Ο ωραίος γαλάζιος Δούναβης (An der schönen, blauen Donau, οp. 314· που σημαίνει: (πάνω) στον ωραίο γαλάζιο Δούναβη), κοινώς γνωστός ως Γαλάζιος Δούναβης, είναι ένα βαλς του συνθέτη Γιόχαν Στράους του νεότερου, που γράφτηκε το 1866.
Γιόχαν Στράους ο νεότερος
Αρχικά παίχτηκε στις 15 Φεβρουαρίου 1867 σε μια συναυλία της Ένωσης Ανδρικών Χορωδών της Βιέννης (Wiener Männergesangsverein) και παραμένει μια από τις πιο δημοφιλείς μουσικές συνθέσεις στο κλασικό ρεπερτόριο. Η αρχική του παράσταση θεωρήθηκε ήπια επιτυχία, και ο Στράους φημολογείται ότι είπε: “Να πάει στον διάολο το βαλς, λυπάμαι μόνο για την κόντα – Μακάρι να ήταν επιτυχία!”
Το πρόγραμμα της πρεμιέρας του Γαλάζιου Δούναβη, Βιέννη 1867
Ο Ωραίος γαλάζιος Δούναβης γράφτηκε αρχικά ως τραγούδι για χορωδία καρναβαλικών εκδηλώσεων (για βαθύφωνο και τενόρο), με μάλλον σατιρικούς στίχους (η Αυστρία είχε μόλις χάσει έναν πόλεμο με την Πρωσία). Ο αρχικός τίτλος αναφέρεται επίσης σε ένα ποίημα για τον Δούναβη στην πατρίδα του ποιητή Καρλ Μπεκ, την Ουγγαρία και όχι στη Βιέννη. Αργότερα ο στιχουργός Φραντς φον Γκέρνερτ έγραψε νέους, πιο «επίσημους» ύφους.
Στη λαϊκή κουλτούρα
Το ιδιαίτερα βιεννέζικο συναίσθημα που σχετίζεται με τη μελωδία του Στράους το έκανε ανεπίσημο εθνικό αυστριακό ύμνο. Εξάλλου, το έργο χρησιμοποιείται ως σήμα της Αυστριακής Ραδιοφωνίας (ORF) για το διεθνές της πρόγραμμα. Κατά παράδοση, η διάσημη πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Φιλαρμονικής της Βιέννης περιλαμβάνει κάθε χρόνο τον Γαλάζιο Δούναβη στο πρόγραμμά της.
Το κομμάτι χρησιμοποιήθηκε εκτενώς στην ταινία του 1968 του Στάνλεϊ Κούμπρικ 2001: Η Οδύσσεια του διαστήματος. Μετά από ένα άλμα από το προϊστορικό παρελθόν της ανθρωπότητας στο μέλλον της στο διάστημα, τα πρώτα δύο τρίτα του Γαλάζιου Δούναβη ακούγονται καθώς ένα διαστημικό αεροσκάφος προσεγγίζει και προσδένεται σε έναν διαστημικό σταθμό. Ολοκληρώνεται ενώ ένα άλλο διαστημικό αεροσκάφος ταξιδεύει από τον σταθμό στη Σελήνη. Στη συνέχεια, το κομμάτι ακούγεται ξανά κατά τους τίτλους τέλους της ταινίας.
Μια σύντομη εκδοχή του έργου ακούγεται στην ταινία μικρού μήκους A Corny Concerto (1943) της σειράς ταινιών κινουμένων σχεδίων Merrie Melodies της εταιρείας Warner Bros. Στην ταινία, ο Ντάφυ προσπαθεί να μπει σε μια οικογένεια λευκών κύκνων, αλλά αντιμετωπίζεται ως “ασχημόπαπο”, ώσπου σώζει τρία κυκνάκια και γίνεται ήρωας.
Ο Γαλάζιος Δούναβης χρησιμοποιείται σε όλα τα επεισόδια της δραματικής σειράς του Netflix Το παιχνίδι του καλαμαριού (2021) για να σηματοδοτήσει την έναρξη νέου παιχνιδιού.
