Στον σουρεαλιστικό «χορό» στον οποίο έχουν επιδοθεί τους τελευταίους μήνες ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο Βλαντιμίρ Πούτιν, και οι δύο προσπαθούν να πείσουν τον Ντόναλντ Τραμπ ότι ο άλλος αποτελεί το εμπόδιο για την ειρήνη. Προς το παρόν, ο Ουκρανός πρόεδρος φαίνεται να κερδίζει.
Η τελευταία απόδειξη έρχεται από τις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, τις οποίες είχε προωθήσει ο Τραμπ -πρόκειται για την πρώτη απευθείας διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πλευρών από την έναρξη του πολέμου. Ο Ζελένσκι είχε την ευγένεια να παραστεί, σε αντίθεση με τον Ρώσο ομόλογό του που δεν εμφανίστηκε καθόλου και αντ’ι αυτού έστειλε μια σχετικά υποβαθμισμένη αντιπροσωπεία, την οποία ο Ζελένσκι χαρακτήρισε «διακοσμητική».
Θα παραδεχτεί ο Τραμπ ότι ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται σοβαρά για διαπραγματεύσεις;
Σύμφωνα με ανάλυση του Politico, οι Ουκρανοί το ελπίζουν. Από τότε που σημειώθηκε η έντονη φραστική αντιπαράθεση στο Οβάλ Γραφείο ανάμεσα στον Ζελένσκι, τον Τραμπ και τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς νωρίτερα φέτος, ο Ουκρανός ηγέτης προσπαθεί να μην αφήνει την παρόρμησή του να τον παρασύρει εκτός σχεδίου. Έκτοτε, ακολουθεί πιστά τη στρατηγική που ο ίδιος και η ομάδα του χάραξαν αμέσως μετά την επανεκλογή του Τραμπ: να αποφύγουν κάθε πρόκληση προς τον Αμερικανό πρόεδρο.
Το σχέδιο, λοιπόν, είναι να συνεχίσουν να συνεργάζονται στο πλαίσιο των προσπαθειών, αφήνοντας τον αδιάλλακτο Πούτιν να παίξει τον ρόλο του «Κύριου Όχι», με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή ο Τραμπ θα κουραστεί και θα συνειδητοποιήσει πως ο Ρώσος πρόεδρος δεν είναι διατεθειμένος να διαπραγματευτεί για ειρήνη.
«Γιατί να πάει, αν δεν είμαι και εγώ εκεί;
Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ο Τραμπ έχει φτάσει σε αυτό το σημείο. Στην πραγματικότητα, όταν αναφέρεται στον Ρώσο ηγέτη, εξακολουθεί να τηρεί συμφιλιωτική στάση.
Όσον αφορά την απουσία του Πούτιν από την Κωνσταντινούπολη, ο Τραμπ δήλωσε από το Κατάρ την Πέμπτη: «Γιατί να πάει, αν δεν είμαι και εγώ εκεί; Δεν πίστευα ότι ήταν δυνατόν να πάει, αν δεν ήμουν παρών».
Αυτό το σχόλιο όμως μοιάζει μάλλον με πρόφαση. Νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα, ο Τραμπ είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να μεταβεί ο ίδιος στην Τουρκία, εάν πήγαινε και ο Πούτιν. Φυσικά, το Κρεμλίνο κράτησε τους πάντες σε αγωνία μέχρι την τελευταία στιγμή, ανακοινώνοντας επίσημα την απουσία του Πούτιν μόλις την παραμονή των συνομιλιών.
Η Μόσχα καθυστέρησε εξίσου και την ανακοίνωση της σύνθεσης της ρωσικής αντιπροσωπείας. Με την απουσία του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ήταν προφανές πως δεν πρόκειται για μια ομάδα με πραγματική διαπραγματευτική εξουσία. Επιπλέον, ένδειξη αυτού ήταν και το πρόσωπο που ορίστηκε ως επικεφαλής: ο προεδρικός σύμβουλος Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, πρώην υπουργός Πολιτισμού και γνωστός για τον υπερπατριωτικό του λόγο, ο οποίος μάλιστα είχε επιβλέψει πρόσφατα την αναθεώρηση των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας, με στόχο την προώθηση της προπαγανδιστικής εκδοχής του Κρεμλίνου για τη ρωσική ιστορία.
Η αποστολή της ρωσικής αντιπροσωπείας ήταν το ελάχιστο δυνατό διπλωματικό «σήμα» εκ μέρους του Πούτιν -απλώς για να παρατείνει τον χορό. Όπως σημείωσε και ο Ζελένσκι, εκτός από τη δική του παρουσία, η Ουκρανία εκπροσωπήθηκε από ανώτατη αντιπροσωπεία «έτοιμη να λάβει οποιαδήποτε απόφαση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πολυπόθητη δίκαιη ειρήνη». Και πρόσθεσε: «Είμαι εδώ. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ ξεκάθαρο μήνυμα».
Ποιοι είναι οι πραγματικοί στόχοι της Ρωσίας;
Για ακόμη μια φορά, το Κρεμλίνο απλώς καθυστερεί -μια τακτική που έχει εφαρμόσει επανειλημμένα σε διαπραγματεύσεις για τις οποίες δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά, εκτός αν ικανοποιηθούν οι δικοί του όροι. Ο πρώτος και βασικός: να μην υπάρξει κατάπαυση του πυρός προτού εξασφαλίσει παραχωρήσεις που θα σημάνουν την ουσιαστική εξάλειψη της δημοκρατικής Ουκρανίας.
Αυτό είναι ακόμη ένα σημάδι πως η προοπτική πραγματικής προόδου παραμένει μακρινή. Το Κρεμλίνο παραμένει αμετακίνητο στους μαξιμαλιστικούς στόχους του, τους οποίους παρουσιάζει ως απαραίτητη «λύση στα βαθύτερα αίτια» του πολέμου, όρος που ουσιαστικά αποτελεί ευφημισμό για την καταστροφή της ουκρανικής δημοκρατίας και την αποτροπή της ευρωπαϊκής/ΝΑΤΟϊκής πορείας της χώρας. Ο Μεντίνσκι αναμένεται, φυσικά, να επαναλαμβάνει αυτό το αφήγημα κατά τις συνομιλίες στην Τουρκία.
Μέχρι τώρα, το στρατόπεδο Τραμπ έχει δείξει διάθεση να προχωρήσει σύμφωνα με τη στρατηγική του Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος έχει εσκεμμένα ανατρέψει τη λογική ακολουθία των διαπραγματεύσεων, απαιτώντας πρώτα μια συμφωνία που τον ικανοποιεί και ότι μόνο μετά από αυτό θα έρθει μια κατάπαυση του πυρός -αντί να συμβεί το αντίστροφο. Με αυτόν τον τρόπο, ελπίζει είτε να εξαντλήσει τις ΗΠΑ είτε να τις αναγκάσει να αποχωρήσουν από τη διαδικασία, όπως έχει αφήσει να εννοηθεί και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο.
Ο Πούτιν και οι στενοί του συνεργάτες έχουν ξεκαθαρίσει εδώ και μήνες τις «κόκκινες γραμμές» τους για μια ειρηνευτική συμφωνία -όροι που ουσιαστικά θα διέλυαν το ουκρανικό κράτος. Ζητούν εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, ότι θα παραμείνει γεωπολιτικά ουδέτερη και με περιορισμένη κυριαρχία, και ότι θα τεθούν αυστηροί περιορισμοί στον οπλισμό της. Παράλληλα, απαιτούν τη διεθνή αναγνώριση της Κριμαίας και των τεσσάρων ανατολικών περιοχών (oblast) που η Μόσχα θεωρεί πλέον τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Έντονες κυρώσεις από τις ΗΠΑ αν ο Πούτιν δεν δεσμευτεί σε μια ειρηνική συμφωνία
Ο Τραμπ έχει υπονοήσει πρόσφατα ότι μπορεί να αναγκαστεί να καταφύγει σε αυστηρότερα μέτρα, όπως η επιβολή περισσότερων οικονομικών κυρώσεων κατά της Μόσχας, σε περίπτωση που ο Πούτιν δεν δεσμευτεί σε μια ειρηνική συμφωνία. Ωστόσο, προς το παρόν τουλάχιστον, φαίνεται να επιτρέπει στον Ρώσο πρόεδρο να γλιτώσει από τις συνέπειες και να ορίσει τον ρυθμό, ακολουθώντας μια στρατηγική που έχει χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν.
Όπως είχε πράξει και με τους Αμερικανούς διαπραγματευτές για τη Συρία, αναγκάζει τους συνομιλητές του να εισέλθουν σε έναν λαβύρινθο όρων και «βαθύτερων αιτίων», προσπαθώντας να τους εξαντλήσει και να εξασφαλίσει τους κύριους στόχους του, ή να οδηγήσει τα πάντα σε έναν ατέρμονο κύκλο διαπραγματεύσεων.
Το ερώτημα που παραμένει είναι αν ο Τραμπ θα κουραστεί από όλη αυτή τη διαδικασία. Για εκείνον, η Ουκρανία υπήρξε πάντα απλώς μέρος ενός μεγαλύτερου διπλωματικού παιχνιδιού για την επανεκκίνηση των σχέσεων μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας -ένας ενοχλητικός παράγοντας που εμποδίζει αυτή την επαναρύθμιση. Το «κόλπο» για τον Πούτιν είναι να κρατήσει τον Τραμπ να ελπίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί μια συμφωνία, ότι η επαναρύθμιση είναι εφικτή.
«Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο Ζελένσκι είναι να πείσει τον αμερικανό πρόεδρο ότι τον κοροϊδεύουν».
