Κλασσικά εικονογραφημένα: Γνωρίζοντας τη μεγάλη λογοτεχνία

Η σειρά κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1951 από τις «Εκδόσεις Πεχλιβανίδη» και απετέλεσε για την πρώτη μεταπολεμική γενιά πύλη εισόδου εκατοντάδων παιδιών και εφήβων στην κλασική λογοτεχνία. Οι νέοι της γενιάς αυτής, έχοντας μόνον την εμπειρία της ασπρόμαυρης εφημερίδας των γονέων τους και τις λιγοστές εικόνες των σχολικών βιβλίων, είδαν να ανοίγεται μπροστά τους ένας εντυπωσιακός κόσμος χρωμάτων, στον οποίον, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η εικόνα διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία από το κείμενο. Άλλωστε, αυτή ήταν και η γενικότερη φιλοσοφία των κόμικς που κατάφερε, όχι μόνο να επιβιώσει μέχρι σήμερα στον κόσμο της κινούμενης εικόνας της οθόνης, αλλά και να διεκδικήσει ένα πολύ σεβαστό μερίδιο της σύγχρονης αγοράς εντύπων παγκοσμίως.

Η ιδέα είχε γεννηθεί 10 χρόνια πριν, το 1941, στην Αμερική, όπου η ανάλογη σειρά κυκλοφόρησε για πρώτη φορά με τον τίτλο «Classics Illustrated». Η μεγάλη απήχηση στην Αμερικανική νεολαία ενθάρρυνε εκδότες σε πολλές χώρες να μεταφράσουν τα τεύχη αυτά και μάλιστα να πραγματοποιήσουν αλλεπάλληλες επανεκδόσεις.

Στην Ελλάδα, τα πρώτα τεύχη -τα οποία πλέον αποτελούν συλλεκτικό είδος- ήταν σχεδόν πιστή αντιγραφή της αμερικανικής έκδοσης ενώ τα κείμενα μετέφραζε συνήθως ο Βασίλης Ρώτας. Το κάθε τεύχος, εκτός από το κυρίως έργο, περιελάμβανε στη μέσα σελίδα του εμπροσθόφυλλου, στο κεντρικό σαλόνι και στις τελευταίες σελίδες την βιογραφία του συγγραφέα, βιογραφίες ιστορικών προσώπων, καλλιτεχνών και εφευρετών, υποθέσεις έργων όπερας, επετειακά και διδακτικά θέματα, αλλά και, κάποιες φορές, στήλες αναγνωστών.

Δύο χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, το 1953, οι «Εκδόσεις Πεχλιβανίδη» πήραν την πρωτοβουλία να εντάξουν στη σειρά τεύχη με θέματα από την μυθολογία και την ιστορία της Ελλάδος, σε σχέδιο του Κώστα Γραμματοπούλου. Εκδόθηκαν γύρω στα εξήντα τέτοια τεύχη, με θέματα από τη βυζαντινή ιστορία, την ελληνική επανάσταση και την αρχαία μυθολογία.

Αν και η έκδοση αυτή επικρίθηκε από τους λογοτέχνες της εποχής για την αμερικανική της προέλευση και την επιφανειακότητα της προσέγγισης μεγάλων λογοτεχνικών έργων, υπήρξε για την νεολαία της εποχής ένα διέξοδο από την συγκρουσιακή και συχνά τοξική ατμόσφαιρα της τότε ελληνικής κοινωνίας. Τα τεύχη των «Κλασικών Εικονογραφημένων» μπορεί να ήταν αποψιλωμένα από τα πολύτιμα στοιχεία της λογοτεχνίας όπως το ύφος, η γλώσσα και η ποίηση, προσέφεραν όμως τη δυνατότητα ταύτισης των νεανικών ψυχών μιας ιδιαίτερα δύσκολης εποχής με κλασικούς ήρωες, οι οποίοι μάχονται για το καλό, αντιμετωπίζουν το κακό και μάλιστα μέσω διαχρονικών καταστάσεων, οι οποίες προετοίμαζαν μία ενηλικίωση μέσα σε έναν δύσκολο μεταπολεμικό κόσμο, γεμάτο αντιφάσεις και διλήμματα. Τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» προσέφεραν στους νέους της εποχής, αλλά και μετέπειτα μέσω των επανεκδόσεών τους, μία σεβαστή ιεραρχία των γενικώς παραδεκτών αξιών. Βεβαίως, οι γενεές εκείνες θα είχαν αργότερα την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τα αυθεντικά κείμενα των έργων που πρωτογνώρισαν στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», καθώς, μέχρι και την δεκαετία του ΄90, το βιβλίο παρέμενε σταθερά ένα αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας.

Σήμερα, οι εποχές αυτές φαντάζουν μακρινές. Η κινούμενη εικόνα εισέβαλε στα σπίτια και στη φαντασία των παιδιών, με τον εγκέφαλο των νέων ανθρώπων να έχει εθιστεί σε καταιγισμό αλλεπάλληλων εικόνων με ρυθμούς πολύ ταχύτερους από το ξεφύλλισμα ενός κόμικς, πολλώ δε μάλλον ενός κανονικού βιβλίου. Κι αν οι μεγάλοι λογοτέχνες του ΄50 και του ΄60, όπως ο Παπανούτσος, πρωτοστάτησαν στην πολεμική κατά των «Κλασσικών Εικονογραφημένων», βλέποντας σήμερα τις νέες γενιές να είναι προσηλωμένες στην οθόνη, ίσως να άλλαζαν γνώμη και να ενθάρρυναν, έστω και με αυτόν τον τρόπο, την φιλαναγνωσία, με την ελπίδα να οδηγήσει κάποτε στην αναζήτηση των αυθεντικών κειμένων των κλασικών συγγραφέων που πάντα θα είναι εκεί και θα περιμένουν να προσφέρουν μία βαθύτερη πνευματική ζωή στοχασμού, φαντασίας και δημιουργίας.

Πηγή: www.pemptousia.gr