- Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*
Μελετώντας το ιστορικό παρελθόν της Μικρασιατικής Ερυθραίας δεν μπορεί παρά να εντοπίσουμε στην ερευνά μας σημαντικές τοποθεσίες όπου αποτέλεσαν τις βάσεις του ελληνικού στοιχείου από αρχαιοτάτων χρόνων έως και έναν αιώνα πριν. Στο νοτιοανατολικό τμήμα της Χερσονήσου της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας υπάρχει ακόμη η κωμόπολη Σιβρισάρι. Το Σιβρισάρι μόλις 45χλμ μακριά απ τη Σμύρνη και 15χλμ περίπου από τα Βουρλά, παρουσιάζει την ιστορία του από τον 6ο αιώνα π.Χ όταν ήταν έκταση της αρχαίας πόλης Τέως γενέτειρας του Ίωνα λυρικού Ανακρέοντα.
Η περιοχή μετά των πέρασμα πολλών κατακτητών Αθηναίων, Σπαρτιατών, Περσών, Μακεδόνων, Ρωμαίων, Βυζαντινών αλλά και από τους ισοπεδωτές της Μογγόλους, γνώρισε την σταθερότητα της και την ακμή της εμπορικά κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το Σιβρισάρι ήταν η περιοχή όπου ένωνε την Έφεσο με τη Σμύρνη. Η πρώτη ιστορική αναφορά για το Σιβρισάρι γίνεται μεταβυζαντινά το 1588 από τον Ιάκωβο Μηλοḯτη στο Οδοιπορικό του. Το Σιβρισάρι άνηκε διοικητικά στο σαντζάκι της Σμύρνης και κατοικούνταν από περίπου 2000 Έλληνες και 3500 Τούρκους.
Οι Έλληνες του Σιβρισαρίου μιλούσαν την ελληνική γλώσσα την οποία είχαν ως μητρική τους, ενώ κάποιοι μιλούσαν και τουρκικά επειδή είχαν εμπορικές συνεργασίες με τους Τούρκους. Ελληνικά μιλούσαν και αρκετοί Τούρκοι οι οποίοι κατάγονταν από οικογένειες ελληνόφωνων Οθωμανών οι οποίοι ήλθαν από την Εύβοια, την Κρήτη και την Πελοπόννησο στην Μικρασία μετά την Ελληνική Επανάσταση. Το Σιβρισάρι τότε γίνεται ξακουστός εμπορικός σταθμός. Έλληνες αμπελουργοί, οπωροπώληδες, ψαράδες, Τούρκοι αγρότες και μυλωνάδες, Εβραίοι γυρολόγοι, Αρμένιοι υφασματέμποροι, Γιουρούκοι ξυλοκόποι, Κόνιαροι καμηλιέρηδες, Αλβανοί κτηνοτρόφοι συγκεντρώνονταν στο Σιβρίσαρι διαφήμιζαν και πωλούσαν την πραμάτεια τους.
Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι ζούσαν ειρηνικά έως αδελφωμένα στο Σιβρισάρι. Οι Χριστιανοί υπήκοοι του Σιβρισαρίου αρκετοί τεχνίτες, υδραυλικοί, χτίστες και ξυλουργοί είχαν φιλοτεχνήσει πολλά σπίτια Τούρκων της οθωμανικής συνοικίας. Οι Μουσουλμάνοι με τη σειρά τους κάθε που πήγαιναν στο Παλιό Τζαμί ευχαριστούσαν στην προσευχή τους για την τύχη που είχαν να μένουν στο εύπορο και εμπορικά ακμαίο Σιβρισάρι. Οι Χριστιανοί προσκυνούσαν ευλαβικά την εικόνα της Παναγίας στην εκκλησία του Ταξιάρχη, ενώ στην πανήγυρη του ναού η τοπική διοικητική ελίτ μεριμνούσε για την υποδοχή του δεσπότη της μητρόπολης Εφέσου στην οποία υπάγονταν το Σιβρισάρι εκκλησιαστικά.
Η εκκλησία του Ταξιάρχη μαζί με τις εισφορές του πάνω και κάτω μαχαλά των Σιβρισαριανών έκτισε την Ανακρεόντειο Σχολή, όπου αποτέλεσε το πνευματικό στήριγμα των μικρασιατών της Ανατολικής Ερυθραίας αριθμώντας το 1921 414 μαθητές και 6 δασκάλους. Το 1921 το Σιβρισάρι σύμφωνα με στατιστική έρευνα αριθμεί τους λιγότερους Έλληνες κατοίκους στην Χερσόνησο της Ερυθραίας. Αυτό θα αποτελέσει και την σχετική ευκολία για τους Τούρκους εθνικιστές το 1922 ώστε να ισοπεδώσουν ολοσχερώς το Σιβρισάρι και να το ερημώσουν.
Εκατό χρόνια μετά τα αρχαία μνημεία της Τέως, τα παλιά σπίτια των Σιβρισαριανών και το κτήριο της Ανακρεόντειου Σχολής μοιάζουν ξένα σε μια «διαφορετική» πλέον πόλη της Τουρκίας το Seferihisar. Σήμερα απόγονοι των Σιβρισαριανών στην Νέα Ερυθραία και στην Καισαριανή της Αττικής τηρούν ακόμα τα έθιμα τους, θυμούνται τις παραδόσεις τους στην εορτή του Ταξιάρχη, προσεύχονται σε εκείνη την εικόνα της Παναγίας που μετέφεραν σε προσφυγική βάρκα οι προγονοί τους και συλλογίζονται τις σωζόμενες μαρτυρίες για το παλιό εμπορικό Σιβρισάρι!
ΠΗΓΕΣ
• Συλλογικό, «Ερυθραία, ένας ευλογημένος μικρόκοσμος στην καρδιά της Ιωνίας», εκδ: ΠΑΝΟΡΑΜΑ, Αθήνα, 1997
• Κουβάς Γιάννης, «Το χωριό μας το Σιβρισάρι», εκδ: ΕΝΤΟΣ, 2000
*Ο κ. Χρήστος Στρυφτός είναι ιστορικός
