- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ*
Η λέξη Δημοκρατία στη διαδρομή του χρόνου έχει φθαρεί από την κακή χρήση της αφού την επικαλούνται ακόμα και καθεστώτα δικτατορικά και ολοκληρωτικά για να εξαπατήσουν τους αφελείς πολίτες. Την ίδια φθορά προξενούν και όσοι υποτίθεται ότι αναζητούν την ιδανική μορφή της, προσθέτοντας στο επίθετο άμεση και εμφανίζοντας την υπάρχουσα ως αστική, που εξυπηρετεί μόνο τους αστούς.
Είναι ευχάριστο ότι στη χώρα μας υπήρξαν και υπάρχουν εξαιρετικοί συνταγματολόγοι που ερμηνεύουν τις συνταγματικές διατάξεις, αλλά δυστυχώς σπάνια συμφωνούν. Φυσικά σ’ αυτό συμβάλλει η πολυσημία των εννοιών, που ιδιαίτερα στη γλώσσα μας, χάρη στη μακρόχρονη πορεία της είναι πλούσια.
Κάθε επιστήμη όμως έχει ανάγκη από ακριβολογία και σαφήνεια, ώστε να επιτρέπει στους απλούς πολίτες και στους δικαστές να κρίνουν και να αξιολογούν κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, χωρίς να παραβιάζεται η πρόθεση του νομοθέτη, αφού αναγκαστικά οι συνταγματικές διατάξεις είναι ένα γενικό πλαίσιο αρχών.
Από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ κυκλοφόρησε το βιβλίο «Το πολίτευμα της συνύπαρξης» με στόχο να διευκρινίσει και να δείξει τα πλεονεκτήματα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Συγγραφέας του είναι ο Παναγιώτης Δουδωνής, Συνταγματολόγος, Διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Λέκτορας Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Με καθαρή σκέψη και γνώση αποσαφηνίζει και περιορίζει το θέμα του απευθυνόμενος όχι μόνο στους ειδικούς, αλλά σ όλους τους αναγνώστες που επιθυμούν να διακρίνουν τη φύση, την εξέλιξη και την αξία του πολιτεύματος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όχι μόνο ως μιας μορφής που αναγκαστικά εφαρμόζεται στα σύγχρονα κράτη, λόγω του μεγέθους τους, αλλά ως πρότυπο που ενσωματώνει και εξυπηρετεί τις σύγχρονες ανάγκες.
Διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια.
- Άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία, μια δύσκολη σχέση.
- Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία ως μικτό πολίτευμα.
- Συνύπαρξη, το πολύτιμο στοιχείο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας
- Τι πέτυχε και από τι κινδυνεύει η αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Καταλήγει στο διάλογο του συγγραφέα μ’ ένα φίλο ζωγράφο της Ακρόπολης που αποτυπώνει το μνημείο σε διάφορες μορφές για να δείξει τη συμβολική του σημασία.
Σύντομα εξετάζει τις θέσεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη που, όπως είναι γνωστό, έβλεπαν με κριτικό τρόπο την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Ο δεύτερος την θεωρεί παρέκκλιση του ορθού πολιτεύματος και ο πρώτος αναζητώντας τη δίκαιη πολιτεία προτείνει μια αυστηρά ταξική διάρθρωση όπου θα βασιλεύουν οι σοφοί και οι άριστοι, εξορίζει τους ποιητές και αποδέχεται ακόμα και την προπαγάνδα για να λειτουργήσει αρμονικά.
Ο Παναγιώτης Δουδωνής θεωρεί ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία επιτυγχάνει το μικτό πολίτευμα και με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η σύγκρουση και η διάχυση της ευθύνης που είναι καταστροφικές. Ελλοχεύει φυσικά πάντα ο κίνδυνος του λαϊκισμού και της δημαγωγίας που συχνά παρέσυραν τους πολίτες σε καταστροφικές αποφάσεις με κορυφαία την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία, όπου πρωτοστάτησε ο Αλκιβιάδης. Κι αυτό συνέβη στην άμεση δημοκρατία, όπου αποφασίζονται πράξεις και δεν επιλέγονται πρόσωπα, όπως συμβαίνει στην αντιπροσωπευτική.
Το πολίτευμα της δημοκρατίας είναι δυναμικό χωρίς δογματισμούς και αρτηριοσκλήρωση. Συνεχώς μετεξελίσσεται και προϋποθέτει τον αμοιβαίο σεβασμό των διαφόρων παρατάξεων. Επιτρέπει την εναλλαγή στην εξουσία με ειρηνικό τρόπο και ανάληψη της ευθύνης για τις αποφάσεις.
Συνθέτει και αναπροσαρμόζει το θεσμικό πλαίσιο ανάλογα με τις διαφοροποιούμενες κοινωνικές ανάγκες και την εξέλιξη των παραγωγικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων. Καθένας ανάλογα με την κοινωνική, πολιτική, μορφωτική και οικονομική του θέση επωμίζεται την ευθύνη του.
Στη χώρα μας μετά την μεταπολίτευση παρά την κρίση του 2015-19 οι θεσμοί άντεξαν. Δυστυχώς επικρατεί ακόμα ο διχαστικός και μηδενιστικός λόγος που επιτρέπει ακραίες συμπεριφορές και σωτηριολογικές, ουτοπικές προσδοκίες. Δεν είμαι βέβαιος αν η τηλεδημοκρατία λειτουργεί θετικά, αλλά με την πολυφωνία δίδεται η δυνατότητα στους πολίτες να διαμορφώσουν γνώμη και να κρίνουν έτσι ώστε οι αντιπρόσωποί τους να υπηρετήσουν το κοινό καλό.
Κρίσιμη θεωρώ την απαξίωση του πολιτικού λόγου που αποστασιοποιεί τους νέους από τα δημόσια πράγματα και τους οδηγεί στην ιδιώτευση. Το βιβλίο του Παναγιώτη Δουδωνή προσφέρει πάρα πολλά για την κατανόηση του σήμερα και στην πορεία μας προς το αύριο που δημιουργούμε με τις πράξεις και τις αποφάσεις μας.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος
