Η πολιορκία του Αμορίου.
Οι 42 μάρτυρες του Αμορίου ήταν ήταν μια ομάδα Βυζαντινών ανώτερων αξιωματούχων που αιχμαλωτίστηκαν από Χαλιφάτο των Αββασιδών κατά την Άλωση του Αμορίου το 838 και εκτελέστηκαν το 845, μετά την άρνησή τους να ασπαστούν το Ισλάμ. Τιμώνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 6 Μαρτίου.
Στο 838, ο χαλίφης των Αββασιδών αλ-Μουτασίμ ηγήθηκε μιας μεγάλης εκστρατείας εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που έληξε με την άλωση της πόλης του Αμορίου, της πρωτεύουσας του Θέματος Ανατολικών και γενέτειρας της βασιλεύουσας βυζαντινής Αμοριανής δυναστείας.
Μετά την άλωση, 42 αξιωματικοί και προύχοντες του Αμορίου πάρθηκαν ως ομήροι στη Σαμάρα, τότε η πρωτεύουσα του Χαλιφάτου των Αββασιδών. Επανειλημμένες προσπάθειες από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, και μετά το θάνατό του το 842, από τον Μιχαήλ Γ΄ και της αυτοκράτειρας-αντιβασίλισσας Θεοδώρας να εξαγοραστούν. απορρίφθηκαν από τους χαλίφηδες. Μετά την άρνησή τους να ασπαστούν το Ισλάμ, εκτελέστηκαν στη Σαμάρα στις 6 Μαρτίου 845.
Μόνο μερικοί από τους 42 είναι γνωστοί κατ’ όνομα:
- Θεόδωρος Κρατερός, αυλικός ευνούχος και πιθανά «στρατηγός» του Θέματος Βουκελλαρίων, θεωρούμενος ως ηγέτης των 42 στα αγιογραφικά κείμενα.
- ο πατρίκιος Αέτιος, «στρατηγός» του Θέματος Ανατολικών.
- ο πατρίκιος Θεόφιλος, άγνωστος κατά τα άλλα.
- ο μάγιστρος Κωνσταντίνος Βαβούτζικος, σύζυγος της αδελφής της αυτοκράτειρας Θεοδώρας και κατά τα φαινόμενα ο υψηλότερα ιστάμενος μεταξύ των αιχμαλώτων. Ήταν ο πρώτος στον οποίο προτάθηκε να ασπαστεί το Ισλάμ, και πιθανά ο πρώτος που εκτελέστηκε μετά την άρνησή του.
- Βασσώης, χαρακτηριζόμενος ως «δρομέας», άγνωστος κατά τα άλλα.
- Κάλλιστος της οικογένειας Μελισσηνών. Ένας κατά τα άλλα άγνωστος πατρίκιος και τουρμάρχης σύμφωνα με τα χρονικά, στον οποίο όμως αφιερώνεται εκτενής βιογραφία στις αγιογραφίες, όπου απεικονίζεται να έχει ανέλθει από αυτοκρατορικός σπαθάριος σε κόμη των Σχολών και τελικά δούκας της Κολωνείας, πριν αιχμαλωτιστεί από Παυλικιανούς στρατιώτες υπό την διοίκησή του και παραδοθεί στους Αββασίδες, που τον τοποθέτησαν μεταξύ των αιχμαλώτων από το Αμόριο.
- Κωνσταντίνος, γραμματέας («νοτάριος» ή «υπογραφεύς») του Κωνσταντίνου Βαβούτζικου.
Αγιογραφία και προσκύνηση
Η αγιογραφία των 42 γράφτηκε αμέσως μετά την εκτέλεσή τους από τον μοναχό Ευώδιο, ο οποίος χρησιμοποίησε την τύχη τους και την Άλωση του Αμορίου ως κατηγορητήριο και την απόδειξη της θεϊκής τιμωρίας για την εκ νέου υιοθέτηση της Εικονομαχίας από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο.[10] Η αφήγηση του Ευωδίου περιέχει ως επί το πλείστον θεολογικές συζητήσεις μεταξύ των ακλόνητων κρατουμένων και διάφορους ανθρώπους —Βυζαντινούς αποστάτες, μουσουλμάνου αξιωματούχους, κλπ.— που στάλθηκαν για να τους πείσουν να προσηλυτιστούν κατά τη διάρκεια της επταετούς φυλάκισής τους. Η εκτέλεσή τους στη συνέχεια πραγματοποιείται από Αιθίοπες σκλάβους στις όχθες του Ευφράτη. Η αγιογραφία του Ευωδίου είναιι το «τελευταίο παράδειγμα για το είδος του συλλογικού μαρτυρίου», και διαδόθηκε ευρέως, με αρκετές παραλλαγές του θρύλου των 42 Μαρτύρων που εμφανίζονται σε μεταγενέστερους συγγραφείς.
Η εορταστική ημέρα των 42 Μαρτύρων είναι η 6 Μαρτίου, ημέρα της εκτέλεσής τους. Εικονογραφημένες παραστάσεις των 42 είναι σπάνια στη βυζαντινή τέχνη, σε αντίθεση με το ανάλογα αυτών, τα 40 Μαρτύρων της Σεβάστειας. Όταν απεικονίζονται, αντιπροσωπεύεται απλά ως μια ομάδα αξιωματούχων με αυλική ενδυμασία.
Πηγές
- Foss, Clive (1991). «Amorion». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press, σσ. 79–80. ISBN 0-19-504652-8.
- Kazhdan, Alexander; Ševčenko, Nancy Patterson (1991). «Forty-Two Martyrs of Amorion». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press, σσ. 800–801. ISBN 0-19-504652-8.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate και άλλοι., επιμ. (2013) (στα γερμανικά). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt. De Gruyter.
