Λαϊκή εικόνα της εποχής που εικονίζει τη Μάχη του Σαγγάριου
- Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*
Η Μικρασιατική εκστρατεία αναμφίβολα αποτέλεσε την πραγμάτωση του εθνικού ιδεολογήματος της Μεγάλης Ιδέας των Ελλήνων. Η Μεγάλη Ιδέα δεν ήταν τίποτε άλλο από μια εθνικιστικού τύπου ιδεολογία, η οποία παρουσιάζονταν από το τότε πολιτικό σύστημα με πατριωτικές νόρμες απελευθέρωσης των αλύτρωτων ελληνικών εδαφών και πληθυσμών στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η παρακμή του οπισθοδρομικού σουλτανικού δεσποτισμού, η άνοδος των Νεότουρκων εθνικιστών αλλά και συνάμα η εφαρμογή φιλελεύθερων εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία ήταν κάποιες από τις αιτίες της εκδήλωσης του τουρκικού εθνικισμού (κεμαλισμού). Παρατηρώντας την οθωμανική αυτοκρατορία να κατακερματίζεται την πρώτη κυρίως δεκαπενταετία του 20ού αιώνα οι Τούρκοι εθνικιστές το 1914 εκδιώκουν κακήν κακώς μεγάλες μερίδες χριστιανικών πληθυσμών που διέμεναν σε οθωμανικά εδάφη.
Μετά το πέρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάς του Ελευθέριου Βενιζέλου έχει κερδίσει επιπλέον περιοχές εις βάρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας όπως η Δ. Θράκη και η Β. Ήπειρος. Επόμενο βήμα για την ολοκλήρωση της Μεγάλης Ιδέας ήταν η πολυπόθητη προσάρτηση της Α. Θράκης και των παραλίων εδαφών της Μ. Ασίας, των οποίων το ελληνικό στοιχείο ήταν πληθυσμιακά έντονο, οικονομικά ευκατάστατο και πολιτιστικά ανεπτυγμένο. Έτσι λοιπόν όταν τον Μάιο του 1919 τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβαν τα σαντζάκια της Σμύρνης και του Αїδινίου, οι Έλληνες Μικρασιάτες σε γιορτινό κλίμα υποδέχτηκαν θερμά τους απελευθερωτές τους. Οι θιασώτες του βενιζελικού φιλελευθερισμού είχαν πλέον νέους οπαδούς από μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων οι οποίοι έβλεπαν πλέον τα συμφέροντά τους και τις πατριωτικές βλέψεις τους να πραγματώνονται με την Συνθήκη των Σεβρών τον Αύγουστο του 1920. Στη Μικρά Ασία βενιζελικοί αξιωματικοί και πολιτικά στελέχη των φιλελευθέρων διαφήμιζαν έντονα της νίκες τους κερδίζοντας ολοένα και περισσότερο την στήριξη των μικρασιατών. Αρκετοί Έλληνες Μικρασιάτες για όλο αυτό διάστημα επευφημούσαν την βενιζελική παράταξη και δόξαζαν τον Βενιζέλο με αμυνίτικα τραγούδια και ύμνους τα οποία ακούγονταν τακτικά στους καφενέδες, στα καπηλειά των ελληνικών συνοικιών αλλά και στα σαλόνια των δεξιώσεων.
Όλη αυτή η πολιτική επιτυχία του Βενιζέλου θα καταρρεύσει απότομα με την ήττα του ίδιου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Στην ουσία ο βασιλεύς Κωνσταντίνος Α΄ συνεχίζει την βενιζελική πολιτική δηλαδή την περάτωση της Μεγάλης Ιδέας στρεφόμενος όμως σε πιο ακραίες επεκτατικές βλέψεις όπως αυτή της «Κόκκινης Μηλιάς». Η βασιλική κυβέρνηση προφανώς κι εκείνη είχε υιοθετήσει την μεγαλοїδεατική πολιτική αλλά με διαφορετικά διεθνή συμφέροντα. Οι Μεγάλες δυνάμεις γι’ αυτό τον λόγο εγκαταλείπουν την στήριξή στο ελληνικό στράτευμα, το οποίο με τις νέες αλλεπάλληλες ανακατατάξεις χαμηλόβαθμων και υψηλόβαθμων αξιωματικών, τους στασιαστές αλλά και τους εξουθενωμένους στρατιώτες αρχίζει και υποχωρεί. Στο άκουσμα της διάσπασης του ελληνικού μετώπου το 1922 άρχισαν να ξαναεμφανίζονται ως πολιτικές «Κασσάνδρες», από την ακροδεξιά ο Ι. Μεταξάς στρατιωτικά είχε τις αμφιβολίες του για την νίκη αυτού του πολέμου και από την αριστερά το ΣΕΚΕ καταδίκαζε την εκστρατεία διότι θεωρούσε πως είχε καθαρά καπιταλιστικό, ιμπεριαλιστικό και εθνικιστικό χαρακτήρα.
Ωστόσο με την Καταστροφή του 1922, την αποτυχία των βασιλικών και την καταδίκη των Έξι στελεχών τους, ο βενιζελισμός επανέρχεται στο προσκήνιο ως σωτήρια δημοκρατική και με τις ευλογίες των Μεγάλων Δυνάμεων πατριωτική ιδεολογία. Εντέλει ο εθνικισμός της Μεγάλης Ιδέας αποσύρεται από το φάσμα των ιδεολογιών και αμαυρώνεται από τον πόνο, την δυστυχία και τις κακουχίες των προσφύγων της Μ.Ασίας!
Πηγές :
- Συλλογικό, «Εθνικός Διχασμός», Εθνικές Κρίσεις, εκδ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήνα, 2019
- Β. Θεοδωρόπουλος, «Οι Τούρκοι και Εμείς», εκδ: ΦΥΤΡΑΚΗΣ, Αθήνα, 1988
*Ο κ. Χρήστος Στρυφτός είναι ιστορικός
