Οι φωτογραφίες είναι του αείμνηστου Πέτρου Λιακάκου από το φωτογραφικό λεύκωμα «Η ΜΙΚΡΗ ΜΑΣ ΠΟΛΗ (ΚΡΟΚΕΕΣ- ΛΕΒΕΤΣΟΒΑ).
Γράφει ο Λούης Γ. Σερεμέτης
Δεν είναι και λίγο πράμα να αισθάνεσαι πως σε ξέχασε ακόμα και ο Καραγκιόζης, ο «ξακουστός παντού στην Ελλάδα, ο μυταράς γελωτοποιός» όπως έλεγε το μουσικό σήμα της θρυλικής εκπομπής «Χρόνια συντροφιά με το Καραγκιόζη» του μεγάλου καλλιτέχνη θεάτρου σκιών Θανάση Σπυρόπουλου που παιζόταν τη δεκαετία του ΄80 στην ΕΡΤ-2! Σταθερός και πιστός στο ραντεβού του ο καραγκιόζης κάθε χρόνο στο χωριό, αλλά φέτος απουσιάζει από το πρόγραμμα των καλοκαιρινών εκδηλώσεων του δήμου, και την μερίδα του λέοντος των εκδηλώσεων πήραν τα μεγάλα διαμερίσματα, και τα μικρότερα πήραν τη μερίδα του μερμηγκιού, με δικαιολογημένη τη γκρίνια για παραμέληση!
Οι παραστάσεις του καραγκιόζη που μπορεί και να υποτιμόνται σήμερα από κάποιους, είναι μια διαχρονική ερασιτεχνική δημιουργία ταυτισμένη με την λαϊκή παράδοση, ένας κρίκος στην αλυσίδα του πολιτισμού. Μέχρι την δεκαετία του ΄50 είχαμε και τους δικούς μας καραγκιοζοπαίχτες γνωστούς και παραέξω, τον Νικολή και τον Λεωνίδα Γορανίτη, με τις μουσικές κομπανίες τους που έδιναν μοναδικές παραστάσεις! Σε κάθε γειτονιά έστηναν τον μπερντέ με μια λάμπα ασετιλίνης και όλοι γελούσαν μέχρι δακρύων με τα καμώματα της οικογένειας του καραγκιόζη και τις αστείες χειροποίητες φιγούρες! Πέρασαν από το χωριό και θρυλικοί καραγκιοζοπαίχτες, ο Ευγένιος Σπαθάρης και άλλοι, με παραστάσεις στην πλατεία, στα «Αλώνια», και στον μοναδικό κήπο της ταβέρνας του Ταξιάρχη του Κλώνη!
Το γιορτινό σκηνικό του χωριού πλαισίωναν και οι πλούσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ονομαστός σε όλη την Λακωνία ο «πολιτιστικός Αύγουστος» του Πολιτιστικού συλλόγου και άλλων μαζικών φορέων με λαϊκά γλέντια, παραδοσιακούς χορούς, συναυλίες από ορχήστρες του εξωτερικού, φιλικούς τοπικούς και διεθνείς ποδοσφαιρικούς αγώνες, θέατρα, και συναυλίες όπου παρουσιάζονταν μελοποιημένα ποιήματα Ελλήνων και ξένων ποιητών, αφιερώματα στους Βρεττάκο, Ρίτσο, Σεφέρη, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι κ.α, εκδηλώσεις που έφεραν την ποίηση σε κάθε σπίτι! Τα καλοκαίρια όργωναν την Ελλάδα και θεατρικά μπουλούκια από την Αθήνα, φέρνοντας το θέατρο σε κάθε γωνιά της Ελλάδας! Αξέχαστα τα πολιτιστικά καλοκαίρια με ερασιτεχνικές δημιουργίες, και λαϊκή παράδοση!
Αξέχαστες παραμένουν και οι καλοκαιρινές ατραξιόν στις πλατείες, στα γήπεδα και στις αλάνες που τραβούσαν το ενδιαφέρον ντόπιων και επισκεπτών του χωριού. Ταχυδακτυλουργοί, «φακίρηδες», ακροβάτες, «μαϊμουδιάρηδες», «αρκουδιάρηδες», πρωτοπαλαιστές και «μασίστες» άφησαν τα αχνάρια τους στο χωριό! Τρείς μέρες φώναζε ο ντελάλης του χωριού ότι θα μας επισκεφτεί ο πρωτοπαλαιστής και μασίστας «Σαμψών»,! Όλος ο κόσμος μαζεύτηκε στην πλατεία να τον δει ζωντανά να σέρνει αυτοκίνητα με τα δόντια του, να λυγίζει πέταλα αλόγων, να σκίζει τράπουλες και τηλεφωνικούς καταλόγους, να σπάει με βαριοπούλα τσιμεντόλιθους στο κεφάλι του, μάρμαρα πάνω στο στομάχι του, να «δένεται κόμπους», και να λύνεται από σφιχτές αλυσίδες! Ακόμα θυμούμαστε το αίμα στο πρόσωπο καθώς έσπαγε στο κεφάλι του ξύλα, μάρμαρα και πέτρες! Στο τέλος της καριέρας του, όταν η ζωή και η συμπεριφορά των Ελλήνων είχε αλλάξει προς την «κουλτούρα», όλο και πιο λίγοι συγκεντρώνονταν για να χειροκροτήσουν τους άθλους του, και ελάχιστοι του έριχναν ένα κέρμα στο καπέλο του!
Οι ταχυδακτυλουργοί και οι φακίρηδες με τα σπαθιά, τις φωτιές, τα μαντήλια, τους λαγούς και τις τράπουλες, καθήλωναν μικρούς και μεγάλους! Μια φορά λέγανε ότι κάποιος είχε βρει στο χωράφι μια φιδοφορεσιά, την έβαλε στο σακάκι του να κάνει πλάκα το βράδυ στην παρέα του, αλλά έμεινε ένα κομμάτι της στην τσέπη του. Την ώρα που ο φακίρης έκανε τα κόλπα του, αυτόν δεν τον ξεγελούσε, και δεν έβλεπε αυτά τα «φακιρικά» που βλέπανε οι άλλοι, και τον ξεμπρόστιασε! Μόλις το ακούσαμε, ξαμοληθήκαμε τα μεσημέρια στα χωράφια να βρούμε φιδοφορεσιές να μην μας κοροϊδεύει ο φακίρης! Όμως όσες φιδοφορεσιές και να είχαμε κονομίσει, και την επόμενη φορά πάλι τα ίδια βλέπαμε!
Δέος και φόβος μας έπιανε όταν βλέπαμε από κοντά μια αιχμάλωτη αρκούδα, το πιο δυνατό και περήφανο ζώο, που δεν του άξιζε τέτοιο χάλι! Τον αρκουδιάρη δεν τον χωνεύαμε γιατί την βασάνιζε, την άφηνε εξαντλημένη, την χτυπούσε αλύπητα με ένα ξύλο, και της περνούσε έναν χαλκά στην μύτη για να μην αντιστέκεται και να τον ακολουθεί παντού, μόνο και μόνο για να τα οικονομήσει αυτός ο καχεκτικός μαύρος γύφτος ξεδοντιάρης! Τις εκπαίδευαν πάνω σε καυτές λαμαρίνες, και κάθε φορά που καίγονταν και ανασήκωναν τα πόδια για να ανακουφιστούν, αυτοί χτυπούσαν το ντέφι σύμφωνα με τον ρυθμό που άλλαζαν το πόδι. Κάθε φορά που τους χτυπούσαν το ντέφι και τους τραγουδούσαν το «σήκω χόρεψε κουκλί μου να σε δω να σε χαρώ», αυτές θυμόντουσαν το κάψιμο και έκαναν σαν να χόρευαν! Ο κόσμος διασκέδαζε μόνο όταν τις έβλεπε να καμώνονται «πώς καθρεφτίζονται τα όμορφα κορίτσια, και πώς κρατάει ο τσοπάνος την αγκλίτσα, οι αφεντάδες πώς χτυπούν το κομπολόι, και πώς κουρντίζουν το χρυσό τους το ρολόι»!
Η μαϊμού ήταν αλλιώς, δεν υπέφερε όσο η αρκούδα, είχε χάρη στις κινήσεις, έτρεχε πέρα δώθε όσο έφτανε η αλυσίδα, σκαρφάλωνε στην γκλίτσα του μαϊμουδιάρη, και όταν χτυπούσε το ντέφι έκανε τα ακροβατικά της και σκορπούσε γέλιο! Παράσταινε «πώς χτενίζονται τα αγόρια για το πανηγύρι, πώς ντρέπονται τα κορίτσια, πώς κουνάει η μάνα το μωρό», πώς αγκαλιάζει ο γέρος τη γριά», και στο τέλος έπαιρνε η ίδια το καπέλο και τριγυρνούσε για να εισπράξει το εισιτήριο! Θεάματα για κάθε ηλικία και κάθε γούστο!
Μια φορά είχαν έρθει στα «Αλώνια» δύο παλιά λεωφορεία που σούρνανε από μια καρότσα κλεισμένη με λαμαρίνες, με δύο μικρά καγκελόφραχτα παραθυράκια η καθεμιά. Στη μια ήταν άγρια ζώα, φίδια, πουλιά μέσα σε σιδερένια κλουβιά, και στην άλλη η «ασώματος κεφαλή», και η «άγρια γυναίκα της Αφρικής», που καθένα ξεχωριστά τα έβλεπες με ένα τάλιρο! Έμπαινες για δύο λεπτά μέσα στην καρότσα και έβλεπες πίσω από τα κάγκελα να φωτίζεται μόνο το κεφάλι ενός καμουφλαρισμένου νάνου που είχε περάσει το κεφάλι του σε ένα μαξιλάρι με τρύπα στη μέση, σαν κολάρο, και περιφερόταν λέγοντας ασυναρτησίες, με τον αβανταδόρο να λέει «ορίστε κυρίες και κύριοι, η ασώματος κεφαλή που μιλάει, γελάει, και κλαίει όταν θυμάται τα πάθη της. Σε άλλο κλουβί ήταν ένα καταμούτζουρο αναμαλλιασμένο πλάσμα που χτυπιόταν και μούγκριζε!
Όμως υπήρχαν και τα ευτράπελα που φανέρωναν τις απατεωνιές! Όταν μπήκε η θειά Μήτσαινα να δει την «άγρια γυναίκα της Αφρικής», σε μια απότομη κίνηση λύθηκε το σκουτί της «άγριας γυναίκας της Αφρικής» και φάνηκαν «απόκρυφα σημεία»! Σε δευτερόλεπτα πετάχτηκε όξω αλαφιασμένη η θειά Μήτσαινα και λέει στην φιλενάδα της την Σταμάτα, «μωρή μην μπεις, μας κοροϊδεύουν, δεν είναι γυναίκα, είναι άντρας»! «Πως το κατάλαβες καλέ» την ρωτάει η Σταμάτα! «Να μωρή είδα … τα ποκείνα του»! «Τι είναι τα ποκείνα» ξαναρωτάει η Σταμάτα, και η Μήτσαινα της απαντάει κόσμια, «η κυρία» του»! Η Σταμάτα, μια ανύπαντρη μεγαλοκοπέλα και φοβερή κογιώνα, την τσίγκλαγε μέχρι να της πει αυτό που ήθελε ν’ ακούσει, οπότε την ξαναρωτάει με αυστηρότητα και σοβαρότητα, «με έσκασες, θα μου πεις τί είδες, τί φιλενάδες είμαστε»; Αυτό ήταν! Η θειά Μήτσαινα «έσπασε» και της λέει, «μωρή είδα την πούτσα του»! Όμως η Σταμάτα το τερμάτισε γιατί ήθελε να μάθει και «λεπτομέρειες»! Ο κατήφορος πλέον για τη θειά Μήτσαινα δεν είχε τελειωμό! Χρησιμοποιώντας και ολίγον παντομίμα της λέει, «μετά συγχωρήσεως ένα πράμα νά», δείχνοντας χαρακτηριστικά με το χέρι της, και ξελιγώθηκαν στα γέλια! Έγινε σούσουρο μεγάλο, έπεσε πολλή γιούχα, τους πήραν με τις πέτρες , οι απατεώνες τα μάζεψαν και έφυγαν, και έληξε άδοξα η παράσταση της «άγριας γυναίκας της Αφρικής»! Ο κόσμος αν και προσερχόταν στις παραστάσεις με προσδοκίες για υπερθέαμα και διασκέδαση, σχεδόν πάντα διαψευδόταν και αντιδρούσε, με αποτέλεσμα ο θίασος να μην έρχεται άλλη χρονιά. Μόνο ο καραγκιόζης δεν άφηνε κανέναν παραπονούμενο, που να μην λυθεί στα γέλια, γι αυτό και κάθε χρόνο τον περίμεναν να ξανάρθει, όπως καλή ώρα κι εμείς τον περιμέναμε φέτος, αλλά μάταια! Επειδή αυτές οι εποχές και τέτοιες σκηνές είναι αδύνατο να επαναληφθούν, τις λέμε και τις ξαναλέμε αναπολώντας στιγμές από ένα ένδοξο παρελθόν! Κι αν λέω και «παλιόλογα», το κάνω γιατί αυτά πρέπει να λέγονται όπως είναι, αφού αυτή είναι η νοστιμιά τους, το αλάτι τους! Αν τα πεις με «μπίπ», είναι «άνοστα»!
Τα πάντα στην ζωή δεν είναι «άρτος και θεάματα», είναι και ποιότητα ζωής, αφού αυτή δείχνει το επίπεδο του πολιτισμού. Οι επιλογές για τις καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις είναι ζήτημα πολιτιστικής παιδείας, γνώσης της τοπικής ιστορίας, και φανερώνουν την σημασία που δίνει κανείς στην λαϊκή παράδοση. Είναι θέμα γούστου, προτεραιοτήτων, αλλά και διάθεσης να μπει το χέρι στην τσέπη. Καλό είναι να θυμόμαστε όλοι, και οι άρχοντες του τόπου, ότι οι συναυλίες φτασμένων τραγουδιστών που γίνονται κατά κόρον, και προκαλούν με τις δαπάνες τους, είναι απλά ψυχαγωγικές εκδηλώσεις! Μια καλή ιδέα για ποιοτικές και χαμηλού κόστους πολιτιστικές εκδηλώσεις, είναι οι παραστάσεις από ερασιτεχνικά σχήματα (θεατρικά, μουσικά, χορευτικά), και από τμήματα πολιτιστικών συλλόγων και άλλων φορέων που διασώζουν την λαϊκή παράδοση αναδεικνύοντας και την τοπική ιστορία, και γι αυτό αξίζει να ενισχύονται.
Νοσταλγίες από μία τελείως διαφορετική, αλλά ρομαντική εποχή! Καιρός είναι να μας απασχολήσει και το τί μας απόμεινε, τί χάθηκε, τί αναπληρώνεται, και πώς αναπληρώνεται! Ως τότε …. καλή δύναμη, υγεία, και καλό υπόλοιπο καλοκαιριού!
