Στα βάθη των Όρεων της Κουκουβάγιας (Góry Sowie) στη νοτιοδυτική Πολωνία, κοντά στην πόλη Walbrzych, κρύβεται ένα από τα πιο μυστηριώδη και αμφιλεγόμενα κατασκευαστικά έργα της ναζιστικής Γερμανίας: το Projekt Riese. Το όνομα του σημαίνει «Γίγαντας» στα γερμανικά, και η ιστορία του περιβάλλεται από θρύλους, θεωρίες συνωμοσίας και ανεξιχνίαστα μυστικά.
Το Projekt Riese ξεκίνησε το 1943 και συνεχίστηκε έως το 1945, κατά τα τελευταία στάδια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στόχος ήταν η κατασκευή ενός τεράστιου συγκροτήματος υπόγειων εγκαταστάσεων, αποτελούμενου από επτά υπογειοποιημένα συγκροτήματα και συνολικό δίκτυο σηράγγων άνω των 9 χιλιομέτρων (5,5 μιλίων).
Οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό με τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας από αιχμαλώτους πολέμου και κρατούμενους στρατοπέδων συγκέντρωσης, κυρίως του στρατοπέδου Gross-Rosen. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 5.000 εργάτες πέθαναν λόγω των φρικτών συνθηκών εργασίας.
Μέχρι σήμερα, ο ακριβής σκοπός του Projekt Riese παραμένει άγνωστος. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι θα αποτελούσε το νέο στρατιωτικό αρχηγείο του Χίτλερ και της ηγεσίας του Τρίτου Ράιχ, σε προστατευμένο υπόγειο περιβάλλον, μακριά από τους Συμμαχικούς βομβαρδισμούς.
Άλλες θεωρίες αναφέρουν πως το σύστημα των σηράγγων επρόκειτο να φιλοξενήσει υπόγεια εργοστάσια όπλων, ίσως ακόμη και μυστικά ερευνητικά προγράμματα. Το συγκρότημα Osówka, ένα από τα πιο προσβάσιμα σήμερα, περιλαμβάνει σήραγγες με σιδηροδρομικές γραμμές και μεγάλες αίθουσες, που ενισχύουν τέτοιες υποθέσεις.
Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους γύρω από το Projekt Riese αφορά το λεγόμενο “Χρυσό Τρένο των Ναζί” — ένα τρένο που φημολογείται ότι είχε φορτωθεί με θησαυρούς κλεμμένους από μουσεία, ιδιώτες και τράπεζες, στο τέλος του πολέμου.
Σύμφωνα με τον θρύλο, το τρένο αναχώρησε από το Breslau (σημερινό Βρότσλαβ) το 1945, λίγο πριν την κατάρρευση του Τρίτου Ράιχ, και εξαφανίστηκε μυστηριωδώς με πολλούς να θεωρούν ότι πιθανότατα είναι κρυμμένο σε μυστική αποθήκη σηράγγων του Riese.
Το 2015, δύο Πολωνοί ερευνητές ισχυρίστηκαν ότι εντόπισαν το τρένο με τη χρήση ραντάρ διείσδυσης εδάφους. Όμως, οι ελπίδες διαψεύστηκαν όταν διαπιστώθηκε ότι το εύρημα ήταν απλώς ένας φυσικός βραχώδης σχηματισμός.
Σήμερα, ορισμένα τμήματα του Projekt Riese — κυρίως στο Osówka και στο Włodarz — είναι ανοιχτά στο κοινό, λειτουργώντας ως ιστορικά αξιοθέατα και μουσεία. Παράλληλα, όμως, πολλές σήραγγες παραμένουν ανεξερεύνητες ή απροσπέλαστες, καθώς καταρρεύσεις και συντρίμμια εμποδίζουν την πρόσβαση.
Ο Zdzisław Łazanowski, ξεναγός στο Osówka, έχει δηλώσει:
«Η καλύτερη εκτίμησή μας είναι ότι το μέρος προοριζόταν για το στρατιωτικό αρχηγείο του Χίτλερ και της ναζιστικής ηγεσίας».
Το Projekt Riese δεν είναι απλώς μια σειρά από εγκαταλελειμμένες σήραγγες. Είναι ένας τόπος μνήμης, ιστορικού μυστηρίου και εθνικής τραγωδίας. Οι θεωρίες για τον ρόλο του στο Τρίτο Ράιχ, καθώς και ο θρύλος του Χρυσού Τρένου, τροφοδοτούν το ενδιαφέρον ερευνητών, ιστορικών και κυνηγών θησαυρών μέχρι και σήμερα.
Ίσως το απόλυτο μυστικό των σηράγγων δεν βρίσκεται στους θησαυρούς που κρύβουν, αλλά στις ιστορίες των ανθρώπων που τις έχτισαν και χάθηκαν μέσα τους.
