29 Αυγούστου γιορτάζουν…

Οὐκ ἐξεστὶ σοὶ ἔχειν, τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου». Δεν σου επιτρέπεται από το νόμο του Θεού να έχεις τη γυναίκα του αδελφού σου, ο όποιος ζει ακόμα. Λόγια του Τιμίου Προδρόμου, που αποτελούσαν μαχαιριές στις διεφθαρμένες συνειδήσεις του βασιλιά Ηρώδη Αντίπα και της παράνομης συζύγου του Ηρωδιάδος, που ήταν, γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου. Ο Ηρώδης, μη ανεχόμενος τους ελέγχους του Προδρόμου, τον φυλάκισε. Σε κάποια γιορτή όμως των γενεθλίων του, ο Ηρώδης υποσχέθηκε με όρκο να δώσει στην κόρη της Ηρωδιάδος ότι ζητήσει, διότι του άρεσε πολύ ο χορός της. Τότε η αιμοβόρος Ηρωδιάς είπε στην κόρη της να ζητήσει στο πιάτο το κεφάλι του Ιωάννη. Πράγμα που τελικά έγινε. Έτσι, ο ένδοξος Πρόδρομος του Σωτήρα θα παραμένει στους αιώνες υπόδειγμα σε όλους όσους θέλουν να υπηρετούν την αλήθεια και να αγωνίζονται κατά της διαφθοράς, ανεξάρτητα από κινδύνους και θυσίες. Και να τι λένε οι 24 πρεσβύτεροι της Αποκάλυψης στο Θεό για τους διεφθαρμένους: «ἦλθεν… ὁ καιρὸς τῶν ἐθνῶν κριθήναι… καὶ διαφθείραι τοὺς διαφθείροντας τὴν γῆν». Ήλθε, δηλαδή, ο καιρός της ανάστασης των νεκρών για να κριθεί ο κόσμος και να καταστρέψεις (Θεέ μου) εκείνους, που με τη διεφθαρμένη ζωή τους διαφθείρουν και καταστρέφουν τη γη.

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)
Ἦχος β’.
Μνήμη δικαίου μετ᾽ ἐγκωμίων· σοὶ δὲ ἀρκέσει ἡ μαρτυρία τοῦ Κυρίου Πρόδρομε· ἀνεδείχθης γὰρ ὄντως καὶ Προφητῶν σεβασμιώτερος, ὅτι καὶ ἐν ῥείθροις βαπτίσαι κατηξιώθης τὸν κηρυττόμενον· ὅθεν τῆς ἀληθείας ὑπεραθλήσας, χαίρων εὐηγγελίσω καὶ τοῖς ἐν ᾅδῃ, Θεὸν φανερωθέντα ἐν σαρκί, τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, καὶ παρέχοντα ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς πάντων ὑπέρτερος, τῶν Προφητῶν ἀληθῶς, αὐτόπτης καὶ Πρόδρομος, τῆς παρουσίας Χριστοῦ, Προφῆτα γεγένησαι, ὅθεν καὶ παρ’ Ἡρῴδου, ἐκτμηθεῖς σου τὴν Κάραν, ἔδραμες τοὶς ἐν Ἅδῃ, προκηρύξαι τὸ λύτρον διὸ σὲ Ἰωάννη Βαπτιστά, ποθῶ γεραίρομεν.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. α’.
Ἡ τοῦ Προδρόμου ἔνδοξος ἀπoτομή, οἰκονομία γέγονέ τις θεϊκή, ἵνα καὶ τοῖς ἐν ᾅδη τοῦ Σωτῆρος κηρύξῃ τὴν ἔλευσιν. Θρηνείτω οὖν Ἡρωδιάς, ἄνομον φόνον αἰτήσασα, οὐ νόμον γὰρ τὸν τοῦ Θεοῦ, οὐ ζῶντα αἰώνα ἠγάπησεν, ἀλλ᾽ ἐπίπλαστον πρόσκαιρον.

Πρότυπο αγνής και ταπεινής ψυχής μέσα στις νέες της Θεσσαλονίκης η Θεοδώρα, από πολύ μικρή έκανε ζωή αγία. Ο κόσμος με τις ποικίλες ηδονές του δεν την ενδιέφερε. Άνηκε ολόψυχα στο Χριστό. Είχε μεγάλο πόθο να βγει εντελώς έξω από το ρεύμα των κοσμικών θορύβων. Διότι ανήκε στην εκλεκτή μερίδα των ανθρώπων, για τους οποίους ο Χριστός είπε, «οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου» (Ιωάννου, ιζ’ 14). Δεν έχουν, δηλαδή, φρονήματα του κόσμου, που ζει μακριά από την αλήθεια, μέσα στην αμαρτία. Ο πόθος αυτός της Θεοδώρας την έφερε στη μοναχική ζωή, όπου με προσευχές, αγρυπνίες και μελέτη του θείου λόγου, σφυρηλατούσε ακόμη περισσότερο τον εαυτό της. Με τα χρήματα δε, από την πώληση των εργόχειρων της, χόρταινε τους πεινασμένους συνανθρώπους της. Αλλά και με τις αδελφές στο μοναστήρι, έζησε με ειρήνη, πραότητα και μακροθυμία. Έτσι, έμεινε ζωντανό υπόδειγμα και όταν ακόμα πέθανε. Μάλιστα, τόση μεγάλη εκτίμηση είχε από την ηγουμένη του μοναστηρίου, ώστε, όταν αυτή απεβίωσε, σύμφωνα με δική της επιθυμία την έθαψαν δίπλα στη Θεοδώρα. Η παράδοση αναφέρει ότι, όταν οι μοναχές άνοιξαν τον τάφο, βρήκαν το λείψανο της Θεοδώρας ακέραιο.

Πρέπει όμως να αναφέρουμε ένα ακόμη Συναξάρι, το οποίο παραθέτει ο Σωφρόνιος Ευστρατιάδης με βάση το Λαυριωτικό Κώδικα Ι 70 και το οποίο δεν εμφανίζει καμιά σύγκλιση με τα ανωτέρω. Η Αγία Θεοδώρα, σύμφωνα με αυτό το Συναξάρι, ήταν από τη νεανική της ηλικία πόρνη, αλλά μετά την παρέλευση αρκετών ετών μετανόησε. Διένειμε την περιουσία της στους φτωχούς και εισήλθε σε ένα βαθύ λάκκο αναμένοντας κάποια θεϊκή εντολή. Αφού διέμεινε εντός του ορύγματος επί πέντε έτη «προσκαρτεροῦσα ἐν νηστείᾳ καὶ προσευχὴ καὶ γυμνότητι σαρκὸς καὶ ταλαιπωρία», την γνωστοποιήθηκε με αγγελικό όραμα η συγχώρεση των αμαρτιών της. στην συνέχεια έχτισε ένα μικρό κελί, όπου εγκαταβίωσε για την υπόλοιπη ζωή της, ενώ μετά την κοίμησή της επιτέλεσε πλήθος θαυμάτων. Ίσως πρόκειται περί άλλης ομωνύμου εκ της αυτής πόλεως, περί της οποίας όμως οι Συναξαριστές σιωπούν.

Πρόσφατα, εν τούτοις, αποδείχθηκε ότι τα γλωσσικά δεδομένα του Συναξαρίου της 5ης Απριλίου συγκλίνουν με αυτά του Βίου και της Διηγήσεως για τη μετακομιδή του λειψάνου της Οσίας Θεοδώρας της Μυροβλύτιδος εξ Αιγίνης (τιμάται 3 Αυγούστου ή κατ’ άλλους 29 Αυγούστου). Επιπλέον , εντοπίσθηκαν και εσωτερικά στοιχεία του Συναξαρίου, που καταδεικνύουν τη νοηματική σχέση του με τα δύο κείμενα του Γρηγορίου κληρικού και την εξάρτησή του από αυτά, γεγονός που οδηγεί στην ανεπιφύλακτη ταύτιση της Οσίας Θεοδώρας του Συναξαρίου με την Οσιομυροβλύτιδα Θεοδώρα.

Ένα, επίσης, σοβαρό πρόβλημα που συνδέεται με την ταύτιση ή τον διαχωρισμό των δύο ομωνύμων Οσίων είναι το υμνογραφικό και συγκεκριμένα ο Κανόνας προς τιμήν της Οσίας Θεοδώρας, που αποδίδεται στη γραφίδα του Οσίου Ιωσήφ του Υμνογράφου. Ο Κανόνας αυτός, ο οποίος αντλεί από το Συναξάρι της 5ης Απριλίου, επιγράφεται σε ένα μεγάλο υμνογράφο της Εκκλησίας, ο οποίος διέμεινε και στη Θεσσαλονίκη και συνέγραψε Κανόνες προς τιμήν αρκετών Θεσσαλονικέων Αγίων, αλλά κοιμήθηκε σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη το έτος 886 μ.Χ., δηλαδή έξι χρόνια πριν από την κοίμηση της Οσίας Θεοδώρας της Μυροβλύτιδος. Η μοναδική απάντηση που μπορεί να δοθεί στο σοβαρό αυτό πρόβλημα, το οποίο παραμένει ανοικτό, είναι η απόδοση του Κανόνος σε κάποιο μαθητή του, πιθανότατα τον Θεοφάνη τον Σικελό, πολλοί Κανόνες του οποίου, όπως έχει διαπιστωθεί από την έρευνα, φέρουν στην ακροστιχίδα τους το όνομα του Ιωσήφ.

Ο Άγιος Αρκάδιος γεννήθηκε στην Αρσινόη της Κύπρου και ήταν γιος ευσεβών και πλουσίων γονέων, του Μιχαήλ και της Άννας. Ο Αρκάδιος μορφώθηκε πολύ καλά στην Κωνσταντινούπολη και επανήλθε στην ιδιαίτερη πατρίδα του Αρσινόη. Έγινε πολύ γνωστός για τους ασκητικούς του αγώνες και για τις μεγάλες του αρετές. Έτσι όταν πέθανε ο άγιος Νίκων, ο Αρκάδιος εκλέχθηκε διάδοχος του στο θρόνο της Αρσινόης. Αφού ποίμανε το ποίμνιο του θεάρεστα, απεβίωσε ειρηνικά την 29η Αυγούστου. Αυτός είχε και αδελφό τον Άγιο Θεοσέβειο τον Αρσινοήτη.

Ο Όσιος Ιωσήφ ήταν γέννημα και θρέμμα της Κρήτης, από ένα χωριό που ονομαζόταν Κεράμων (σημερινό Αζωκέραμο Σητείας) το 1440 μ.Χ.. Οι ευσεβείς γονείς του, όταν ήλθε σε κατάλληλη ηλικία τον παρέδωσαν σ’ έναν δάσκαλο, σεβάσμιο πνευματικό πατέρα, που κατοικούσε στο μονύδριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, του Δερματάνου όπως πολλοί το ήξεραν. Αυτό βρισκόταν κοντά στη θάλασσα, στον Χάνδακα (Ηράκλειο).
Εκεί ο Ιωσήφ έμαθε τη θεία θεωρία και καλλιγραφούσε. Όταν πέθαναν οι γονείς του, μοίρασε τη μεγάλη κληρονομιά του στους φτωχούς και επιδόθηκε περισσότερο στους πνευματικούς αγώνες. Αργότερα ο Θεός τον αξίωσε να γίνει ιερέας και να πάει να προσκυνήσει στους Αγίους Τόπους. Κατόπιν επέστρεψε στο μονύδριό του και έζησε ζωή αγία με αγάπη και ελεημοσύνες προς τους συνανθρώπους του.
Πέθανε πάνω από 70 χρονών στις 22 Ιανουαρίου του 1511 μ.Χ. και ενταφιάσθηκε στην μονή του. Με την ανακομιδή των λειψάνων του διαπιστώθηκε η αγιότητά του, διότι το ιερό λείψανο βρέθηκε ακέραιο και εξέπεμπε ευωδία. Το ιερό σκήνωμά του κατατέθηκε στο καθολικό της μονής. Η συνεχής θεραπεία πλήθους ασθενών, τυφλών και δαιμονισμένων και μετά την κοίμησή του, καθιέρωσε ευρύτατα την φήμη του ως θαυματουργού.
Το 1669 μ.Χ. οι Οθωμανοί κυρίευσαν το Χάνδακα (Ηράκλειο) και ο ευλαβής κληρικός Αντώνιος Αρμάκης, μετέφερε το ιερό λείψανο στη Ζάκυνθο, όπου στις 29 Αυγούστου 1669 μ.Χ. το κατέθεσε στη μονή του Αγίου Ιωάννου του Μαντινειού στα Ξεροβούνια. Εκεί παρέμεινε ως το 1915 μ.Χ., οπότε τοποθετήθηκε στον ενοριακό ναό του Παντοκράτορος Γαϊτανίου Ζακύνθου.

Ἀπολυτίκιον
Ήχος α’. Του λίθου σφραγισθέντος.
Των Κρητών τε τον γόνον και Ζακύνθου το καύχημα, των πατέρων κλέος και δόξα Ιωσήφ τον αοίδημον τιμήσωμεν εν ύμνοις οι πιστοί ου δόξη αρρήτω η Τριάς ετιμήσατο το σκήνος διασώσασα άφθορον. Δόξα τω αγιάσαντι αυτόν, δόξα τω στεφανώσαντι, δόξα τω αναδείξαντι φρουρόν και άμισθον πιστοίς ιατρόν τοις κάμνουσι.

Κοντάκιον
Ήχος δ’. Επεφάνης σήμερον.
Των πιστών προΐστασαι και απαλλάττεις, από πάσης θλίψεως ταις σαις πρεσβείες προς θεόν ω Ιωσήφ παναοίδιμε κλέος και δόξα οσίων καύχημα.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις ο τής Κρήτης γόνος λαμπρός, χαίροις Εκκλησίας ο ασύλητος θησαυρός, χαίροις τής Ζακύνθου ο φύλαξ και προστάτης, ω Ιωσήφ τρισμάκαρ πιστών το καύχημα.

Η μνήμη του Αγίου Βασιλείου δεν αναφέρεται στους Συναξαριστές παρά μόνο στο Βυζαντινό Εορτολόγιο του Γεδεών (σελ. 161). Σαν κτήτορας και ανακαινιστής πολλών ναών και μονών, ο Βασίλειος (867 – 886 μ.Χ.) βρήκε θέση σε κάποια Μηνολόγια μεταξύ των Αγίων για την ευσέβεια του και για τον εμπλουτισμό της πρωτεύουσας με ιερά κτίσματα, προς δόξαν Θεού.