Έργο του Κερκυραίου Μαρκου Ζαβιτσιάνου…
- ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ
Ο χρυσός που χάνουμε… Λένε ότι φέτος έχουμε μεγάλη καρποφορία…Όμως οι ελαιώνες είναι λογγιασμένοι , χέρια δεν υπάρχουν….αλλά και η σχέση μας με την Ελιά έχει ριζικά αλλάξει .
Η Ελιά σύμβολο γονιμότητας, γαλήνης, υγείας, μακροβιότητας, έπαθλο νίκης στο Ολυμπιακό ευ- αγωνίζεσθε, σύμβολο της Θεάς Αθηνάς.. σύμβολο ειρήνης αλλά και σύμβολο της ένοπλης και μάχιμης σοφίας. Δέντρο-Σύμβολο που πέρασε στον Χριστιανοσύνη με την προσευχή του Ιησού στο Όρος των Ελαιών και ποτίστηκε από τον ιδρώτα του προσώπου Του. Δέντρο τροφοδότης της άσβεστης Εστίας στο εικονοστασι του λαϊκού σπιτικού. Δέντρο που επηρέασε την αισθητική του λαού μας, την τέχνη του. Δέντρο πηγή της βασικής διατροφής, αλλά και πηγή πλούτου που σφράγισε διαχρονικά την οικογενειακή ζωή, στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές, την οικονομική αλλά και την πολιτική μας ζωή .
Ο Μύθος , η ποίηση ,η λαϊκή ποίηση, η ζωγραφική, η λαϊκή ζωγραφική αποτυπώνουν αυτήν την βαθιά και πολύμορφη σχέση του λαού μας με την Ελιά.
Αναφέρομαι σε σχέση που δεν είναι απλοϊκά και μονοδιάστατα σχέση εκμετάλλευσης. Το αντίθετο, είναι σχέση ευχαριστίας, αγάπης, σεβασμού, όπως θα δούμε να αποτυπώνεται στον λαϊκό λόγο. Αναφέρομαι στην εποχή που ο χρόνος δεν ήταν επίπεδος, είχε τομές, είχε ιερές στιγμές.
Το λιομάζωμα,ο θερισμός και ο τρύγος συνοδευότανε από, αλλά και ενέπνεε τραγούδι. … Στην εποχή που οι Ελιές και τ’ αμπέλια άνθίζαν και καρπίζανε σε δημιουργική σχέση με την ψυχή του λαού μας. Άνθιζαν και καρπίζανε παράλληλα και με ένα αγωνιστικό αξιακό σύστημα… με ένα σύστημα ολιγάρκειας αλλά και αξιοπρέπειας…
<Κάλιο έχω στο σπίτι μου ελιές και παξιμάδι παρά στα ξένα ζάχαρη και να μ’ ορίζουν άλλοι..>.
Ένα Κερκυραϊκό και ένα Κρητικό δίστιχο όπως τα παραθέτω , εκφράζουν την θέση της Ελιάς στην ψυχολογία, τον συναισθηματικό κόσμο και την νοοτροπία, την ζωή, τον πολιτισμό των αγροτών μας.
…«Καλιώρα νάχουνε οι Ελιές που βγάνουνε το λάδι, και φέγγουν της αγάπης μου για να κεντάει το βράδυ»
«‘Όλοι αγαπούνε την Ελιά, μα γω αγαπώ το λάδι
που φέγγει τση αγάπης μου όταν δειπνά το βράδυ».
Ο Ανδρέας Κάλβος στην Ωδή του «Εις Ελαιαν» eκφράζει δυο φορές την προς αυτήν ευγνωμοσύνη.
«Σύμβολον της ειρήνης
χαίρ’ ευσχήμων ελαία!
Υπόθεσις της λύρας μου
να γίνεις, με αναγκάζει
η ευγνωμοσύνη.
Πλουμισμένην σε βλέπω
χρυσοκάρπιμον δένδρον.
οι κλάδοι σου ξανθίζουσι
και τ’ άσπρα σου άνθη πίπτοντα
την γην στολίζουν.
Συ δ’ ευτύχει, ω ελαία!
Αφθόνως τους καρπούς σου
δίδε πάντα εις ημάς
και ’γω ευγνωμόνως πάλιν
θέλει σε υμνήσω.»
Ο Άγγελος Σικελιανός, στις «Ραψωδίες του Ιονίου. Το διάβα του Ελαιώνα», παραθέτει..
«Στὸν Ἰόνιο διάπλατο γιαλὸ διαβήκαμε, περνώντας
τὸν ἐλαιώνα, ἀγαπητό της Ἀθηνᾶς καὶ πλήθια
σὲ ἴσκιους βαθύ, σὰν πέλαγο, καὶ ἀχὸ μὲ τοὺς ἀνέμους.
Καὶ ταξιδέψαμε τὸ νοῦ καὶ τὸ κορμὶ στοὺς ἴσκιους,
ἀνάμεσ᾿ ἀπὸ λούλουδα κι ἀπὸ εὐωδιές, καθένας
στὴν ἁρμονία σὰ σὲ ραβδὶ ἀγριλίδας ζυγιασμένος»….
Και ο Μαβίλης στην Ελιά, μια μάλιστα γέρικη Ελιά και την ψυχή της , θ’αφιερώση ένα από τα ωραιότερα σονέτα του .. .
Ο λαός μας στη σχέση με την γή του, στην άμεση σχέση με την παραγωγή των καρπών της γης του, αποκτάει μια αίσθηση «φυσικού δικαίου» για την παραγωγή των καρπών και του ποιος δικαιούται να τους καρπώνεται…
Με αυτό το πνεύμα, ο ασυμβίβαστος και ανυπότακτος, γέρο Φωτεινός του Αρ. Βαλαωρίτη, δηλώνοντας την ταυτότητα και το δεσμό ζωής , με τη γή, την Ελιά και τ’ αμπέλι του, δηλώνει στον αλαζόνα, υβριστή, φράγκο καταχτητή, Τζώρτζη Γκρατσιάνο..
…«Εγώ ο φτωχός ο Φωτεινός ο γέρος ο ξεσκλιάρης που σπέρνω εδώ τον σπόρο μου για να μου τόνε πάρεις..εγώ που με τον ίδρωτα, τα χώματα ζυμώνω, για να τρώγει άλλος το ψωμί, που τρέχω και κεντρώνω την αγριλίδα του βουνού και που δεν έχω λάδι να ανάφτω το καντήλι μου και ζώ μέσα στον Άδη. Εγώ που με τα νύχια μου αναποδογυρίζω το λόγγο και τα ριζιμιά και που δεν έχω λίγο κρασί κεφαλαιακό τη γλώσσα μου να βρέχω…..
Εγώ ο φτωχός ο Φωτεινός…..που δεν ορίζω το παιδί που πάντα ζω με τρόμο και που δε βρίσκω εδώ στη γή για να με κρίνει νόμο …Αυτός αυτός είν’ ο λαός ….μην ρίξεις άλλο φόρτωμα στην έρμη του την πλάτη»…..
Ο λαϊκός μας λόγος, η λαϊκή μας ποίηση, αποτυπώνει την αισθητική και την αισθαντικότητα του λαού μας, όπως αυτή διαποτίστηκε και διαμορφώθηκε από την ζωντανή της σχέση με την Ελιά ..και το λάδι.
«Τα μάτια σου ναι σαν ελιές απάνω στο κλωνάρι
Τα φρύδια σου καμαρωτά σαν δυο μερών φεγγάρι».
«Φτίλι στο λύχνο θα γενώ, γίνου κι έσύ το λάδι,
σταλιά, σταλιά να σε ρουφώ ν ΄αποκαούμε ομάδι».
«Θα την αλέσω την ελιά πού ΄χεις στο πάνω χείλη
να ανάφτω με το λάδι της, τσ΄αγάπης το καντήλι».
Αλλά και ως υπερτροφή αναγνωριζει το λαδι ο λαϊκός λόγος.
«Την δύναμη στον άνθρωπο την δίνουνε οι φίλοι,
όπως το λάδι που κρατεί την φλόγα στο καντήλι».
«που τρώει λάδι πορπατεί
στου Διγενή τα ζάλα
μα και στα χρόνια ξεπερνά
το γέρο Μαθουσάλα.»
Είθε τα αδιέξοδα και οι κίνδυνοι που ενέχονται στο κατεστημένο παραγωγικό μας μοντέλο ,το μοντέλο της τουριστικής μας μεγέθυνσης και της εθνικής μας εξάρτησης απ’ αυτό, όσο και ο μαζικός υπερτουρισμός και να μας ανοίξουν παράθυρα σε μια αναγεννημένη σχέση της κοινωνίας και της οικονομίας μας με τον πρωτογενή τομέα.
Το κυριότερο να μας ανοίξουν παράθυρα για μια αναγεννημένη σχέση με την θεά «της μάχιμης σοφίας»… θεά προστάτη της Ελιάς….. Νέα παράθυρα με γενικότερη κατεύθυνση τη αναγέννηση και την επιβίωση των Ελληνικών χωριών, ως «βιώσιμων αναπτυξιακών έξυπνων κοινοτήτων» στο πλαίσιο των οποίων μπορεί να αναγεννηθεί και η υπεύθυνη άμεση συμμέτοχη στα κοινά.
Νέα παράθυρα για την χάραξη και την επίτευξη της αναγκαίας πληθυσμιακής αποκέντρωσης και αντιμετώπισης των κινδύνων της πληθυσμιακής υπερσυγκεντρωσης και τους κόστους της.. σε συνδυασμό με κίνητρα επιστροφής του των τελευταίων τουλάχιστον γενεών της Ελληνικής φυγής στο εξωτερικό.
Παράθυρα για αναγεννημένη σχέση με παραδοσιακές καλλιέργειες όπως με την Ελιά… και το Ελαιώνα…. σε ολόκληρο το φάσμα των δυνατοτήτων αξιοποίησης τους.
