- Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*
Τον Ιούνιο του 1975 το νέο Σύνταγμα της Ελλάδος αποτέλεσε την ηχηρή εκείνη εντολή του τότε ελληνικού κοινοβουλίου για την επίσημη αποκατάσταση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας. Ύστερα από την ανατροπή των χουντικών κυβερνήσεων, τον Δεκέμβριο του 1974 διευθετείται με δημοψήφισμα το πολιτειακό ζήτημα της χώρας και η προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία ανακοινώνεται ως το επίσημο πολίτευμα. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για την θέσπιση του νέου Συντάγματος που θα κατοχύρωνε το νέο πολίτευμα αλλά θα προάσπιζε εκ νέου ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και θα αναγνώριζε το διεθνές δίκαιο ως ανώτερο κώδικα νόμων και κανόνων.
Πρώτη ένσταση γι’ αυτό το Σύνταγμα εξέφρασε ο μόλις έκπτωτος βασιλεύς Κωνσταντίνος Β΄ όπου τυπικά ήταν ο νόμιμος αρχηγός του ελληνικού κράτους, χαρακτηρίζοντας την όλη αυτή κυβερνητική διαδικασία μέχρι και τον Ιούνιο 1975 ως ένα εν δυνάμει συνταγματικό πραξικόπημα καταγγέλλοντας παράλληλα για επιτηδευμένη διατάραξη του status quo. Η πλευρά όμως της τότε κυβέρνησης Καραμανλή απαντούσε στον Κωνσταντίνο σκληρά πως ήταν ένα «καρκίνωμα» για την χώρα που είχε ορκίσει την απριλιανή δικτατορία. Οι κύριοι εχθροί του νέου Συντάγματος που δεν ήταν άλλοι από τους πρωτεργάτες της 21ης Απριλίου, το επέκριναν ως απάνθρωπο και ως ένα λαϊκό δικαστήριο για την επικείμενη τιμωρία τους ξεχνώντας ταυτόχρονα και εντελώς «ψυχεδελικά» την τρομοκρατία του καθεστώτος τους και τα θλιβερά γεγονότα του Πολυτεχνείου. Ως προς την ελληνική Βουλή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης ΠΑΣΟΚ, Ένωση Κέντρου και Ενωμένη Αριστερά κατήγγειλαν επανειλημμένα το νέο Σύνταγμα αποκαλώντας το συχνά αντιδημοκρατικό και αυταρχικό καθώς συγκεντρώνονταν αρκετές εξουσίες στον ΠτΔ με κίνδυνο να ξεφυτρώσει ένας καινούργιος «βασιλεύς» που θα απειλούσε την δημοκρατία. Έτσι στις 7 Ιουνίου του 1975 το μοναδικό κόμμα το οποίο ψηφίζει το νέο Σύνταγμα που έδωσε οριστικό τέλος στη δικτατορία και στο παρασύνταγμα του 1968, ήταν η Νέα Δημοκρατία με πρωτοπόρους τον εθνάρχη Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Τσάτσο. Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος στις 20 Ιουνίου του 1975 ορκίζεται στο νέο Σύνταγμα ως ο πρώτος Πρόεδρος της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας αναδεικνύοντας και φέροντας επάξια για πρώτη φορά στην ιστορία της Μεταπολίτευσης το πιο σημαντικό και ανώτατο θεσμικό αξίωμα της χώρας.
Το γαλλικό μοντέλο του συντάγματος που είχε κατά νου ο Καραμανλής καθώς είχε ζήσει στο Παρίσι και είχε αφουγκραστεί τις γαλλικές νόρμες της Ε΄ Γαλλικής Δημοκρατίας, δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στα τότε ελληνικά δεδομένα. Στο νέο Σύνταγμα του 1975 ακλόνητη έμεινε η σχέση μεταξύ Εκκλησίας – Κράτους, γεγονός το οποίο επικρίνεται έως και σήμερα από το ευρύ φάσμα του φιλελεύθερου πολιτικού χώρου και της αριστεράς. Το νέο Σύνταγμα του 1975 παρʼ όλα τα συντηρητικά στοιχεία που κληρονόμησε απο το δεξιό παρελθόν, οδήγησε σε έναν συνταγματικό και ανθρωπιστικό ριζοσπαστισμό έστω και με 30 χρόνια καθυστέρηση μετά την Απελευθέρωση που άλλες χώρες της Ευρώπης είχαν ήδη δώσει τον δικό τους αντίστοιχο αγώνα αμέσως μετά την καταδίκη του ολοκληρωτισμού του Άξονα .
Το Σύνταγμα του 1975 ήταν επίσης εκείνο το θεμελιώδες πολιτικό εγχείρημα του Κωνσταντίνου Καραμανλή ώστε να μπορέσει επιτέλους και με τον «αέρα» της συνταγματικής νομιμότητος να ολοκληρώσει την πολυπόθητη προσχώρηση της Ελλάδος στην ΕΟΚ. Το «Ανήκομεν εις την Δύσιν» του Καραμανλή ήδη νωρίτερα είχε αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά και με την αίτηση που υπέβαλλε επισήμως η ελληνική κυβέρνηση για την επίσπευση των διεργασιών με στόχο την ένταξη στην ΕΟΚ την ίδια περίοδο τον Ιούνιο του 1975. Τώρα πλέον η Ελλάς με το νέο Σύνταγμά της που κατά την καραμανλική πλευρά ήταν δημιουργημένο στα πρότυπα του γαλλικού και του γερμανικού, γίνεται ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτη στην οικογένεια των δυτικοευρωπαϊκών χωρών.
Κατά το πέρασμα των δεκαετιών έως και σήμερα το Σύνταγμα του 1975 θα επιβιώσει αξιοπρεπώς αφενός αλλά θα υποστεί και σημαντικές αλλαγές – αναθεωρήσεις αφετέρου. Η πρώτη αλλαγή έρχεται από ομώνυμη κυβέρνηση της «Αλλαγής» το 1986 με τον περιορισμό αρκετών εξουσιών από τον ΠτΔ. Η δεύτερη αναθεώρηση πραγματοποιήθηκε από την κυβέρνηση Σημίτη το 2001 με επίκεντρο την διαφάνεια και τον θεσμικό εκσυγχρονισμό. Η τρίτη συνταγματική αναθεώρηση λιγότερο «θορυβώδης» από τις δυο προηγούμενες έγινε το 2008 και αφορούσε κυρίως τα θέματα περί ευθύνης υπουργών και την λειτουργικότητα των ανεξάρτητων αρχών. Τέταρτη και τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος έγινε το 2019 με κύριο στόχο τις μετατροπές στην εκλογή του ΠτΔ αλλά και την αναγνώριση της θρησκευτικής ουδετερότητας γεγονός το οποίο έφερε σε έντονη ρήξη την Εκκλησία με την πολιτεία. Σήμερα στα 50 χρόνια ζωής του Συντάγματος του 1975 οι συζητήσεις για τις επόμενες στοχευμένες αναθεωρήσεις του όλο και φουντώνουν κι εμείς δε μπορούμε παρά να είμαστε συντονισμένοι στις εξελίξεις που μας επιφυλάσσει η Ιστορία αυτού του θεμελιώδους νόμου της χώρας μας, ο οποίος αναμφίβολα καθορίζει τον τρόπο ζωής των Ελλήνων πολιτών.
*Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
Πηγές :
-
Νίκος Αλιβιζάτος, «Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στην νεοελληνική ιστορία 1800 – 2010», εκδ: ΠΟΛΙΣ, Αθήνα, 2012
-
Συλλογικό, «Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αρχείο-Γεγονότα και Κείμενα/Η δύσκολη μεταπολίτευση.», εκδ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, τ.8,Αθήνα, 2005
