Ο Κανονισμός SAFE (Δράση για την Ασφάλεια της Ευρώπης), που υιοθετήθηκε επίσημα στις 27 Μαΐου 2025 από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ, έχει γίνει αντικείμενο εσφαλμένων ερμηνειών, όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, οι οποίες δίνουν σαφές διευκρινίσεις για το τι πραγματικά ισχύει όσον αφορά τη συμμετοχή τρίτων χωρών.
Όπως σημειώνουν, ο Κανονισμός δεν προβλέπει μόνιμη συμμετοχή τρίτων χωρών, αλλά είναι περιορισμένου χρονικού ορίζοντα και αφορά χρηματοδοτικό πλαίσιο.
Αν και η Ελλάδα δεν είχε δυνατότητα να ασκήσει βέτο, καθώς η υιοθέτηση έγινε με ειδική πλειοψηφία, αντίθετα, πέτυχε ουσιαστικές βελτιώσεις, όπως η ενσωμάτωση ρητρών για τη συνεκτίμηση των εθνικών συμφερόντων στα κριτήρια συμμετοχής τρίτων χωρών.
Επιπλέον, σημειώνουν ότι κάθε μελλοντική συμφωνία ΕΕ με τρίτη χώρα θα απαιτεί ομοφωνία, με τη νομική βάση του άρθρου 212 ΣΛΕΕ, κάτι που διασφαλίζει τη συμμετοχή της Ελλάδας στις κρίσιμες αποφάσεις. Οι πηγές υπογραμμίζουν ότι τέτοια σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα και όχι με αυθαίρετες πολιτικές ερμηνείες.
Σταχυολογούνται τα ακόλουθα:
1. Ανοίγει ο δρόμος για μόνιμη συμμετοχή τρίτων χωρών στα εξοπλιστικά προγράμματα της ΕΕ. Ανακριβές: Ο Κανονισμός είναι ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, περιορισμένης (τετραετούς) διάρκειας.
2. Η Ελλάδα μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία. Συναίνεσαν 26 από τα 27 κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της Κύπρου.
3. Η Ελλάδα δεν μπόρεσε να περάσει ουσιαστικές βελτιώσεις στο σχέδιο Κανονισμού. Ανακριβές: Τα υπόλοιπα κράτη μέλη ήταν υπέρ της υιοθέτησης του Κανονισμού, μάλιστα στην αρχική του εκδοχή πριν τις προτάσεις βελτίωσης από ελληνικής πλευράς. Θα μπορούσε συνεπώς να είχε υιοθετηθεί, χωρίς καμία αλλαγή. Η Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, κατάφερε να εξασφαλίσει ισχυρές νομικές βάσεις ως προς τις προϋποθέσεις συμμετοχής υποψήφιων προς ένταξη χωρών.
4. Η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα λόγο στην οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία ΕΕ-τρίτης χώρας διότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στο SAFE είναι αυτόματη μετά την ψήφιση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. Θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με την τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις. ‘Αρα κρίσιμο είναι το στάδιο της διμερούς συμφωνίας που θα αφορά την κάθε συγκεκριμένη χώρα.
Με ελληνική παρέμβαση, για την υπογραφή κάθε τέτοιας διμερούς συμφωνίας απαιτείται ομοφωνία, βάσει του άρθρου 212 ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Αυτό προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη υπ’ αριθ. 23 του Κανονισμού σε συνδυασμό με τη δήλωση της Επιτροπής που καταγράφηκε στα πρακτικά του της συνεδρίασης του COREPER II της 18ης Μαΐου ότι προτίθεται να χρησιμοποιήσει το άρθρο 212 ΣΛΕΕ ως νομική βάση για τις συμφωνίες αυτές.
5. Η Ελλάδα δεν μερίμνησε ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν στη συμμετοχή τρίτων χωρών τα εθνικά της συμφέροντα. Ανακριβές: Η Ελλάδα κατάφερε να περιληφθεί στο άρθρο 16 του Κανονισμού SAFE, σχετικά με τους κανόνες επιλεξιμότητας εταιρειών και οντοτήτων τρίτων χωρών, ως προϋπόθεση η συνεκτίμηση των συμφερόντων ασφαλείας και άμυνας της ΕΕ και των κρατών-μελών.
Συμπερασματικά, και ομοφωνία και λήψη υπ’ όψιν των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας. Σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να μελετώνται σε βάθος και δεν επιδέχονται επιφανειακής και αυθαίρετης ερμηνείας για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Απαιτείται σοβαρότητα ανάλογη της βαρύτητας των ζητημάτων.
