Ίσως τελικά το νόημα της ζωής είναι να προσδίδουμε νόημα σε κάθε στιγμή και όχι να ψάχνουμε συνεχώς ένα πολύπλοκο νόημα. Όταν χαίρεσαι τη ζωή, μέχρι να βρεις τον σκοπό σου, ουσιαστικά αυξάνεις τις πιθανότητες να τον ανακαλύψεις. Ο σκοπός του σκοπού της ζωής είναι να τον εκπληρώνεις κάθε μέρα. Οι στόχοι ακριβώς αυτόν τον ρόλο επιτελούν.
Είναι η ευκαιρία μας να εκπληρώνουμε συχνά τον σκοπό της ζωής μας κάνοντας τις πράξεις που θα μας φέρουν λίγο πιο κοντά στον τελικό μας προορισμό. Αν δεν έχεις στόχο, είναι σαν να μπαίνεις στο αυτοκίνητο χωρίς να ξέρεις τον προορισμό σου. Στα αγγλικά ο στόχος λέγεται «γκολ». Αλλά γκολ είναι και το τέρμα. Ένας ποδοσφαιριστής χωρίς τέρμα, δηλαδή στόχο, πού θα ρίξει την μπάλα; Θα κάνει κύκλους χωρίς νόημα γύρω από τον εαυτό του. Από δύο κύκλους και πάνω αρχίζει να σχηματίζεται μια μουντζούρα.
Έστω ότι έχεις ένα τσεκούρι με το οποίο χτυπάς με όλη σου τη δύναμη τον κορμό ενός δέντρου. Κάθε φορά χτυπάς και σε άλλο σημείο του κορμού. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να πληγώσεις το δέντρο, γιατί πολύ απλά δεν είχες ποτέ στόχο να το κόψεις. Ο μόνος τρόπος να συνεχίσεις να χτυπάς το δέντρο για να πετύχεις τον στόχο σου, ακόμα κι αν κουραστείς ή αν συναντήσεις οποιοδήποτε εμπόδιο, είναι να έχεις το κατάλληλο κίνητρο. Να έχεις ένα «γιατί» που σε κινητοποιεί.
Οι στόχοι καλό θα ήταν να είναι συγκεκριμένοι, ποσοτικά μετρήσιμοι και με ημερομηνία εκπλήρωσης. Αν μπεις σε ένα ταξί και ο οδηγός σε ρωτήσει «πού πας;», σίγουρα δεν θα του απαντήσεις «Ελλάδα» (μη συγκεκριμένος στόχος). Αν βάλεις στόχο τα «χρήματα», τότε είτε με δέκα ευρώ είτε με δέκα εκατομμύρια ευρώ, πρέπει να είσαι ευχαριστημένος, αφού και με τα δέκα ευρώ πέτυχες τον στόχο των «χρημάτων» (μη συγκεκριμένος και μη ποσοτικά μετρήσιμος στόχος). Όσο πιο συγκεκριμένος ο στόχος, τόσο πιο γρήγορα θα υλοποιηθεί.
Επίσης, ο στόχος σου πρέπει να είναι ποσοτικά μετρήσιμος για να ξέρεις τι κυνηγάς αλλά και για να μπορείς να ελέγχεις την υλοποίησή του. Μετρώντας τον βαθμό υλοποίησής του, συνειδητοποιείς πού βρίσκεσαι, τι πρέπει να κρατήσεις, τι να διορθώσεις, τι να βελτιώσεις στο πλάνο δράσης σου. Η ημερομηνία εκπλήρωσης σε βοηθά να συγκεκριμενοποιήσεις τον στόχο. Αν πεις «θέλω να πάρω το πτυχίο μου» και το πάρεις έπειτα από τριάντα χρόνια, έχεις πετύχει τον στόχο σου. Αν πεις «θέλω να πάρω το πτυχίο μου σε έναν χρόνο από σήμερα», ο στόχος γίνεται μετρήσιμος. Επιθυμία χωρίς ημερομηνία εκπλήρωσης είναι ουτοπία.
Πώς να μη σε αγχώνει ένας στόχος;
Υπάρχει πάντα και η εξής επιλογή: Αντί να λες «θα πετύχω τον στόχο μου μέχρι την τάδε ημερομηνία», να τον σπάσεις σε μικρότερους. Η ερώτηση κλειδί εδώ είναι: «Τι πρέπει να κάνω και κάθε πότε ώστε να τα καταφέρω;» Είναι πολύ διαφορετικό το «πρέπει μέχρι τις 20 Ιουλίου να τελειώσω την πτυχιακή μου» από το «κάθε μέρα θα γράφω 5 σελίδες από την πτυχιακή μου» ή «κάθε εβδομάδα θα γράφω 20 σελίδες». Ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο βάζεις έμμεσα ημερομηνία εκπλήρωσης. Το λέω αυτό γιατί αν κάποιος γράφει κάθε μέρα 5 σελίδες, γράφει την εβδομάδα (πενθήμερο) 25 σελίδες, τον μήνα 100, άρα σε έναν μήνα έχει τελειώσει, αν υποθέσουμε ότι μια πτυχιακή έχει 100 σελίδες. Σε έναν μήνα από τώρα μπορεί να είναι Ιούλιος, ο μήνας στον οποίο αρχικά ήθελε να έχει επιτευχθεί ο στόχος.
Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι αυτός ο τρόπος, το να βάλεις δηλαδή στόχο τη συστηματική δραστηριότητα και όχι το αποτέλεσμα (συστηματικό εδώ σημαίνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα επαναλαμβανόμενο), είναι για τους περισσότερους ανθρώπους λιγότερο αγχωτικό.
Αν ακόμα σε δυσκολεύει η ημερομηνία, σου έχω εναλλακτικά μία ακόμα αγχολυτική πρόταση. Να μη βάζεις ημερομηνία εκπλήρωσης αλλά ημερομηνία στοχοθεσίας. Γράψε τη μέρα που έθεσες τον στόχο και έπειτα απλά δώσε τον καλύτερο εαυτό σου. Όταν κάποια στιγμή τον πετύχεις, θα μπορείς να πεις «και να δεις που αυτό το είχα γράψει τότε» (το «τότε» αφορά ένα συγκεκριμένο έτος). Είναι πάντα εντυπωσιακό να συνειδητοποιείς πως αυτό που κάποτε ονειρευόσουν (και υπάρχουν έγγραφες αποδείξεις γι’ αυτό στη λίστα στόχων σου), τώρα το ζεις.
Θα μου πεις: «Κι αν δεν τα καταφέρω;» Ο καλύτερος τρόπος που έχω βρει για να μην αγχώνομαι αν θα καταφέρω ή όχι έναν στόχο μου, είναι να δίνω τον καλύτερο εαυτό μου. Όταν δίνεις τον καλύτερο εαυτό σου και χάσεις, είσαι νικητής. Όταν ξέρεις ότι δεν μπορούσες να κάνεις κάτι άλλο, η μη εκπλήρωση του στόχου αποτελεί πια φυσικό φαινόμενο που απλά δεν γινόταν να αποφύγεις. Τι νόημα έχει να στενοχωριέσαι που συννέφιασε ή που έβρεξε καταρρακτωδώς; Θα αλλάξει κάτι; Ας κρατήσουμε όμως το εξής: Όταν δίνεις τον καλύτερο εαυτό σου, συνήθως κερδίζεις διπλά. Που έδωσες τον καλύτερο εαυτό σου και που τελικά δεν έχασες.
Η πυξίδα σου
Κάποτε ήμουν πιο αυστηρός. Έλεγα: «Ο στόχος του στόχου είναι η επίτευξή του». Βλέπω όμως όλο και περισσότερους ανθρώπους να δυσκολεύονται, όχι μόνο να πετύχουν αλλά ακόμα και να θέσουν στόχο. Επίσης, μεγαλώνοντας, δίνω όλο και περισσότερη σημασία στη διαδρομή, κάτι που βλέπω να έχει αποτέλεσμα σε πολλαπλά επίπεδα. Η παρακάτω σκέψη πιστεύω ότι θα ξεκλειδώσει αρκετούς. Δεν καταλύει την έννοια της επίτευξης, την προσεγγίζει όμως από μια άλλη οπτική:
Ο ρόλος του στόχου (ή του σκοπού ζωής) δεν είναι αναγκαστικά να επιτευχθεί αλλά να μας δείχνει την πορεία. Όπως μια πυξίδα. Η πυξίδα δεν δείχνει έναν συγκεκριμένο προορισμό αλλά μια κατεύθυνση. Σε προτρέπει όχι να φτάσεις κάπου αλλά να προχωρήσεις. Το μόνο που σου μένει καθώς προχωράς, είναι να ξεχάσεις τον προορισμό και να απολαύσεις την πορεία. Αυτός είναι ο τρόπος να φτάσεις πιο γρήγορα. Ίσως έχεις παρατηρήσει πως όταν περνάς καλά, ο χρόνος κυλάει γρήγορα· ίσως για να σου υπενθυμίσει να ζήσεις κάθε στιγμή στο έπακρο, να μη χάσεις δευτερόλεπτο. Σαν να σου λέει: «Δεν θα μείνω για πολύ, γι’ αυτό ζήσε τη στιγμή όσο πιο έντονα μπορείς». Όταν δεν περνάς καλά, όταν βαριέσαι, περνάει αργά και βασανιστικά. Σαν να σε τιμωρεί που δεν τον εκμεταλλεύεσαι, που αφήνεις το πολυτιμότερο δώρο που σου δόθηκε ποτέ να πηγαίνει χαμένο. Ένα δώρο που λιγοστεύει κάθε δευτερόλεπτο.
Και κάτι ακόμα που από τη μέρα που το κατάλαβα άλλαξαν όλα μέσα μου.
Από τη στιγμή που γράφεις έναν στόχο, μια παραλλαγή του προετοιμάζεται κάπου στο μακρινό μέλλον. Κάτι σχετικό δηλαδή θα πετύχεις, κάποια στιγμή. Μπορεί να μη γίνεις πλούσιος, δηλαδή εκατομμυριούχος, αλλά να γίνεις οικονομικά άνετος και πλούσιος συναισθηματικά. Τι ωραία παραλλαγή! Μπορεί να μην κάνεις παγκόσμιο best seller αλλά το βιβλίο σου να μεταφραστεί σε μια ξένη γλώσσα. Παραλλαγή κι αυτή. Ή απλά να εκδοθεί. Μπορεί να μην κερδίσεις την αγάπη μιας συγκεκριμένης γυναίκας ή ενός άντρα αλλά να κερδίσεις την αγάπη μιας άλλης γυναίκας ή ενός άλλου άντρα και μαζί να έχετε μια καλύτερη ζωή. Μπορεί να μην καταφέρεις να σε προσλάβουν ως διευθυντή σε μια μεγάλη εταιρεία αλλά να δημιουργήσεις τη δική σου εταιρεία. Κάποιες φορές οι παραλλαγές είναι καλύτερες από το πρωτότυπο. Η προϋπόθεση είναι ότι ξέρεις την κατεύθυνση. Έχεις πυξίδα. Σκέψου το ως εξής. Όταν δίνεις όλο σου το «είναι» για να πετύχεις έναν στόχο ακριβώς όπως τον έχεις στο μυαλό σου, πέρα από το ότι θα αγχωθείς και θα χάσεις την απόλαυση της διαδρομής, στερείς από τον εαυτό σου την πιθανότητα να πετύχεις μια καλύτερη παραλλαγή του. Ας το πάρουμε τώρα ανάποδα.
Από τη στιγμή που θέτεις ή ακόμα καλύτερα γράφεις έναν στόχο, είσαι καταδικασμένος να δεις τουλάχιστον μια κακή παραλλαγή του να πραγματοποιείται.
Ξέρεις κάτι; Είναι εντάξει να μην πετύχεις έναν στόχο σου. Φτάνει φυσικά να μην είναι μήλο στο κεφάλι του ανθρώπου που έχεις απέναντί σου. Είναι προτιμότερο να θέσεις στόχο και να μην τον πετύχεις από το να μη θέσεις καθόλου στόχο επειδή φοβάσαι ότι μπορεί και να μην τον πετύχεις. Στην πρώτη περίπτωση κέρδισες την εμπειρία και βρέθηκες σε καλύτερη θέση, προόδευσες, πέτυχες κάτι, ας είναι κάτι λιγότερο από αυτό που φιλοδοξούσες, στη δεύτερη περίπτωση έμεινες στάσιμος. Κι ό,τι μένει στάσιμο για πολύ καιρό ή βουρκιάζει ή μουχλιάζει ή σκουριάζει. Δηλαδή πεθαίνει.
Τι να κάνεις για να μη σε φοβίζουν οι μεγάλοι στόχοι;
Σκέψου να μην έθεταν μεγάλους στόχους ο Πικάσο, ο Αϊνστάιν, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι και ο Μπετόβεν, πόσο πιο φτωχός θα ήταν ο κόσμος μας. Αν ο στόχος είναι πολύ μεγάλος και τελικά κατακτήσεις κάτι μικρότερο από αυτόν, πάλι μεγάλος παραμένει. Το μικρότερο του μεγάλου είναι μεγαλύτερο από το εξαρχής μικρό.
Όταν ρίχνεις ένα βελάκι, ακόμα κι αν δεν πετύχεις το κέντρο, συνήθως πετυχαίνεις ένα σημείο κοντά στο κέντρο. Αν βάλεις στόχο να ανέβεις στο Έβερεστ και σταματήσεις 700 μέτρα πριν από την κορυφή, πάλι έχεις ανέβει ψηλότερα από την πλειονότητα του κόσμου. Αν δεν έβαζες στόχο εξαρχής, δεν θα είχες φτάσει ποτέ κοντά σε αυτόν. Η λύση εδώ είναι να αποσυνδέσεις την ευτυχία σου από την επίτευξη του στόχου. Αυτό θα σε βοηθήσει να δώσεις έμφαση στη διαδρομή και να αρχίσεις να την απολαμβάνεις.
Κι όταν δεν πιστεύεις ότι μπορείς να πετύχεις έναν στόχο, τι κάνεις; Αρχικά αλλάζεις το «γιατί», τον λόγο πίσω από τον στόχο, δηλαδή το κίνητρό σου. Αν, για παράδειγμα, το κίνητρο για να αδυνατίσεις δεν είναι αρκετά ισχυρό, πρέπει να ψάξεις να βρεις επιπρόσθετους λόγους για να προσδώσεις νόημα στον στόχο. Αν δεν μπορείς με τίποτα να ανακαλύψεις ικανούς λόγους που θα σε ωθήσουν να προσπαθήσεις για κάτι, μάλλον είναι ένα καλό μήνυμα ότι πρέπει να επιλέξεις κάτι άλλο που να σε κινητοποιεί περισσότερο. Εδώ δηλαδή αλλάζεις το «τι» (στόχος). Όταν το «γιατί» δεν είναι αρκετά δυνατό, πρέπει να το αλλάξεις μέχρι να προσδώσεις νόημα στο «τι». Ή να αλλάξεις το «τι».
Μπορείς επίσης να επιμηκύνεις την ημερομηνία εκπλήρωσής του. Να δώσεις δηλαδή περισσότερο χρόνο στον εαυτό σου. Αρκεί αυτό να μη γίνεται δικαιολογία για να μην τον πετύχεις ποτέ. Όταν ξέρεις το «τι» και το «γιατί», το «πώς» βρίσκει τρόπο να υλοποιηθεί.
- Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο “Γράψε τη δική σου ιστορία” του Νικόλα Σμυρνάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα
