Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που μιλάνε Ρωμέικα, είναι δύσκολο να ειπωθεί Δεν έχει γραπτή μορφή, αλλά έχει διασωθεί προφορικά στα ορεινά χωριά γύρω από την Τραπεζούντα, κοντά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Καθώς οι εναπομείναντες ομιλητές της γερνούν, η διάλεκτος απειλείται τώρα με εξαφάνιση, οδηγώντας μία ακαδημαϊκό του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ να λανσάρει ένα εργαλείο crowdsourcing «τελευταίας ευκαιρίας» για να καταγράψει τις μοναδικές γλωσσικές δομές της πριν να είναι πολύ αργά.
Το πρότζεκτ «Crowdsourcing Romeyka» προσκαλεί φυσικούς ομιλητές σε όλο τον κόσμο να ανεβάσουν μια ηχογράφηση που μιλούν στη διάλεκτο. Η Ιωάννα Σιταρίδου, καθηγήτρια ισπανικής και ιστορικής γλωσσολογίας, είπε ότι περίμενε ότι πολλοί είναι πιθανό να βρίσκονται στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, καθώς και να εξαπλωθούν σε όλη την Ευρώπη.
«Υπάρχει μια πολύ σημαντική διασπορά που χωρίζεται από τη θρησκεία και την εθνική ταυτότητα [από τις κοινότητες στην Τουρκία], αλλά εξακολουθεί να μοιράζεται τόσα πολλά», είπε.
Η Ιωάννα Σιταρίδου έχει διαπιστώσει ότι αντί να έχει αναπτυχθεί από τη νέα ελληνική, η ρωμέϊκη διάλεκτος κατάγεται από την ελληνιστική μορφή της γλώσσας που ομιλούνταν στους αιώνες προ Χριστού και μοιράζεται ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά με την αρχαία ελληνική.
Ένα παράδειγμα είναι ο αόριστος τύπος του ρήματος, που στα Ρωμέικα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη μορφή που βρίσκεται στα Αρχαία Ελληνικά. Έτσι, ενώ οι ομιλητές της Νέας Ελληνικής έλεγαν «Θέλω να πάω», τα Ρωμέικα διατηρούν την αρχαία μορφή «θέλω να πάω». Αυτή η δομή είχε καταστεί απαρχαιωμένη σε όλες τις άλλες ελληνικές ποικιλίες από τους πρώιμους μεσαιωνικούς χρόνους.
Η Ιωάννα Σιταρίδου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα Ρωμέικα είναι αδερφή, παρά κόρη, των νέων ελληνικών», ένα εύρημα που λέει ότι διαταράσσει τον ισχυρισμό ότι τα νέα ελληνικά είναι μια «απομονωμένη» γλώσσα και ότι δεν σχετίζεται με καμία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα.
Η συνθήκη της Λωζάνης του 1923 είδε την Τουρκία και την Ελλάδα να ανταλλάσσουν τους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς τους, αλλά επειδή οι κοινότητες που μιλούν Ρωμέικα στην περιοχή της Τραπεζούντας είναι μουσουλμανικές, παρέμειναν στην πατρίδα τους.
Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης επαφής με τα τουρκικά, του πολιτιστικού στιγματισμού και της μετανάστευσης, ωστόσο, η γλώσσα κινδυνεύει πλέον, σύμφωνα με τη κ. Σιταρίδου. Ένα υψηλό ποσοστό φυσικών ομιλητών στην περιοχή είναι άνω των 65 ετών και λιγότεροι νέοι μαθαίνουν τη γλώσσα.
