Για να αποδεχτούμε και να εκφράσουμε τη θεϊκή μας υπόσταση πρέπει να τη σεβόμαστε και να την τιμάμε, πράγμα που μπορεί να είναι δύσκολο. Αν η ιδιοσυγκρασία σας μοιάζει έστω και στο ελάχιστο με τη δική μου, τότε υποψιάζομαι ότι δυσκολεύεστε να πείτε «όχι» ακόμα και όταν δεν θέλετε καθόλου να κάνετε κάτι.
Υπάρχουν και ορισμένοι ενσυναισθητικοί που δεν δυσκολεύονται να πουν «όχι», ωστόσο οι περισσότεροι αντιμετωπίζουμε αυτό το πρόβλημα επειδή απορροφάμε τα συναισθήματα των γύρω μας και συχνά νιώθουμε τις συναισθηματικές τους ανάγκες πιο έντονα από τις δικές μας.
Παρόλο που η αγάπη των ενσυναισθητικών για την προσφορά είναι ένα θετικό χαρακτηριστικό, πρέπει να αναρωτηθείτε αν οι πράξεις προσφοράς αυξάνουν τη ζωτική σας ενέργεια ή αδειάζουν τις μπαταρίες σας. Με άλλα λόγια, λέτε «ναι» επειδή θέλετε πραγματικά να πείτε «ναι» ή λέτε «ναι» επειδή νιώθετε ότι πρέπει να εκπληρώσετε το καθήκον ή την υποχρέωσή σας;
Η ευαισθησία είναι η νέα δύναμη
Οι ενσυναισθητικοί έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι κάνουμε χάρη στους άλλους όταν θυσιάζουμε τις δικές μας ανάγκες λέγοντας «ναι», ενώ στην πραγματικότητα θέλουμε να πούμε «όχι». Όμως, μας είναι τόσο δύσκολο να αρνηθούμε, ώστε είτε καταφεύγουμε σε δικαιολογίες αντί να λέμε την αλήθεια είτε επιβαρυνόμαστε με υποχρεώσεις που δεν θέλουμε να αναλάβουμε.
Στην πρώτη περίπτωση είμαστε ανειλικρινείς και στη δεύτερη καταλήγουμε να αναλώνουμε όλη μας την ενέργεια, με αποτέλεσμα να εξαντλούμαστε, να αγχωνόμαστε και, ορισμένες φορές, να αρρωσταίνουμε. Κι έτσι, στη συνέχεια, εξαντλούμε κι εμείς τους γύρω μας, ιδιαίτερα αυτούς που μας νοιάζονται περισσότερο. Όσο πιο ευαίσθητοι είμαστε, τόσο πιο πιθανό είναι να νιώθουμε ντροπή, ενοχές και δυσφορία όταν απογοητεύουμε τους άλλους.
Επομένως, όπως ανέφερα και παραπάνω, η επιθυμία μας να ικανοποιούμε τους άλλους πηγάζει από δύο ανάγκες μας: την ανάγκη να βοηθάμε τους άλλους να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους επειδή νιώθουμε τα συναισθήματά τους, αλλά και την ανάγκη να αποφεύγουμε τον πόνο που μας προκαλούν οι ενοχές όταν απογοητεύουμε τους άλλους ή όταν δεν ανταποκρινόμαστε στις προσδοκίες τους.
Αν καταπνίγετε για μεγάλο χρονικό διάστημα τις ανάγκες σας προκειμένου να βοηθάτε στην ικανοποίηση των αναγκών ανθρώπων που δεν νοιάζονται για τις δικές σας, θα καταλήξετε να νιώθετε πικρία και θα συσσωρεύσετε αισθήματα θυμού. Σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας Τ.Χ. Τσαν του Χάρβαρντ (Harvard T.H. Chan School of Public Health) και το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ, οι άνθρωποι που καταπνίγουν τα συναισθήματά τους έχουν 30% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα από οποιαδήποτε αιτία και 70% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο.
Επομένως, πώς μπορούν οι ενσυναισθητικοί να διαχειρίζονται τις στενές σχέσεις τους; Και ποιες είναι οι παγίδες για όσους έχουν στενή σχέση με έναν ενσυναισθητικό; Οι σχέσεις είναι δύσκολες και για τα δύο μέρη. Οι ενσυναισθητικοί χρειάζονται αρκετό χρόνο για να μένουν μόνοι, έναν χώρο αποκλειστικά δικό τους και ένα ήσυχο περιβάλλον. Είναι πιθανό να σαμποτάρουμε άθελά μας τις σχέσεις μας εξαιτίας της προσπάθειάς μας να ικανοποιούμε τις ανάγκες των άλλων, της δυσκολίας μας να θέτουμε σαφή όρια και της τάσης μας να υποτασσόμαστε στους συντρόφους μας. Είμαστε επίσης εξαιρετικά δοτικοί, συμπονετικοί, ευαίσθητοι στις ανάγκες των άλλων και υποστηρικτικοί.
Όταν έχουμε στενή σχέση με κάποιον που δεν καταλαβαίνει τους ενσυναισθητικούς και δεν σέβεται τις ανάγκες μας, μπορεί να χάσουμε τον εαυτό μας ή, προσπαθώντας να αποφύγουμε τις συγκρούσεις, μπορεί να θυσιάσουμε τις ανάγκες μας, πράγμα επικίνδυνο. Αν είμαστε με κάποιον που έχει πολύ διαφορετικές ανάγκες από τις δικές μας θεμελιώδεις ανάγκες –για παράδειγμα, με κάποιον που θέλει να περνάει κάθε στιγμή της ημέρας του μαζί μας, να βλέπει συχνά κόσμο, να ακούει θόρυβο από κάπου στο βάθος ή να κουβεντιάζει ασταμάτητα–, η σχέση θα είναι πολύ δύσκολη και για τα δύο μέρη.
Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε και να σεβόμαστε αυτές τις διαφορές μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξεύρεση υγιών και εφικτών συμβιβαστικών λύσεων. Θα πρέπει να αποφεύγουμε πάση θυσία τις σχέσεις με ανθρώπους που ενδιαφέρονται πάνω απ’ όλα για τον εαυτό τους.
Οι ναρκισσιστές έλκονται ιδιαίτερα από τους ενσυναισθητικούς, επειδή μπορούμε να διακρίνουμε τον πραγματικό εαυτό τους πίσω από τα προσωπεία τους και την εικόνα που προβάλλουν στους άλλους και θέλουμε να τους προσφέρουμε αγάπη και στοργή. Και εκείνοι χρειάζονται απεγνωσμένα αυτή την άνευ όρων αγάπη και στοργή. Όμως, αν τύχει να τους πάμε κόντρα –να διαφωνήσουμε μαζί τους, να τους ασκήσουμε κριτική ή να κάνουμε κάτι που απειλεί την ασταθή αλλά διογκωμένη αίσθηση εαυτού που τους διακρίνει–, μπορεί να χάσουμε τελείως τον εαυτό μας προσπαθώντας να αποφύγουμε την αποδοκιμασία τους και να εξασφαλίσουμε την αγάπη τους.
Μια σχέση μεταξύ ενσυναισθητικών μπορεί να εξελιχθεί σε έναν βαθύ ψυχικό δεσμό, επειδή βασίζεται στην ουσιαστική επικοινωνία και σύνδεση, στην αμοιβαία κατανόηση και στην ικανότητα να νιώθει ο ένας ό,τι νιώθει ο άλλος. Το μειονέκτημα είναι ότι καθένας από τους συντρόφους απορροφά τη συναισθηματική και σωματική δυσφορία του άλλου. Και δεν υπάρχει πολύς χώρος για μυστικά: Ο άλλος ξέρει πάντα τι νιώθετε ή τι δεν λέτε. Μια σχέση είναι μια πνευματική ένωση και πρέπει να αντιμετωπίζεται με αγάπη και κατανόηση και από τα δύο μέρη.
Επομένως, είναι πολύ σημαντικό για τους ενσυναισθητικούς και τους φίλους τους να εκφράζουν τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους και να βρίσκουν έναν τρόπο για να τις σέβονται. Η επικοινωνία, η αγάπη και ο σεβασμός παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ισχυρών θεμελίων και μακροχρόνιων σχέσεων.
Η παγίδα των ενοχών
Οι ενοχές είναι ο βασικός λόγος που μας ωθεί να συμβιβαζόμαστε και να προσαρμοζόμαστε έτσι ώστε να ικανοποιούμε τους άλλους. Το αίσθημα των ενοχών μπορεί να κατακλύσει τους ενσυναισθητικούς και ευθύνεται εν μέρει για τη δυσκολία τους να λένε «όχι». Προσωπικά, δεν μπορούσα να πω «όχι» κυρίως λόγω των ενοχών που ένιωθα όταν απογοήτευα κάποιον ή όταν δεν ανταποκρινόμουν στις προσδοκίες του. Ζύγιζα συνεχώς ποια επιλογή ήταν χειρότερη: να κάνω κάτι που δεν ήθελα να κάνω ή να αρνηθώ και να βασανίζομαι από ενοχές;
Για παράδειγμα, όταν ήμουν λίγο παραπάνω από είκοσι ετών και αδέσμευτη, η φίλη μου η Τανίσα, μια ανύπαντρη μητέρα με δύο παιδιά σχολικής ηλικίας, πάλευε να τα βγάλει πέρα ενώ ταυτόχρονα φρόντιζε τα παιδιά της. Ήθελε πολύ να ξαναρχίσει να βγαίνει ραντεβού, αλλά το πρόγραμμά της ήταν τόσο φορτωμένο, ώστε το μόνο που προλάβαινε να κάνει ήταν να δουλεύει και να φροντίζει τα παιδιά της.
Στενοχωριόμουν πάρα πολύ για εκείνη! Έβαζα τον εαυτό μου στη θέση της –μια έμφυτη τάση των ενσυναισθητικών– και ένιωθα πόσο δύσκολη ήταν η ζωή της. Καθώς αυτά τα συναισθήματα δεν μου άρεσαν καθόλου, ανέλαβα την αποστολή να τη στηρίξω, επειδή είχα την ανάγκη να τη βοηθήσω να νιώσει καλύτερα. Έτσι, προσφέρθηκα να προσέχω τα παιδιά της όταν έβγαινε ή να τη βοηθώ όπως μπορούσα.
Όμως, ο καιρός περνούσε, η κατάσταση δεν βελτιωνόταν και η Τανίσα είχε βολευτεί με τον διακανονισμό μας. Εγώ, από την άλλη πλευρά, είχα αρχίσει να νιώθω ότι η Τανίσα θεωρούσε τη βοήθειά μου δεδομένη και ότι με έβλεπε σαν μια μόνιμη λύση στα προβλήματά της. Καθώς ήμουν κι εγώ νέα και αδέσμευτη, είχα τις δικές μου ανάγκες και επιθυμίες, αλλά σιγά σιγά άρχισα να αισθάνομαι ότι τις προσάρμοζα έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι δικές της ανάγκες και επιθυμίες.
Δεν μπορώ να κατηγορήσω την Τανίσα, επειδή πρόκειται για ένα μοτίβο που προκύπτει συχνά στη ζωή των ενσυναισθητικών. Έλκουμε ανθρώπους που έχουν ανάγκη να γραπωθούν από κάποιον και τους κάνουμε να νιώθουν τόσο άνετα, ώστε δεν έχουν πλέον κίνητρο να αλλάξουν την κατάστασή τους.
Πείθουμε τον εαυτό μας ότι έτσι πρέπει να συμπεριφέρονται οι φίλοι, παρόλο που βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι εμείς δεν θα είχαμε την άνεση να ζητήσουμε την ίδια αντιμετώπιση από τους φίλους μας, επειδή δεν έχουμε μάθει να λαμβάνουμε. Το πρόβλημα είναι ότι όσο περισσότερο διαρκεί αυτή η κατάσταση, τόσο δυσκολότερο είναι να ξεμπλέξουμε, πράγμα που οδηγεί σε σοβαρότερες συνέπειες που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή να είχαν αντιμετωπιστεί πολύ νωρίτερα.
Στην περίπτωση της σχέσης μου με την Τανίσα, η πικρία και ο θυμός συσσωρεύονταν μέσα μου, ώσπου οδηγηθήκαμε σε έναν φοβερό καβγά που πυροδοτήθηκε από μια ασήμαντη αφορμή. Παρ’ όλα αυτά, όταν ηρεμήσαμε, της ζήτησα συγγνώμη που παραφέρθηκα, επειδή η αφορμή του καβγά μας δεν ήταν τόσο σοβαρή ώστε να δικαιολογεί την έκρηξη του θυμού μου. Έτσι, όχι μόνο δεν λύθηκε το αρχικό πρόβλημα, αλλά ένιωθα από πάνω και ενοχές επειδή είχα θυμώσει και είχα κακιώσει μαζί της. Εξαιτίας αυτών των συναισθημάτων άρχισα να κατακρίνω τον εαυτό μου, να αυτομαστιγώνομαι και να σκέφτομαι ότι δεν ήμουν καλή φίλη.
Στη συνέχεια, προσπαθώντας να αποδείξω ότι είμαι καλή φίλη, άρχισα να της προσφέρω ακόμα περισσότερη βοήθεια, με αποτέλεσμα να θυμώνω ακόμα πιο πολύ μαζί της επειδή μονοπωλούσε τον χρόνο και την προσοχή μου. Αυτό το μοτίβο θυμού-έκρηξηςενοχών-εντατικότερης προσπάθειας έμοιαζε να αποτελεί κοινό πρόβλημα σε πολλές καταστάσεις της ζωής μου. Οι ενσυναισθητικοί μπλέκονται συχνά σε τέτοιου είδους καταστάσεις, στις οποίες καταλήγουν να είναι ούτως ή άλλως οι χαμένοι της υπόθεσης. Είναι τρέλα να ζούμε έτσι και να αναλώνουμε την ενέργειά μας με αυτόν τον τρόπο.
Η κατάσταση έφτασε τελικά στο απροχώρητο όταν γνώρισα και ερωτεύτηκα τον άντρα μου, τον Ντάνι. Βγαίναμε ραντεβού και περνούσαμε πολύ χρόνο μαζί, αλλά πρόσεξα ότι η Τανίσα δεν χαιρόταν για μένα. Η συμπεριφορά της με εξέπληξε. Πίστευα ότι θα ήταν κατενθουσιασμένη που είχα γνωρίσει έναν άντρα ο οποίος με έκανε ευτυχισμένη. Όμως, επειδή δεν μπορούσα πια να της διαθέσω τόσο πολύ χρόνο, είχε αρχίσει να αντιπαθεί τον Ντάνι. Προσπαθούσα να κάνω ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να την εξευμενίσω. Παρ’ όλα αυτά ένιωθα συχνά ότι με έφερνε στη θέση να επιλέξω ανάμεσα σε εκείνη και στον Ντάνι αντί να τον καλωσορίσει στη ζωή μου, όπως θα ήταν το υγιές.
Φυσικά επέλεξα τον Ντάνι και, με την καρδιά βαριά από τον πόνο, τη θλίψη και τις ενοχές, απομακρύνθηκα από τη φιλία μας. Και έτσι, εκ των υστέρων πια, μπόρεσα να συνειδητοποιήσω το μοτίβο της σχέσης μας. Λίγο καιρό αργότερα η Τανίσα επέστρεψε στη ζωή μου και έφτασε στο σημείο να μου ζητήσει συγγνώμη, αλλά αυτό συνέβη μόνο όταν κατάλαβε ότι δεν θα την προσέγγιζα ξανά και ότι ήμουν πραγματικά ευτυχισμένη με τη νέα μου ζωή.
Όταν σκέφτομαι την προβληματική σχέση μου με την Τανίσα, καθώς και άλλες παρόμοιες καταστάσεις στη ζωή μου, συνειδητοποιώ ότι η διαρκής αποφυγή των αντιπαραθέσεων και
των συγκρούσεων οδηγεί μακροπρόθεσμα σε ακόμα περισσότερες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Αποφεύγουμε την αντιπαράθεση επειδή φοβόμαστε ότι θα εξαντλήσει την ενέργειά μας.
Όμως, αν ξεπεράσουμε τον φόβο μας και αρχίσουμε να υποστηρίζουμε τις απόψεις μας με όσο το δυνατόν περισσότερη καλοσύνη, αφενός οι αντιπαραθέσεις δεν θα μας φαίνονται πια τόσο τρομακτικές και αφετέρου θα έχουμε πολύ πιο έντονη αίσθηση αυτοαγάπης που θα πηγάζει από τη φροντίδα του εαυτού μας.
Αν είχα ακούσει την καρδιά μου πολύ νωρίτερα και είχα μιλήσει έξω από τα δόντια (παρόλο που κάτι τέτοιο θα ήταν επώδυνο), δεν θα πληγωνόμουν τόσο πολύ αργότερα.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Anita Moorjani “Η ευαισθησία είναι η νέα δύναμη” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος
