Ένας από τους παράγοντες που επιδρούν στον ψυχισμό και κατ’ επέκταση στην κοσμοαντίληψη του κάθε ατόμου και που το επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και στις αποφάσεις και τις επιλογές που θα κάνει μελλοντικά στη ζωή του, είναι αυτός που η επιστήμη της ψυχολογίας αποκαλεί ως «οικογενειακά μοτίβα».
Διαβάζοντας το βιβλίο της ψυχοθεραπεύτριας K. McBride με τίτλο: «Χωρίς εσένα, σπάζοντας τους τοξικούς δεσμούς ή η διαχείριση ενός αποχωρισμού», διαπιστώσαμε πως σε κάποιο σημείο περιγράφεται πολύ καλά το πώς λειτουργούν τα οικογενειακά μοτίβα και γι’ αυτό εκτιμούμε ότι αξίζει να το παραθέσουμε:
«Η Tζέσικα ένιωθε πως η ναρκισσιστική μητέρα της ποτέ δεν την αγάπησε. Αυτό της κληροδότησε ένα πικρό παράπονο, πως αν δεν την είχε αγαπήσει η ίδια της η μητέρα, τότε μάλλον κανείς δεν θα μπορούσε να την αγαπήσει. Η ίδια μου είπε: “πάντα ένιωθα πως η μητέρα μου δεν ήξερε στ’ αλήθεια ν’ αγαπά. Κάποιες φορές έλεγε τις λέξεις “σ’ αγαπώ”, όμως ήταν σπάνιο να δείξει τρυφερότητα ή να συντονιστεί συναισθηματικά μαζί μου όταν ήμουν παιδί. Όλα, πάντοτε, περιστρέφονταν γύρω από εκείνη. Μου έλεγε πως ποτέ δεν θα έβρισκα έναν άντρα να με αγαπήσει, επειδή ήμουν τόσο δύσκολος άνθρωπος.
Είχε εμμονή με το βάρος μου και τα μαλλιά μου, και ποτέ δεν μπορούσα να την ευχαριστήσω. Ποτέ δεν ήμουν επαρκής/αρκετή για εκείνην. Έτσι όταν παντρεύτηκα, είχα αυτό το άσχημο συναίσθημα, ότι ο άνδρας μου δεν με αγαπούσε στ’ αλήθεια, αλλά πως θα με εγκατέλειπε με την πρώτη ευκαιρία. Περπατούσα πάνω σε αυγά. Δεν είχα καταλάβει ότι μπλέχτηκα σε μια σχέση με έναν νάρκισσο και πως στην πραγματικότητα, προς μεγάλη μου λύπη, είχα παντρευτεί τη μητέρα μου! Όμως αν κατά κάποιον τρόπο ένιωθα εγκαταλειμμένη κατά τη διάρκεια της σχέσης, αυτό εύκολα πυροδοτούσε δικές μου αντιδράσεις”.
Εφόσον η Τζέσικα ένιωθε συναισθηματικά εγκαταλειμμένη από τη μητέρα της καθώς μεγάλωνε, ο φόβος ότι και άλλοι θα την εγκατέλειπαν ομοίως, ήταν ο δικός της πυροκροτητής. Αν ένιωθε πως ο άντρας της δεν συντονιζόταν με τα δικά της συναισθήματα ή αν απειλούσε να την αφήσει όταν δεν έκανε ακριβώς αυτό που εκείνος ήθελε, αισθανόταν έντονο φόβο και κάποιες φορές είχε κρίσεις πανικού.
Παρά τους φόβους της, δυσκολεύτηκε πολύ να απεμπλακεί από τον πρώην της. Για χρόνια, συνέχισε να προσπαθεί να ευχαριστήσει τον άντρα της, όπως είχε κάνει και με τη μητέρα της, χωρίς αποτέλεσμα, κι έπειτα ένιωθε διαρκώς ανεπαρκής. Μέσα από τη θεραπεία αναγνώρισε αυτόν τον φαύλο κύκλο και έκανε κάποια βήματα για να τον λήξει, όπως και τη σχέση της με τον πρώην της» (K. McBride, 2019).
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τα λόγια, αλλά και οι πράξεις ενός «σημαντικού άλλου», όπως είναι η μητέρα, έχουν βαρύνουσα σημασία για τις πεποιθήσεις και τις σκέψεις που διαμορφώνει ένα παιδί, κυρίως για τον εαυτό του, αλλά και τους άλλους. Δυστυχώς, πολλές φορές τα λόγια ενδοβάλλονται! Τοξικές πεποιθήσεις που έχουν οι άλλοι για εμάς, γίνονται δικές μας. Ακόμη κι αν τα λόγια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν δεν ισχύουν, το παιδί μπορεί να τα κάνει τόσο δικά του, που ακόμη κι αν είναι σκληρά, παράλογα ή απάνθρωπα, να του φαίνονται οικεία και να τα αποζητά. Συνήθως, τα άσχημα λόγια συνοδεύονται από άσχημες συμπεριφορές, τις οποίες το παιδί εκλαμβάνει κι αυτές ως οικείες, παρόλο που το έχουν πληγώσει, παρόλο που το έχουν πικράνει. Μεγαλώνοντας το παιδί και ασυνείδητα, επιζητά το οικείο, γι’ αυτό και η Τζέσικα αναφέρει ότι «με μεγάλη της λύπη» ένιωθε ότι «είχε παντρευτεί τη μητέρα της» κι επίσης ότι «συνέχισε να προσπαθεί να ευχαριστήσει τον άντρα της, όπως είχε κάνει και με τη μητέρα της». Δηλαδή, η Τζέσικα παντρεύτηκε έναν άνθρωπο που της θύμιζε τη μητέρα της και που τελικά ήταν ακριβώς όπως η μητέρα της, ένας νάρκισσος. Ο ναρκισσισμός ήταν το βίωμα της Τζέσικα, αυτό που γνώριζε, αυτό που είχε μάθει να διακρίνει και να εντοπίζει στους άλλους, αυτό που της ήταν οικείο και γι’ αυτό οδηγήθηκε στο να επιλέξει ο άντρας της να είναι νάρκισσος όπως και η μητέρα της.
Οπότε, πολλά πράγματα από την παρούσα κατάσταση ή τη φάση στην οποία βρίσκονται πολλοί άνθρωποι, μπορεί να ερμηνευτεί ρίχνοντας μια ενδελεχή και προσεκτική ματιά στο παρελθόν, στα λεγόμενα «οικογενειακά μοτίβα», τα οποία αρκετές φορές προδιαγράφουν το μέλλον των ατόμων, τα οποία ασυναίσθητα επαναλαμβάνουν τη ζωή των γονιών τους, το παράδειγμα και τα βιώματα που έλαβαν κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους από την ίδια τους την οικογένεια.
Το ζητούμενο που πρέπει να μας απασχολήσει είναι σχετικά με το εάν τα «οικογενειακά μοτίβα» είναι παντοδύναμα… Η απάντηση είναι πως όχι, δεν είναι παντοδύναμα. Γι’ αυτό και η Τζέσικα κατάφερε να συνειδητοποιήσει τον φαύλο κύκλο στον οποίο βρισκόταν και τελικά να τον λήξει. Ένα μέρος της ψυχοθεραπείας είναι το να πάει το θεραπευόμενο άτομο βαθιά στις πεποιθήσεις του και να τις αναλύσει ούτως ώστε να δει κατά πόσο αυτές οι πεποιθήσεις που έχει είναι ξεκάθαρα δικές του ή των άλλων, κατά πόσο τις πιστεύει και αν το επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά. Αν οι πεποιθήσεις ενός ατόμου το επηρεάζουν αρνητικά, τότε μέσα από τη θεραπεία του θα βοηθηθεί να τις αποβάλλει και να τις αντικαταστήσει με άλλες που να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και που να μην προσθέτουν αισθήματα αναξιότητας, πικρίας, αυτό-αμφισβήτησης ή μιζέριας και θλίψης.
- Πηγή: K. McBride,2019, Χωρίς εσένα, σπάζοντας τους τοξικούς δεσμούς ή η διαχείριση ενός αποχωρισμού, μτφρ. Χ. Ζώνας, Εκδόσεις Πορφύρα, Αθήνα.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Posted by Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc
