Είναι εξαιρετικά δημιουργικό να μπορείς να πατάς και στις δύο όχθες του ποταμού. Και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Προφανώς αυτό το δίπολο είναι αλληλοτροφοδοτούμενο.»
Συνέντευξη στη Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
‘Ένα κομμάτι της επικοινωνίας μου με το Ελληνικό Θέατρο είναι αυτή η συνέντευξη με τον Φώτη Μακρή! Ηθοποιός πολύ καλός και εξαίρετος σκηνοθέτης με ματιά συναισθηματικά φορτισμένη για τα κακώς κείμενα, υπηρετεί το θέατρο με πάθος και αγάπη. Τα τελευταία 17 χρόνια από τη σκηνή του Studio Μαυρομιχάλη ανέβασε σημαντικές παραστάσεις και η τέχνη του μας αφόπλισε, μας κανάκεψε και μας έκανε καλύτερους.
Αυτή τη σεζόν παρουσιάζει με επιτυχία την « Ελεγεία της μνήμης». ‘Ενα έργο, όπως αναφέρεται «που συνδυάζει την ανθρώπινη ευαισθησία με τη διανοητική πρόκληση, καλώντας το κοινό να αναλογιστεί βαθιά ερωτήματα για την αγάπη, τη ζωή και τη μνήμη.»
Η συζήτησή μας με τον Φώτη Μακρή ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Εκφράζει τις προσωπικές του αλήθειες και κρατά ανέγγιχτη την υπόσχεση που έχει δώσει στο κοινό, που τον ακολουθεί πιστά.
- Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον κε. Μακρή στο έργο του Νικ Πέιν «Ελεγεία της μνήμης», που ανεβάζετε για πρώτη φορά στην Ελλάδα;
Η επιλογή των έργων που ανεβάζουμε στο studio Μαυρομιχάλη, είναι μια επίπονη και δύσκολη διαδικασία. Ουσιαστικά θέτουμε στο τραπέζι το θέμα ή τα θέματα για τα οποία θέλουμε να μιλήσουμε μέσα από την τέχνη μας, και μετά αναζητούμε το «όχημα» για να το κάνουμε αυτό. Είτε είναι ένα ήδη γραμμένο θεατρικό έργο, είτε ένα λογοτεχνικό κείμενο, είτε κάποια παραγγελία σε συγγραφέα είτε ένα θέαμα που πρέπει να το «εφεύρουμε» εμείς.
Ένα από τα θέματα λοιπόν που μας απασχολεί είναι και το θέμα της βιοηθικής σε συνδυασμό με την αλματώδη πρόοδο της επιστήμης και της τεχνητής νοημοσύνης.
Το έργο λοιπόν του Πέιν, εξετάζει ακριβώς αυτά τα θέματα. Και το κάνει με έναν τρόπο απολύτως ανθρωποκεντρικό , παρουσιάζοντας τα διλήμματα που προκύπτουν από την σχέση ανθρώπου – επιστήμης και προσπαθώντας να μας κάνει να αναρωτηθούμε με ποιους τρόπους μπορούμε αυτήν την έκρηξη των τεχνολογικών επιτευγμάτων, να την χρησιμοποιήσουμε για το καλό της ανθρωπότητας.
Επίσης έχει πολύ ενδιαφέρον και η δομή του έργου, που είναι πολύ ερεθιστική και για τον σκηνοθέτη και για τους ηθοποιούς, αλλά είναι κάτι που δεν μπορώ να αποκαλύψω, γιατί είναι και μια έκπληξη για τον θεατή.
- Είναι ότι το έργο « συνδυάζει στοιχεία επιστημονικής φαντασίας και υπαρξιακού δράματος, θέτοντας σημαντικά ερωτήματα για τη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης», όπως εύστοχα σχολιάζεται στο Δ.Τ;
Ακριβώς αυτό! Ο συνδυασμός στοιχείων επιστημονικής φαντασίας και υπαρξιακού δράματος κάνει το θεατή να μεταφέρεται σε ένα κοντινό μέλλον, χωρίς όμως να νοιώθει ότι μιλάει για πράγματα που είναι απίθανο να συμβούν. Όπως σας είπα και στην προηγούμενη ερώτησή σας, το έργο είναι απολύτως ανθρωποκεντρικό και αυτό το κάνει να νοιώθεις ότι αυτό το μέλλον που περιγράφει, ίσως είναι τώρα!
- Υποκριτική και σκηνοθεσία! Πρόκειται για δύο παράλληλες και ξεκάθαρες πορείες για σας. Τι έχει κερδίσει ο σκηνοθέτης από την ηθοποιό και αντιστρόφως;
Είναι εξαιρετικά δημιουργικό να μπορείς να πατάς και στις δύο όχθες του ποταμού. Και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Προφανώς αυτό το δίπολο είναι αλληλοτροφοδοτούμενο. Από την μία, ως σκηνοθέτης, έχεις πλήρη επίγνωση των αναγκών του ηθοποιού για να μπορέσει να γίνει δημιουργικός και από την άλλη, ως ηθοποιός, αναγνωρίζεις τους κώδικες επικοινωνίας που «εγκαθιστά» ο σκηνοθέτης στην πρόβα, ώστε όλο το σύνολο συνεργατών και ηθοποιών, να συγκλίνουν στην ίδια γραμμή ερμηνείας του κάθε έργου.
Είμαι ευτυχής που μπορώ να μπαίνω και στους δύο ρόλους, του σκηνοθέτη και του ηθοποιού!
- Σε αυτή την διαδρομή τι είναι αυτό που σας δημιούργησε τη μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση; Πότε καταλάβατε, ότι μπορείτε να σταθείτε στα πόδια σας;
Όταν κατάλαβα ότι υπάρχουν γύρω μου άνθρωποι που μπορούμε να βαδίσουμε μαζί. Αυτό μου έδωσε μεγάλη δύναμη και αυτοπεποίθηση. Το θέατρο είναι ομαδικό σπορ, και όταν βρίσκεις κάποιους με τους οποίους έχεις κοινά όνειρα και κοινές πεποιθήσεις, νοιώθεις πιο δυνατός.
Τώρα, σχετικά με το πότε κατάλαβα ότι μπορώ να σταθώ στα πόδια μου, είναι κάτι που δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Ουσιαστικά μέσα στην πορεία μου, το ένα έφερνε το άλλο χωρίς να μπορώ να εντοπίσω κάποια χρονική στιγμή που είπα, οκ, ναι, τώρα πατάω καλά. Ίσως γιατί η δουλειά μας είναι συνυφασμένη με την ανασφάλεια…
«Το θέατρο είναι ομαδικό σπορ, και όταν βρίσκεις κάποιους με τους οποίους έχεις κοινά όνειρα και κοινές πεποιθήσεις, νοιώθεις πιο δυνατός.»
Αν βέβαια πρέπει να επιλέξω κάποια στιγμή που ένοιωσα ότι κάνω ένα άλμα, είναι σίγουρα η χρονιά που φτιάξαμε με τους συνεργάτες μου, το δικό μας θέατρο, το studio Μαυρομιχάλη, το 2008.
Ήταν μια μεγάλη απόφαση για όλους μας, με μεγάλο ρίσκο, αλλά ευτυχώς 17 χρόνια μετά, η πορεία του θεάτρου μας και η ισχυρή μας πλέον θέση μέσα στο θεατρικό τοπίο της Αθήνας, μας αποζημιώνει.
- Έχετε νιώσει, ότι όταν κάτι σας αφορά προσωπικά, μπορείτε να καταθέσετε κι εσείς κάτι δικό σας στη σκηνή, που θα συναντηθεί με τον χαρακτήρα που ενσαρκώνετε;
Κοιτάξτε, ουσιαστικά αυτό συμβαίνει σε κάθε ρόλο που ενσαρκώνει ένας ηθοποιός. Ψάχνεις μέσα σου τα αντίστοιχα ερεθίσματα που μπορούν να φωτίσουν τον ρόλο που υποδύεσαι. Απλώς κάποιες φορές πέφτεις σε έναν ρόλο που χτυπάει κάτι πολύ προσωπικό μέσα σου. Και τότε, ναι, η διαχείριση είναι πολύ πιο έντονη και απαιτεί και μεγαλύτερη προσοχή, καθώς η «προσωπική» εμπλοκή με τον ρόλο μπορεί να είναι μέχρι και επικίνδυνη. Είναι όμως και πολύ γοητευτική. Είναι η στιγμή που νοιώθεις υπέροχα που κάνεις αυτή την δουλειά!
- Πώς νομίζετε, ότι έχει διαμορφωθεί το ελληνικό θέατρο μέσα στα χρόνια που το υπηρετείτε;
Το κυριότερο στοιχείο κατά την γνώμη μου που επικρατεί τα τελευταία χρόνια και που μου δημιουργεί έναν προβληματισμό, είναι η έκρηξη του αριθμού των παραστάσεων με ταυτόχρονη μείωση της ποιότητας και του μόχθου που κουβαλούν.
Επίσης η είσοδος πολλών νέων παραγωγών, η πλειοψηφία των οποίων αντιμετωπίζει το θέατρο ως μία ακόμη επιχείρηση. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, καθώς εισέρχονται χρήματα στον χώρο του θεάτρου. Από την άλλη όμως ο επιχειρηματίας θέλει να τα πάρει πίσω και φυσικά να βγάλει κέρδος. Κάπου εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Καθώς οι επιλογές είναι επιλογές με γνώμονα το κέρδος με αποτέλεσμα πολλές παραστάσεις να «επενδύουν» σε στοιχεία που θα τους φέρουν χρήματα και όχι σε παραστάσεις που θα προχωρήσουν την θεατρική τέχνη. Σημεία των καιρών μάλλον και του άκρατου καπιταλισμού…
- ‘Έχετε πάντα στο ρεπερτόριό σας «Το κιβώτιο»., το μοναδικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου, που όπως έχετε δηλώσει ότι «…είναι ό,τι πιο προσωπικό και βαθύ έχω κάνει στο θέατρο…»;
Να πούμε πρώτα δύο λόγια πρώτα για το Κιβώτιο που παίζεται για εννιά χρόνια.
«Το Κιβώτιο» είναι θεατρική μεταφορά του ομότιτλου μυθιστορήματος του Άρη Αλεξάνδρου (κυκλοφόρησε το 1974), το οποίο θεωρείται από τους ειδικούς ένα από τα τρία καλύτερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί στην χώρα μας τον εικοστό αιώνα. Η ιστορία του έργου τοποθετείται στα τέλη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, το καλοκαίρι του 1949. Προφανώς μιλάμε για ένα βαθύτατα πολιτικό έργο που όμως τοποθετεί τον άνθρωπο στον πυρήνα του και αυτό το καθιστά κλασικό και επίκαιρο σε κάθε εποχή.
« …Καθώς οι επιλογές είναι επιλογές με γνώμονα το κέρδος με αποτέλεσμα πολλές παραστάσεις να «επενδύουν» σε στοιχεία που θα τους φέρουν χρήματα και όχι σε παραστάσεις που θα προχωρήσουν την θεατρική τέχνη. Σημεία των καιρών μάλλον και του άκρατου καπιταλισμού…»
Θεωρώ ότι το σημαντικότερο στοιχείο για την επιτυχία της παράστασης, είναι το κείμενο του Άρη Αλεξάνδρου. Έχει πλέον ξεφύγει από το στενό ιστορικό πλαίσιο που είναι τοποθετημένο και με έναν μαγικό τρόπο, αναφέρεται στον σύγχρονο άνθρωπο της κάθε εποχής.
Και ναι, είναι η πιο προσωπική παράσταση που έχω κάνει και χαίρομαι για την τεράστια επιτυχία της, καθώς παίζεται για 9 χρόνια και έχει παρουσιαστεί και σε 34 πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου.
- Πώς βλέπετε να επιβιώνει η τέχνη μέσα στην κρίση;
Όπως επιβιώνει 2500 χρόνια τώρα! Δεν υπάρχει ζωή χωρίς τέχνη. Πάντα θα βρει τον τρόπο να ανθίσει. Μην ξεχνάτε ότι αν ανατρέξετε στην ιστορία, θα δείτε ότι σε περιόδους κρίσης, η τέχνη αποτελεί το αποκούμπι και την παρηγοριά του ανθρώπου. Μέσα από την τέχνη αντλεί την δύναμη να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Επομένως θα πάψει να υφίσταται, όταν θα πάψει να υφίσταται η ανθρωπότητα!
- Η γενιά σας έχει ζήσει όλες τις αναταράξεις των τελευταίων δεκαετιών, τι σας κάνει αισιόδοξο και τι βρίσκετε , ότι κάτι συνεχίζει να δυσλειτουργεί;
Αισιόδοξο με κάνει η δύναμη του ανθρώπου. Είμαστε ζώα προσαρμοστικά και πάντα βρίσκουμε τους τρόπους να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις. Τώρα για το τι συνεχίζει να δυσλειτουργεί, θέλουμε πολλές ώρες να το συζητήσουμε… Οπότε ας αρκεστώ σε ένα. Η Αριστερά… Δυστυχώς… Και αυτό, πιστέψτε με, το λέω με μεγάλο πόνο και απογοήτευση.
- Ποιες είναι για εσάς μερικές μικρές στιγμές ευτυχίας στην καθημερινότητά σας;
Πέρα από τη δουλειά μου που αποτελεί για μένα το οξυγόνο μου, υπάρχουν κάποιες στιγμές στην καθημερινότητά μου που αποτελούν για μένα μικρές οάσεις χαλάρωσης.
Πηγαίνω στο γήπεδο, παρακολουθώ ποδόσφαιρο στην τηλεόραση, ασχολούμαι τελείως ερασιτεχνικά με την φωτογραφία δρόμου, και διάβασμα. Αυτά είναι μικρά διαλείμματα στην ιδιαίτερα φορτωμένη καθημερινότητά μου.
- Τί έχετε κατά νου για το θεατρικό σας μέλλον;
Εκτός από τις τρεις παραγωγές μας που τρέχουν αυτή την στιγμή, δηλαδή η «Ελεγεία της μνήμης» του Νικ Πέιν, «Το Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου και « Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών» του Παντελή Μπουκάλα που θα ολοκληρωθούν το Πάσχα, έχουμε αρχίσει την προετοιμασία της καινούργιας μας παραγωγής που θα κάνει πρεμιέρα τον Οκτώβριο στο studio Μαυρομιχάλη, για την οποία όμως δυστυχώς δεν μπορώ να πω περισσότερα. Σε μια επόμενη συζήτησή μας, θα είμαι σε θέση να γίνω πιο συγκεκριμένος.
