Συγκεκριμένα, θα παρουσιαστούν τα έργα: Το βαλς του Μωρίς Ραβέλ, Παραλλαγές Ροκοκό για βιολοντσέλο και ορχήστρα του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, Ο Οδυσσέας στον Άδη (Α’ παγκόσμια εκτέλεση) του Κωνσταντίνου Γρηγορίου και Το Πουλί της Φωτιάς, σουίτα μπαλέτου του Ιγκόρ Στραβίνσκι.
Μουσική διεύθυνση: Ανδρέας Τσελίκας. Σολίστ: Κωνσταντίνος Σφέτσας
Μωρίς Ραβέλ Το βαλς, χορογραφικό ποίημα για ορχήστρα
Το 1906 ο Ραβέλ (1875–1937) ξεκίνησε να σχεδιάζει ένα έργο με τίτλο «Βιέννη» ως φόρο τιμής στον Γιόχαν Στράους (υιό). Ο ίδιος το οραματιζόταν ως «ένα είδος αποθέωσης του βιεννέζικου βαλς, που στο μυαλό μου συνδέεται με τον φανταστικό τροχό της μοίρας». Η ιδέα εγκαταλείφθηκε για χρόνια και ο συνθέτης επιστρέφει σε αυτή μόλις το 1919, ολοκληρώνοντας τον Απρίλιο του 1920 το χορογραφικό ποίημα με τίτλο «Το βαλς». Ωστόσο, ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, ιμπρεσάριος των Ρωσικών Μπαλέτων, για τα οποία προοριζόταν το έργο, δεν το θεώρησε μπαλέτο αλλά το «πορτρέτο ενός μπαλέτου», με αποτέλεσμα η πρώτη χορογραφημένη παρουσίασή του να γίνει αργότερα, το 1926, ενώ είχε προηγηθεί η πρεμιέρα του ως συμφωνικού έργου στις 12 Δεκεμβρίου 1920 στο Παρίσι, σε διεύθυνση Καμίγ Σεβιγιάρ.
Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι Παραλλαγές Ροκοκό για βιολοντσέλο και ορχήστρα, έργο 33
Moderato assai quasi Andante – Moderato semplice – Παραλλαγή 1: Tempo della Thema – Παραλλαγή 2: Tempo della Thema – Παραλλαγή 3: Andante sostenuto – Παραλλαγή 4: Andante grazioso – Παραλλαγή 5: Allegro moderato – Παραλλαγή 6: Andante – Παραλλαγή 7 και Coda: Allegro vivo
Οι Παραλλαγές Ροκοκό γράφονται από τον Τσαϊκόφσκι (1840–1893) αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Συμφωνικής Φαντασίας Francesca da Rimini το 1876.
Ο όρος «ροκοκό» παραπέμπει σε ένα καλλιτεχνικό στιλ στη γαλλική κυρίως αρχιτεκτονική, ζωγραφική και διακόσμηση, που ίσταται στο μεταίχμιο μεταξύ μπαρόκ και κλασικισμού. Στον αντίποδα της μεγαλοπρέπειας και επιβλητικότητας του μπαρόκ το ροκοκό σχετίστηκε με τις πιο επιφανειακές πτυχές της αριστοκρατικότητας, δίνοντας έμφαση στα περίτεχνα διανθίσματα και στα ζεστά χρώματα, προκειμένου να δημιουργήσει μία ανάλαφρη ατμόσφαιρα.
Το θέμα που επέλεξε ο Τσαϊκόφσκι δεν είναι ένα τυπικό θέμα που θα μπορούσε κανείς να ακούσει στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΕ’∙ είναι ένα θέμα ρομαντικό «κοιτάζει» με νοσταλγική ματιά έναν και πλέον αιώνα πίσω.
Η γραφή για το βιολοντσέλο αναδεικνύει εξίσου τόσο τις δεξιοτεχνικές όσο και τις εκφραστικές ικανότητες του σολίστα, που άλλοτε εκτελεί εντυπωσιακά και γρήγορα περάσματα (δεύτερη, πέμπτη και έβδομη παραλλαγή), ενώ άλλοτε ερμηνεύει αισθαντικές μελωδικές γραμμές (τρίτη και έκτη). Δεν λείπουν τα σημεία στα οποία το βιολοντσέλο κινείται ανεξάρτητα, χωρίς την ορχήστρα, όπως σε στιγμές της τέταρτης παραλλαγής και στη μεγάλη καντέντσα, που κλείνει την πέμπτη παραλλαγή. Η ορχήστρα κατά κύριο λόγο λειτουργεί συνοδευτικά και υποστηρικτικά προς το βιολοντσέλο, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις (δεύτερη και έβδομη παραλλαγή) μετέχει ενεργά σε έναν δυναμικό διάλογο με τον σολίστα.
Το έργο γράφτηκε για τον μεγάλο Γερμανό βιολοντσελίστα της εποχής, συνάδελφο του Τσαϊκόφσκι στο Ωδείο της Μόσχας, Βίλελμ Φιτσενχάγκεν, στον οποίο και αφιερώθηκε. Εκείνος έκανε και την πρώτη του εκτέλεση στη Μόσχα στις 30 Νοεμβρίου 1877 υπό τη διεύθυνση του Νικολάι Ρουμπινστάιν.
Κωνσταντίνος Γρηγορίου Ο Οδυσσέας στον Άδη
Η όπερα Ο Οδυσσέας στον Άδη (Odysseus in the Underworld) ξεκίνησε να γράφεται στην Σαντορίνη το 2008. Είναι μία μονόπρακτη όπερα με 3 σκηνές, εμπνευσμένη από τη ραψωδία λ (Νέκυια) της Οδύσσειας του Ομήρου. Το λιμπρέτο (ελεύθερη προσαρμογή) έγινε από τον συνθέτη και πιανίστα Γιώργο Ρούσσο.
Η Εισαγωγή της όπερας προσαρμόστηκε για μεγάλη ορχήστρα και ολοκληρώθηκε το 2025 στην Αθήνα. Στο έργο παρουσιάζονται τα κύρια θέματα της όπερας και μεταφέρεται η αγωνία, ο πόνος αλλά και η δικαίωση του Οδυσσέα από το ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο. Μέσα από αργές μελωδικές γραμμές δεσπόζει ο νόστος για την πατρίδα, την Ιθάκη, που οδήγησε τον Οδυσσέα να κατέβει στον Άδη. Η είσοδος και η συνομιλία με τον Τειρεσία στον Κάτω Κόσμο παρουσιάζονται μέσα από σκληρές αρμονίες, ενώ η άφιξη των ψυχών και η τελική δικαίωση του ήρωα, με γρήγορα ρυθμικά και μελωδικά περάσματα.
Ιγκόρ Στραβίνσκι Το Πουλί της Φωτιάς, σουίτα μπαλέτου (1945)
Εισαγωγή – Πρελούδιο και χορός του Πουλιού της Φωτιάς – Παραλλαγές – Παντομίμα Ι – Pas de deux είναι το σωστό – Παντομίμα ΙΙ – Σκέρτσο (χορός των πριγκιπισσών) – Παντομίμα ΙΙΙ – Ροντό – Σατανικός χορός – Νανούρισμα – Τελικός ύμνος
Η συνεργασία του Ιγκόρ Στραβίνσκι (1882–1971) με τα περίφημα Ρωσικά Μπαλέτα του ιμπρεσάριου Σεργκέι Ντιάγκιλεφ κράτησε περίπου δύο δεκαετίες και θεωρείται μία από τις κορυφαίες καλλιτεχνικές συνεργασίες στην ιστορία. Πρώτος καρπός της ήταν το μπαλέτο Το πουλί της φωτιάς, που ο νέος και άγνωστος εκτός Ρωσίας Στραβίνσκι συνέθεσε μεταξύ Νοεμβρίου 1909 και Μαΐου 1910. Το μπαλέτο ανέβηκε στην Όπερα του Παρισιού στις 25 Ιουνίου 1910 σε χορογραφία του Μισέλ Φοκίν και μουσική διεύθυνση του Γκαμπριέλ Πιερνέ και αποτέλεσε έναν προσωπικό θρίαμβο για τον Στραβίνσκι.
Η μουσική, γραμμένη για πλήρη συμφωνική ορχήστρα, έχει εμφανείς ρίζες στη ρωσική παράδοση. Ο συνθέτης επηρεάστηκε από την ενορχήστρωση του δασκάλου του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ, αν και ήδη στο μπαλέτο εμφανίζονται τολμηρές αρμονίες και πολύπλοκα ρυθμικά σχήματα: η ανάπτυξη αυτών των στοιχείων θα οδηγήσει αργότερα τον Στραβίνσκι στη δημιουργία ενός μοναδικού μουσικού ύφους, που θα τον αναδείξει ως έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού.
Η ομότιτλη συμφωνική σουίτα χρησιμοποιεί αποσπάσματα από τη συναρπαστική μουσική του μπαλέτου και παρακολουθεί την πλοκή του, εξιστορώντας τη νίκη του πρίγκιπα Ιβάν ενάντια στις δυνάμεις του κακού.
Ο πρίγκιπας Ιβάν έχει βγει για κυνήγι και πιάνει το πουλί της φωτιάς, το οποίο όμως αφήνει ελεύθερο, αφού αυτό του χαρίζει ένα μαγικό φτερό για προστασία. Ο Ιβάν στη συνέχεια βρίσκεται στον κήπο του αθάνατου, κακού μάγου Καστσέι, όπου συναντά δεκατρείς πριγκίπισσες και ερωτεύεται την ομορφότερη από αυτές. Όταν μαθαίνει πως ο κακός βασιλιάς μετατρέπει σε πέτρες τους αμέριμνους περαστικούς, ο Ιβάν αποφασίζει να αναμετρηθεί μαζί του. Συγκρουόμενος με τον Καστσέι και τους τρομερούς ακολούθους του φαίνεται προς στιγμή να ηττάται, αλλά χάρη στο μαγικό φτερό το πουλί της φωτιάς εμφανίζεται και με το νανούρισμα του αποκοιμίζει τους αντιπάλους του Ιβάν. Ο πρίγκιπας στη συνέχεια ανακαλύπτει και σπάει το αυγό στο οποίο φυλάσσεται η ψυχή του Καστσέι. Εκείνος πεθαίνει, τα μάγια του λύνονται και ο Ιβάν κερδίζει την πολυπόθητη αγάπη της πριγκίπισσας.
