«Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι μεγάλη μερίδα των πνευματικών ανθρώπων όλων των κατηγοριών, και όχι μόνο στην εποχή μας, δεν έχει ανάλογο ηθικό ανάστημα.»
Συνέντευξη στην Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου
Οι συνεντεύξεις πνευματικών ανθρώπων προκαλούνται συχνά για την ανάδειξη και την προβολή απόψεων και σκέψεων που αφορούν θέματα πνευματικότητας, κοινωνίας, πολιτικής και γενικότερα της ανθρώπινης κατάστασης. Αυτές οι συνεντεύξεις συχνά στοχεύουν στην ενίσχυση του διαλόγου με τους πολίτες και στην παροχή προβληματισμού και έμπνευσης.
Μία τέτοια συνέντευξη δημοσιεύουμε σήμερα με τον Κώστα Ευαγγελάτο τον ζωγράφο, τον performer, τον θεωρητικό της τέχνης , τον διακεκριμένο ποιητή και λογοτέχνη με πολλές τιμητικές διακρίσεις σε ακτίνα αποτελεσματικής δράσης και παρουσίας «στο Ελληνικό και στο διεθνές επίπεδο των δρώμενων τέχνης και των διαπραγματεύσεων του πολιτισμού» όπως σημειώνεται.
Ο Ιστορικός Τέχνης, Συγγραφέας Λεόντιος Πετμεζάς για την εικαστική εργασία του Κώστα Ευγγελάτου γράφει:
«…Ο αεικίνητος μικρόκοσμος και μακρόκοσμος των βαθύτερων προβληματισμών πάνω στην ψυχοσύνθεση της ζωτικής ύπαρξης πάλλεται διαρκώς με ειλικρίνεια ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον ενσαρκώνοντας την ζωογόνα ευδόκιμη ελπίδα για το διαφορετικό αύριο.»
O Καθηγητής ΕΚΠΑ Στέλιος Λυδάκης συμπληρώνει :
«…Ο ζωγράφος αποκαλύπτει μια οραματική διάσταση του προσωπικού του μύθου. Από καθαρά εικαστικής πλευράς, ο Κώστας Ευαγγελάτος φαίνεται να κινείται σε ένα φάσμα απόλυτης ωριμότητας και επίγνωσης των εικαστικών δυνατοτήτων.»
Και ο Ακαδημαϊκός, Ιστορικός Τέχνης Χρύσανθος Α. Χρήστου υπογραμμίζει :
«Η καλλιτεχνική δημιουργία του Ευαγγελάτου διακρίνεται για τον χαρακτήρα των αναζητήσεων και τον πλούτο των συνδυασμών Φαίνεται ότι τον ενδιαφέρει να φτάσει σε σύνολα που προβληματίζουν τον θεατή, με την χρήση της ζωγραφικής του γλώσσας και την καθαρά ποιητική πνοή των διατυπώσεών του.»
Και σαν ποιητής ο Κώστας Ευαγγελάτος έχοντας αναγάγει την ποίηση σε τρόπο ζωής, επανεξετάζει συνεχώς τις αιώνιες αξίες, τις μεταφυσικές συνισταμένες τους, τις προοπτικές τους, και κάνει βαθιές τομές στην περιρρέουσα πραγματικότητα.
Όπως πάντα ο Κώστας Ευαγγελάτος κάνει το χρέος του πνευματικού ανθρώπου με την έννοια, «…να δράσει, να μιλήσει, να αγωνιστεί, να γαλβανίσει τους ενθουσιώδεις, να ξεσκεπάσει τους κάπηλους, να καταγγείλει τους επιτήδειους» όπως σχολιάζει ο Μάριος Πλωρίτης.
- Στην καρδιά του φετινού πολιτιστικού καλοκαιριού στους χώρους του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών φιλοξενείται για τρίτη φορά, με πρωτοφανή προσέλευση φιλότεχνων η σημαντική αναδρομική σας έκθεση με τίτλο «Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα». Ποιο είναι το οδοιπορικό που προτείνετε κ. Ευαγγελάτε στον επισκέπτη και ποιά είναι τα θέματα που διατρέχουν τα έργα που παρουσιάζονται;
Πρόκειται όντως για την τρίτη έκθεση του αναδρομικού χαρακτήρα που παρουσιάζεται στο Μουσείο της Πόλεως. Η πρώτη είχε πραγματοποιηθεί το 2016-17, με τίτλο «Νεφελομορφίες Art-Est», με χαρακτηριστικά έργα μου από την διαχρονική ενότητα με τους νεφοσκεπείς ουρανούς μου. Η δεύτερη το 2018, με τίτλο «Ιδεομορφικές Συλλήψεις», με επιλογή εικαστικών έργων με εννοιακές συλλήψεις και επιζωγραφισμένα γεωμετρικά αντικείμενα-σφαίρες. Στην πρόσφατη έκθεση με τον τίτλο «Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα» παρουσιάζεται πρωτότυπη σειρά έργων μου από την ενότητα των Σωματογραφιών / Bodygraphics, που εκτέθηκαν αρχικά στην Νέα Υόρκη κατά την διάρκεια των σπουδών μου και μετά σε πολλές διεθνείς εκθέσεις με επιτυχία. Το θέμα της μελέτης του ανθρώπινου προσώπου και σώματος είναι μόνιμο ερευνητικό πεδίο των αισθητικών μου αποκρυσταλλώσεων.
«Είναι ηθελημένη ουτοπία, όταν αναλαμβάνεις δημόσιες θέσεις και ανακατεύεσαι με κρατικούς φορείς, να νομίζεις ότι τα εξουσιαστικά υπουργεία του πολιτικού συστήματος θα έχουν ιδανικούς στόχους και όχι προπαγανδιστική πολιτική υπέρ των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων αυτών που κατευθύνουν τις κρατικές επιλογές και τις διεθνείς δεσμεύσεις.»
- Υπάρχει κάποιο έργο σας που ξεχωρίζετε προσωπικά; Κάποιο που δεν έχει προβληθεί ενδεχομένως αρκετά, αλλά που θεωρείται πως αξίζει να ανακαλύψει το κοινό;
Θάλεγα ότι το τρίτυχο μεγάλων διαστάσεων που έχει τον τίτλο «ΣΩΜΑ-ΣΗΜΑ-ΠΑΘΟΣ» αντιπροσωπεύει στο έπακρο την δημιουργική ιδεολογία και την τεχνική των πολλαπλών χαράξεων και γραφών σε κοσμολογικά φόντα και ανατομικές φόρμες που χαρακτηρίζουν τη τεχνοτροπία μου.
- Με ποιον τρόπο συνδέεται η πορεία ζωής του καλλιτέχνη Κώστα Ευαγγελάτου με τον τίτλο της έκθεσης;
Όπως όλες οι φάσεις της δουλειάς μου τόσο της ζωγραφικής, όσο και της ποιητικής παραγωγής μου, ταυτίζονται, πηγάζουν και αναμοχλεύουν τα προσωπικά και κοινωνικά μου βιώματα. Ειδικά όμως η ανατομική, στυλιστική, συμβολιστική, αισθησιακή ενασχόληση μου με το ανθρώπινο γυμνό σώμα απαυγάζει την στοχαστική και ερωτική διάσταση της ύπαρξης.
- Στο μεταξύ συνεχίζεται με επιτυχία στην Πινακοθήκη ιδεών της Κερατέας Αττικής η ομαδική εικαστική έκθεση «Πόλεμος Προσφυγιά» στην οποία και συμμετέχετε. Το θέμα της έκθεσης μου έφερε στο νου κάτι που είχε πει η Βασιλική, μαθήτρια της Γ΄ Γυμνασίου από τη Μεσσήνη και σας το επισυνάπτω: «Αφού η Ειρήνη είναι αγάπη, χαρά, πρόοδος, ζωή, τότε γιατί «διαλέγουμε» τον πόλεμο που συνεπάγεται θάνατο, φτώχεια, θλίψη και τρόμο;» Η δική σας αντιπολεμική κραυγή πώς εκφράστηκε σε αυτή την έκθεση;
Η απορία της νεαρής Βασιλικής είναι συγκινητική και προέρχεται αυθόρμητα από την αθώα κρίση της. Δεν διαλέγουμε τον πόλεμο και όλα τα συνεπαγόμενα δεινά του. Ο πόλεμος μας επιβάλλεται από το σύστημα που επικρατεί διεθνώς και που μέσω αυτού πολλαπλασιάζονται τα οικονομικά οφέλη των ολιγαρχιών, αδιαφορώντας για θέματα δικαιοσύνης, ελευθερίας, αλληλεγγύης και ισότητας κάθε λαού της γης.
- Ποια είναι η προσωπική καλλιτεχνική σας φιλοσοφία και πώς βρίσκει σώμα στα έργα σας;
Θα έλεγα, ότι ο καλλιτεχνικός στοχασμός μου έχει γερές βάσεις σε φιλοσοφικές απόψεις κατεξοχήν ανθρωποκεντρικές, φυσιοκρατικές, οικολογικές και ποιητικές. Η υλοποίηση τους έρχεται σχεδόν αυθόρμητα και με μεγάλη ευθύνη απόδοσης και σαφήνειας ταυτόχρονα. Η ελεύθερη έκφραση είναι δεδομένη προϋπόθεση κάθε γνήσιας δημιουργίας.
- Τι σημαίνει για εσάς καταξίωση ενός καλλιτέχνη και μάλιστα διεθνώς όπως στη δικής σας περίπτωση;
Είχα την καλή τύχη, για την οποία όμως είχα προνοητικά δουλέψει με συνεχή μελέτη και αφοσίωση, να έχω από νωρίς την αποδοχή σημαντικών προσωπικοτήτων Ελλήνων και ξένων. Στο λίαν αμφιλεγόμενο πεδίο της καταξίωσης έδινα πάντα βάρος στην αποδοχή μου από αυτούς που θαύμαζα και σεβόμουν. Δεν προσχώρησα ποτέ σε κυκλώματα συμφερόντων και ευτυχώς παρά τα ποικίλα εμπόδια και τα προβλήματα τα κατάφερα μέχρι σήμερα ειλικρινά πολύ περισσότερο του αναμενόμενου. Ειδικά ο τρόπος προσέγγισης του έργου μου σε πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό από τους ξένους μου δίδαξε ότι η καταξίωση είναι εφικτή όταν η εκφραστική αλήθεια και ποιότητα είναι το κύριο μέλημα του καλλιτέχνη.
- Με την ανάδειξη της πολύμορφης κρίσης που διέρχεται η χώρα, πολλοί αναζητούν και τη συμβολή των πνευματικών ανθρώπων στην υπέρβασή της και δικαίως. Διότι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά ταυτόχρονα ηθική και πνευματική. Και γεννιέται εύλογα το ερώτημα: Ποιοι είναι πνευματικοί άνθρωποι; Πολλοί είναι εκείνοι που καταλογίζουν στους πνευματικούς ανθρώπους μια τάση για επιβολή μιας νέας εξουσίας πάνω στη γνώμη των πολλών και ανώνυμων. Εκείνο όμως, που τους επισυνάπτουν οι περισσότεροι είναι, ότι πολλές φορές κλείνονται είτε σε μια «παγερή» σιωπή είτε σ’ ένα γυάλινο πύργο μαζί με τους ομοίους και την αυταρέσκειά τους. Εσείς τι νομίζετε;
Η σημαντική διαπίστωση σας και το ερώτημα είναι κατεξοχήν καίριο. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι μεγάλη μερίδα των πνευματικών ανθρώπων όλων των κατηγοριών, και όχι μόνο στην εποχή μας, δεν έχει ανάλογο ηθικό ανάστημα, ώστε να έχει ενεργό ρόλο σε προοδευτικές τάσεις και ιδέες. Το αντίθετο μάλιστα, κάποιοι προσπαθούν να επιβάλλουν νόρμες ακραίου συντηρητισμού. Η πολιτική ιδεολογία του καθενός καθορίζει και την στάση του σε γενικό πλάνο, χωρίς όμως να μας διαφεύγει και η αδυναμία κάποιων χαρακτήρων που ενώ γνωρίζουν, θέλουν και οφείλουν δεν προσχωρούν από κάποια δειλία στο καυτό της πράξης. Ας μη ξεχνάμε ότι θέλει όποιος είναι πρόθυμος να πάθει… Η υποκρισία και η ανοχή χάριν της κρατικής επιβράβευσης υπερισχύει.
- Ανήκει στους στόχους της σύγχρονης τέχνης η «μυθοποίηση» ή «απομυθοποίηση» του κόσμου μας;
Το αίτημα του κινήματος των μοντερνιστών ήταν η «απομυθοποίηση», καλλιτεχνική, αισθητική, πολιτική, θρησκευτική, ιδιωτική και δημόσια. Στην πορεία όμως αναπτύχθηκε μια νέα μυθολογία της διαρκούς αναζήτησης του νέου, του επαναστατικού, του τολμηρού, που θα έλεγα ότι κράτησε μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα. Σήμερα ό όρος μύθος έχει μεταλλαχθεί, ακόμη και όταν τον επικαλούνται, ειδικά στο θέατρο, την όπερα, τον χορό και την μουσική, σε κάτι πολύ πεζό, κοινότυπο, παρανοϊκό, εμμονικό, βίαιο εκφραστικό κλισέ, μιάς arte cativa / κακής τέχνης που στοχεύει μέσα στα πλαίσια του μεταμοντερνισμού στην υποβάθμιση της νόησης και της αισθητικής. Οι εξαιρέσεις ελάχιστες και τείνουν προς εξαφάνιση.
- Ο Μάνος Χατζιδάκις έλεγε για τα υπουργεία Πολιτισμού ότι είναι μια κληρονομιά απολυταρχικών καθεστώτων», επεξηγώντας ότι «από την ώρα που τα απολυταρχικά καθεστώτα ανακάλυψαν τη σημασία τους, πώς να καθοδηγούν και πώς να επιβάλλουν πολιτισμό έφτιαξαν και ομώνυμο υπουργείο. Με πρώτο διδάξαντα τον Γκαίμπελς.» Ασπάζεστε την θέση του;
Απλά την θεωρώ δεδομένη. Ανέκαθεν δεχόμουν πως « Εκτιμώ τον φιλόσοφο, τον δάσκαλο, τον καλλιτέχνη, τον πολιτικό, τον καθημερινό άνθρωπο, ανάλογα με το παράδειγμα του». Είναι ηθελημένη ουτοπία, όταν αναλαμβάνεις δημόσιες θέσεις και ανακατεύεσαι με κρατικούς φορείς, να νομίζεις ότι τα εξουσιαστικά υπουργεία του πολιτικού συστήματος θα έχουν ιδανικούς στόχους και όχι προπαγανδιστική πολιτική υπέρ των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων αυτών που κατευθύνουν τις κρατικές επιλογές και τις διεθνείς δεσμεύσεις.
- Ο Μπωντλαίρ σημειώνει ότι «σκοπός της ποίησης είναι αυστηρά κι απλά η ανθρώπινη λαχτάρα για κάποια ανώτερη ομορφιά». Εσείς λογοτέχνης και ποιητής με περγαμηνές, ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε με τους στίχους σας, που δεν χαϊδεύουν τα αυτιά των αναγνωστών και αφήνουν έντονα το αποτύπωμά τους, αφυπνίζουν και ταρακουνούν;
Ο κορυφαίος Μπωντλαίρ πολύ ωραία το διατυπώνει! Ας μη ξεχνάμε ότι για αυτές του τις απόψεις στα περίφημα «Άνθη του Κακού», που ευτύχησα να εικονογραφήσω πρόσφατα, καταδικάστηκε όσο ζούσε, με όλα τα θλιβερά επακόλουθα και η δικαστική αθώωση για το τολμηρό έργο του έγινε τυπικά έναν αιώνα περίπου μετά τον θάνατο του…
- Στους δύσκολους καιρούς μας εν τέλει ποιος είναι ο ρόλος και η δυναμική του σύγχρονου λογοτέχνη; Είναι επώδυνο θεωρείτε το ταξίδι της συγγραφής και δη της ποιητικής δημιουργίας;
Δεν θα έλεγα επώδυνο, αν και κάθε δημιουργία είναι μια πνευματική γέννα, που εμπερικλείει ένα είδος οδύνης. Για μένα η δημιουργικότητα είναι μια φυσική διαδικασία για να φανερωθεί η εσωτερικότητα και η τόλμη που θα ανοίξει την ψυχή και το πνεύμα του άλλου. Δεν γράφω για μένα, γράφω για να επικοινωνήσω με πρόθυμους αποδέκτες και πιθανούς συνομιλητές.
«Τα θλιβερά, απαίσια και «μεσαιωνικά» γεγονότα που συμβαίνουν ειδικά στις μέρες μας για έναν άνθρωπο που στοχάζεται και εκφράζεται πολλαπλά είναι αναπόφευκτα και αναμενόμενα αφού ουσιαστικά στοχεύουν στην άμβλυνση των συνειδήσεων…Αν και δεν έχω σανίδες σωτηρίας, έχω ακόμη ενδόμυχες ελπίδες, γιατί ποτέ δεν σταμάτησα να υπολογίζω στις ανθρώπινες δυνάμεις που ενίοτε παραμένουν αλύγιστες.»
- Σύμφωνα με τον Νίτσε «η ωριμότητα του ανθρώπου είναι να ξαναβρίσκει κάποιος τη σοβαρότητα που είχε ως παιδί, όταν έπαιζε». Το πιστεύετε αυτό;
Καταπληκτική διαπίστωση….συμφωνώ και επαυξάνω. Σημειωτέον ένα από τα εφηβικά μου ευαγγέλια υπήρξε το βιβλίο του «Δόγματα και ευφυολογίες».
- Ποιο θεωρείτε ότι είναι το νόημα της ζωής; Θεωρείτε, ότι το έχετε βρει;
Μεγάλη κουβέντα, μεγάλο θέμα…Για μένα η ζωή είναι μόνο η παρούσα ανθρώπινη κατάσταση, με όλο το φυσικό και ζωικό περιβάλλον. Το νόημα της γίνεται αντιληπτό όταν νοιώσουμε το ζωοποιό αίσθημα της αγάπης που είναι παντού ενδιάθετο.
- Ζούμε την παρουσίαση ενός κόσμου, που φαίνεται να έχει καταστραφεί και στην οποίο επικρατεί ο αμοραλισμός, η οικονομική εξαθλίωση, ενώ καθημερινά βιώνουμε καταστάσεις κοινωνικής παθογένειας. Θα αλλάξει λέτε ο κόσμος, αν ο καθένας βάλει το λιθαράκι του εντοπίζοντας τα κακώς κείμενα και αναδεικνύοντάς τα, με όποιο τρόπο μπορεί;
Αυτή η διαδικασία είναι βέβαια χρήσιμη σαν προσπάθεια, ως ένα σημείο, αλλά δυστυχώς ποτέ αποτελεσματική πρακτικά και σε βάθος. Ο κόσμος ίσως αλλάξει μόνο όταν προκύψει πλήρης αλλαγή, εκ θεμελίων δηλαδή, του υπάρχοντος συστήματος και εφαρμοστούν χωρίς εκπτώσεις και δισταγμούς οι σοσιαλιστικές αξίες.
- Πόσο εύθραυστος νιώθετε μέσα σε όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα που συμβαίνουν στις μέρες μας και ποιες είναι οι δικές σας σανίδες σωτηρίας;
Τα θλιβερά, απαίσια και «μεσαιωνικά» γεγονότα που συμβαίνουν ειδικά στις μέρες μας για έναν άνθρωπο που στοχάζεται και εκφράζεται πολλαπλά είναι αναπόφευκτα και αναμενόμενα αφού ουσιαστικά στοχεύουν στην άμβλυνση των συνειδήσεων…Αν και δεν έχω σανίδες σωτηρίας, έχω ακόμη ενδόμυχες ελπίδες, γιατί ποτέ δεν σταμάτησα να υπολογίζω στις ανθρώπινες δυνάμεις που ενίοτε παραμένουν αλύγιστες.
- Έχετε μπει σε σκέψεις για την επόμενη εικαστική σας αναζήτηση και πώς σκοπεύετε να εξελίξετε περαιτέρω τη θεματική και την αισθητική του έργου σας;
Η πρώιμη ενασχόληση μου με τα της τέχνης και της συγγραφής από παιδί έχει διαγράψει σαν σύνολο, όλα αυτά που ήθελα να φωτίσω με τους εκφραστικούς μου τρόπους. Πάνω από πενήντα χρόνια αφοσιώθηκα, με κάθε τίμημα, σε μια υπεύθυνη και συνεχή δημιουργία. Δεν ευθύνομαι εγώ αν κάποιοι δεν γνωρίζουν ή δεν επιθυμούν να γνωρίσουν το έργο μου. Προσπάθησα με αξιοπρέπεια για την μετάδοση του όσο λίγοι, αν και αρκετοί ισχυροί κυκλωμάτων κάθε λογής, επιχείρησαν να με αποκλείσουν από πολλά… Η όποια εξέλιξη μου, θεματογραφική ή τεχνοτροπική, θα προκύψει όπως πάντα από εσωτερική ανάγκη. Όμως χωρίς να είμαι απαισιόδοξος δεν προσδοκώ πολλά, ούτε επιζητώ με απληστία να είμαι στο προσκήνιο. Ήδη η τέχνη των νέων γενιών διαμορφώνεται με την τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη σε άλλο επίπεδο αισθητικής, διαδικτυακούς τρόπους και κατευθυνόμενους χρηματιστηριακούς στόχους. Έχω την ικανοποίηση ότι έφθασα στο μεταίχμιο ενός επερχόμενου δημιουργικού τέλους, που όμως η αφομοίωση και η αναπαραγωγή της ομορφιάς του, που επιδίωξα με πάθος, με γεμίζει πληρότητα με το εύρος και την συνέπεια που το προσέγγισα. Η μεταθανάτια αποδοχή του, καθιέρωση κλπ δεν με απασχόλησε ποτέ. Διαβάζοντας από μικρός τις βιογραφίες των μεγάλων του πνεύματος και της τέχνης, που οι περισσότεροι υπέφεραν πολλά, διδάχθηκα τι και ποιους να αποφεύγω και βέβαια ότι η μεγαλύτερη αξία είναι όταν βιώνεις το τώρα, με το καυτό της εμπειρίας και την δύναμη της δημιουργικότητας.
