση: Διομήδους Κυριακού & Αγ. Θεοδώρων, Κηφισιά – Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Δήμου Κηφισιάς
Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει ως εξής:
Βλάσης ΑΓΤΖΙΔΗΣ: Εισαγωγή και παρουσίαση των εισηγητών. Η Μικρασιατική Καταστροφή προκάλεσε και ένα κύμα εξόδου προς την ΕΣΣΔ. Οι πληθυσμοί αυτοί για διάφορους λόγους παρέμειναν ή εγκλωβίστηκαν εκεί. Από το 1937 βίωσαν την αντι μειονοτική πολιτική του σταλινικού καθεστώτος.
Επίσης αρκετοί Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες στην Ελλάδα προσχώρησαν στην Αριστερά. Κάποιοι έφτασαν στις υψηλότερες θέσεις της κομματικής ηγεσίας. Όσοι από αυτούς κατέφυγαν ως πολιτικοί πρόσφυγες στην ΕΣΣΔ για να αποφύγουν τις αντικομμουνιστικές διώξεις στην Ελλάδα, θα πέσουν θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων την περίοδο 1937-38.
Βασίλης ΤΣΕΝΚΕΛΙΔΗΣ: Θα αναφερθεί στις διώξεις του 1937-1938, που ξεκίνησαν στις 11 Δεκεμβρίου 1937 ο λαϊκός κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ Νικολάι Γιεζόφ υπέγραφε το διάταγμα υπ’ αριθμ. 50215 που αφορούσε τους Έλληνες της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου ξεκίνησε η εφαρμογή του διατάγματος.
Η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η πιο αιματηρή από τις εθνικές επιχειρήσεις της περιόδου της Μεγάλης Τρομοκρατίας. Το 90% από τους περίπου 22.000 Έλληνες που φυλακίστηκαν από τις 15 Δεκεμβρίου του 1937 μέχρι τον Μάρτιο του 1938, εκτελέστηκαν.
Επίσης θα παρουσιαστούν οι εξορίες της δεκαετίας 1940 στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν και τη Σιβηρία.
Σωτήρης ΓΚΟΥΝΤΟΥΒΑΣ: Η εισήγηση αυτή ασχολείται με την τύχη στελεχών και μελών του ΚΚΕ με μικρασιατική καταγωγή που τα ίχνη τους χάθηκαν στη Σοβιετική Ένωση (Σ.Ε) στα τέλη της δεκαετίας του 1930-40.
Θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις των Ανδρόνικου Χαϊτά (Σιφναίος), Κώστα Ευτυχιάδη (Καρακόζοφ), Ιορδάνη Ιορδανίδη, Αβραάμ Δερβίσογλου (Βρεττός) και Γρηγόρη Γρηγοριάδη (Τράντας).
Όλα αυτά τα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ βρέθηκαν στη Σ.Ε τη δεκαετία 1930-40 για διάφορους λόγους και δραστηριοποιήθηκαν εκεί σε διάφορες κομματικές θέσεις, ή σπούδασαν στις σχολές της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Απέκτησαν την ιδιότητα του πολίτη της Σ.Ε και εγκαταστάθηκαν μονίμως, κάποιοι από αυτούς δημιουργώντας και οικογένειες. Στα τέλη του 1937 βρέθηκαν στο στόχαστρο της λεγόμενης «ελληνικής επιχείρησης της NKVD» και συνελήφθησαν ως ύποπτοι για κατασκοπεία.
Η κάθε μία περίπτωση έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, όλες όμως έχουν κοινό παρονομαστή την κατηγορία της κατασκοπείας εις βάρος της Σοβιετικής Ένωσης και την αντισοβιετική-τρομοκρατική δράση. Οι περιπτώσεις των Χαϊτά-Ευτυχιάδη που υπήρξαν κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ αλληλοσυμπλέκονται και εξετάζονται μαζί. Οι άλλες τρεις έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο Ιορδανίδης ήταν ένας διανοούμενος, μεσαίο στέλεχος του ΚΚΕ, που μεταβαίνει εθελοντικά στην Σ.Ε στην προσπάθεια μπολσεβικοποίησης της ελληνικής ομογένειας της νότιας Ρωσίας. Ο Δερβίσογλου με τροτσκιστικό παρελθόν δραπετεύει από τις φυλακές της Αίγινας και μεταβαίνει παράνομα στη Σ.Ε και ο Γρηγοριάδης δεκανέας της φρουράς των φυλακών Συγγρού διευκολύνει την απόδραση στελεχών του ΚΚΕ από τις φυλακές Συγγρού το 1931 και φεύγει παράνομα μαζί τους στη Σ.Ε.
Οι τέσσερις πρώτοι εκτελέστηκαν στη Σοβιετική Ένωση το 1938 κατά την περίοδο των σταλινικών εκκαθαρίσεων, ο πέμπτος γλύτωσε την εκτέλεση με φυλάκιση λίγων ετών, έγινε στη συνέχεια δάσκαλος και εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού στη Μόσχα.
Όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε μεγάλη συζήτηση γύρω από την τύχη αυτών των στελεχών που σε πολλές περιπτώσεις έφτασε στα όρια της μαύρης παραφιλολογίας. Ωστόσο, τα πλήρη στοιχεία για κάθε έναν από αυτούς βρέθηκαν στα αρχεία της Κα Γκε Μπε στη Μόσχα τα λίγα τελευταία χρόνια και οι υποθέσεις αυτές διερευνήθηκαν πλήρως.
