Ο Γιόχαν Μπέρνχαρντ Μπάζεντοβ (Johann Bernhard Basedow, 11 Σεπτεμβρίου 1724 – 25 Ιουλίου 1790) ήταν Γερμανός θεολόγος, παιδαγωγός, συγγραφέας και φιλάνθρωπος.
Γεννήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1724 στο Αμβούργο. Ο πατέρας του εξασκούσε το επάγγελμα του κατασκευαστή περουκών. Άρχισε να σπουδάζει θεολογία στο πανεπιστήμιο της Λειψίας και συνέχισε στο πανεπιστήμιο του Κίελου, όπου και αποφοίτησε. Στο Κίελο αναγορεύτηκε Μάγιστρος το 1752. Διορίστηκε καθηγητής της ηθικής, ρητορικής και θεολογίας στην Ιπποτική Ακαδημίας της Δανίας. Έγραψε και δημοσίευσε διάφορα συγγράμματα περί ρασιοναλισμού, με αποτέλεσμα να έρθει σε θεολογική ρήξη με την εκκλησία και να μετατεθεί το 1761 σε κάποιο άλλο γυμνάσιο στην Άλτονα και εν συνεχεία να απολυθεί το 1767.
Ο Μπάζεντοβ ήταν ο κορυφαίος διανοούμενος των φιλανθρώπων, μιας ανακαινιστικής κίνησης παιδαγωγών την εποχή του διαφωτισμού. Οι φιλάνθρωποι πίστευαν ότι ο κάθε άνθρωπος είναι χρήσιμος για την κοινωνία, και ήθελαν να επιφέρουν ένα νέο σύστημα μόρφωσης, με το οποίο θα πετύχαιναν κοινωνικές αλλαγές, σύμφωνες με το πνεύμα του διαφωτισμού. Το 1771 δέχτηκε πρόσκληση του Δούκα Λέοπολντ Γ’ στην Ντέσαου, όπου ίδρυσε και οργάνωσε την Φιλανθρωπινή Σχολή (Philanthropinum), στην οποία μπορούσαν να εγγραφούν μαθητές οποιασδήποτε προέλευσης. Η συρροή των μαθητών ήταν αθρόα και μεγάλη, ενώ κορυφαίοι παιδαγωγοί του διαφωτισμού έγιναν διδάσκαλοι. Το 1793 η σχολή έκλεισε λόγω συνεχών διαπληκτισμών μεταξύ των καθηγητών, ενώ υπήρχαν επίσης οργανωτικά και οικονομικά προβλήματα. Ο Μπάζεντοβ όμως είχε ήδη παραιτηθεί το 1776, διότι είδε ότι οι στόχοι του δεν μπορούσαν να εκπληρωθούν, ενώ κατηγορήθηκε ότι δεν είχε διοικητικές ικανότητες, αρκετές για να διευθύνει το νεοσυσταθέν εκπαιδευτικό ίδρυμα. Απεβίωσε στις 25 Ιουλίου 1790 στο Μαγδεβούργο. Προς τιμή του ονομάστηκε δρόμος στο Αμβούργο, Μαγβεμβούργο και Ντέσαου.
Βιβλιογραφία
- (Johann Bernhard Basedow:) Ein Privatgesangbuch zur gesellschaftlichen und unanstößigen Erbauung auch für solche Christen welche verschiedenes Glaubens sind. Berlin und Altona 1767. Anonym erschienen, mit anonymer Vorrede, Identifizierung als Werk von Basedow nach F. G. Lüdkes Besprechung dieses Buches in: Anhang zu dem ersten bis zwölften Bande der allgemeinen deutschen Bibliothek. Berlin und Stettin, verlegt Friedrich Nicolai 1771, S. 37 – 40. Basedow ist Herausgeber, Vorwortschreiber und Dichter einiger enthaltener Lieder, hat aber auch Texte anderer Autoren aufgenommen, auch bekannte Kirchenlieder, allerdings hat er daraus teils Strophen weggelassen bzw. umgedichtet
- Johann Christian Meier: Johann Bernhard Basedow’s Leben, Charakter und Schriften unparteiisch beurtheilt, 2 Bände, Hamburg 1791/92
- Heinrich Rathmann: Beyträge zur Lebensgeschichte Johann Bernhard Basedows aus seinen Schriften und andern Quellen gesammlet. Magdeburg: Pansa 1791
