Σκηνή από την ταινία με πρωταγωνίστριες τις γυναίκες
Ελίζαμπετ Γκρενιέ
Η πρώτη σκηνή της ταινίας «Οι Γευσιγνώστριες» διαδραματίζεται τον Νοέμβριο του 1943 στο χωριό Γκρος-Παρτς της Ανατολικής Πρωσίας (σήμερα στην Πολωνία). Η νεαρή Ρόζα Ζάουερ (Ελίζα Σλοτ) έχει εγκαταλείψει το βομβαρδισμένο διαμέρισμά της στο Βερολίνο και έχει βρει καταφύγιο στην εξοχή. Ο σύζυγός της είναι στρατιώτης και αυτή τη στιγμή πολεμά στην Ουκρανία. Όχι πολύ μακριά, βαθιά μέσα στο δάσος και περιτριγυρισμένο από συρματοπλέγματα, βρίσκεται το μυστικό αρχηγείο του Αδόλφου Χίτλερ στο Ανατολικό Μέτωπο – η λεγόμενη «Φωλιά του Λύκου».
Λίγο μετά την άφιξή της στο Γκρος-Παρτς, η Ρόζα στρατολογείται βίαια από τα SS. Καταλήγει σε μια ομάδα γυναικών που μεταφέρονται καθημερινά στη «Φωλιά του Λύκου» για να «δουλέψουν» ως δοκιμάστριες φαγητού για τον Χίτλερ. Τους σερβίρουν φαγητό πριν το φάει ο Χίτλερ – αν είναι δηλητηριασμένο, πεθαίνουν αυτές, όχι αυτός.
Ενώ οι άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη λιμοκτονούν, αυτές οι γυναίκες κάθονται σε ένα πλούσια στρωμένο τραπέζι μπροστά στο καλύτερο φαγητό. Αλλά ξέρουν ότι κάθε γεύμα μπορεί να είναι το τελευταίο τους -ο Χίτλερ έχει πολλούς εχθρούς. Η Ρόζα γίνεται φίλη με μια ντροπαλή γυναίκα ονόματι Ελφρίντε (Άλμα Χασούν). Ξεκινά επίσης μια μυστική σχέση με τον αξιωματικό των SS, Τσίγκλερ (Μαξ Ρίμελτ).
Η ιστορία πίσω από αυτό
Η γερμανόφωνη ταινία του Ιταλού σκηνοθέτη Σίλβιο Σολντίνι («Ψωμί και Τουλίπες», 2000) βασίζεται στο μπεστ σέλερ μυθιστόρημα «Le assaggiatrici» (2018) της Ροζέλα Ποστορίνο, το οποίο έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Αν και ο Σολντίνι έχει αποφύγει στο παρελθόν να σκηνοθετήσει ιστορικά έργα, διασκεύασε το μυθιστόρημα για τον κινηματογράφο.
Ένας από τους λόγους ήταν ότι οι γυναίκες παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο -κάτι ασυνήθιστο για μια ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Σολντίνι δήλωσε στην DW ότι του άρεσε επίσης το γεγονός ότι οι δύο κύριοι χαρακτήρες, η Ρόζα Σάουερ και ο Άλμπερτ Τσίγκλερ, δεν κρίνονται, καθώς «είναι απλώς άνθρωποι, παρόλο που έχουν παγιδευτεί στον μηχανισμό ενός τρομερού συστήματος».
Η μαρτυρία της Μάργκοτ Βελκ
Το μυθιστόρημα της Ποστορίνο και τώρα η ταινία βασίζονται στις ιστορίες μιας γυναίκας ονόματι Μάργκοτ Βελκ. Δεν μίλησε δημόσια για τις εμπειρίες της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2012, όταν ήταν 95 ετών. Από το 1942 και μετά, για περίπου δυόμισι χρόνια, ήταν μία από τις 15 γυναίκες που έπρεπε να δοκιμάζουν το φαγητό για τον Χίτλερ. Οι περιγραφές της για το πώς οι γυναίκες στρατεύονταν και πώς ήταν η καθημερινή τους ρουτίνα αντικατοπτρίζονται στο βιβλίο και στην ταινία.
Η έμπνευση για την ιστορία αγάπης μεταξύ της Ρόζας και του Τσίγκλερ βασίζεται στη δήλωση της Βελκ ότι ένας αξιωματικός την έβαλε σε ένα τρένο για το Βερολίνο το 1944 για να τη σώσει από τον προωθούμενο Κόκκινο Στρατό, τις ένοπλες δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης. Αργότερα έμαθε ότι όλες οι άλλες δοκιμάστριες πυροβολήθηκαν από Σοβιετικούς στρατιώτες. Το αν η ίδια η Βελκ είχε σχέση με κάποιον αξιωματικό των SS παραμένει ασαφές – δεν το ανέφερε ποτέ σε συνεντεύξεις.
Ωστόσο, το 2013 δήλωσε στο περιοδικό Der Spiegel ότι βιάστηκε από έναν αξιωματικό των SS κατά τη διάρκεια της θητείας της ως γευσιγνώστρια φαγητού – και αρκετές φορές από Σοβιετικούς στρατιώτες μετά την επιστροφή της στο Βερολίνο. Μόλις ένα χρόνο μετά το τέλος του πολέμου είδε ξανά τον σύζυγό της, ο οποίος είχε και ο ίδιος υποστεί σοβαρά τραύματα από τις εμπειρίες του κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η Ποστορίνο ήθελε να πάρει προσωπική συνέντευξη από τη Μάργκοτ Βελκ για το μυθιστόρημά της, αλλά εκείνη πέθανε το 2014 πριν καν αυτό συμβεί.
Αμφιβολίες για την ιστορία
Μετά από την κυκλοφορία ενός ντοκιμαντέρ για τη Μάργκοτ Βελκ το 2014, ο ιστορικός Σβεν-Φέλιξ Κέλερχοφ εξέφρασε σκεπτικισμό. Στην εφημερίδα «Die Welt» έγραψε ότι ο Χίτλερ είχε προβλήματα στο στομάχι στα τελευταία του χρόνια και του δινόταν ειδική τροφή διαίτης -παρασκευασμένη σε ξεχωριστή κουζίνα στον εσωτερικό χώρο ασφαλείας της «Φωλιάς του Λύκου» με την ονομασία «Sperrkreis 1». Επομένως, δεν θα είχε νόημα να μεταφερθεί το φαγητό εκτός αυτής της περιορισμένης περιοχής για να το δοκιμάσει μια ομάδα γυναικών.
Στο νέο του βιβλίο «Πριν από την Πτώση: Τα Χρόνια του Χίτλερ στη ‘Φωλιά του Λύκου’», ο ιστορικός Φέλιξ Μπορ γράφει ότι τον Ιούλιο του 1943 προσλήφθηκε η Έλενε φον Έξνερ: η πρώτη διαιτολόγος που μαγείρεψε ξεχωριστά για τον Χίτλερ. Προηγουμένως, ένας μάγειρας ονόματι Ότο Γκύντερ ετοίμαζε γεύματα σε μεγάλες κατσαρόλες για όλους τους ηγέτες των Ναζί που ζούσαν στη «Φωλιά του Λύκου».
Εκτός από τον στενό κύκλο του Χίτλερ, έως και 2.000 άτομα εργάζονταν εκεί. Μήπως οι γυναίκες έπρεπε να δοκιμάσουν άλλα φαγητά για τα οποία τους είπαν μόνο ότι ήταν γεύματα του Χίτλερ; Ο Φέλιξ Μπορ σε συνέντευξή του στην DW, είπε ότι στην εντατική έρευνά του σχετικά με τις δομές της «Φωλιάς του Λύκου», «δεν βρήκε καμία πηγή που να επιβεβαιώνει την ιστορία της ταινίας, αλλά «ούτε κανένα έγγραφο που να αποδεικνύει το αντίθετο».
Ο σκηνοθέτης Σολντίνι δεν ενοχλείται από τις ιστορικές ασυνέπειες. Για αυτόν είναι ξεκάθαρο: η ταινία βασίζεται σε μυθιστόρημα, όχι σε αποδεδειγμένα γεγονότα. Αυτό που έχει σημασία είναι η συναισθηματική αλήθεια και ότι η ιστορία εξακολουθεί να είναι επίκαιρη σήμερα. Βλέπει παραλληλισμούς με το παρόν: Όπως οι γυναίκες αυτές τότε, πολλοί άνθρωποι σήμερα βιώνουν τη βία που μπορεί να προέρχεται από την πολιτική – ακόμα κι αν έχουν το προνόμιο να τρώνε καλά.
Απόπειρες δολοφονίας του Χίτλερ
Αυτό που έχει ιστορικά αποδειχθεί σαφώς είναι ότι υπήρξαν πάνω από 40 απόπειρες δολοφονίας του Χίτλερ. Η πιο διάσημη είναι η απόπειρα δολοφονίας της 20ής Ιουλίου 1944 – «Επιχείρηση Βαλκυρία», η οποία έλαβε χώρα στη Φωλιά του Λύκου, από όλα τα μέρη. Ο αξιωματικός της Βέρμαχτ Γκραφ φον Στάουφενμπεργκ τοποθέτησε μια βόμβα σε έναν χαρτοφύλακα κάτω από ένα τραπέζι. Εξερράγη κατά τη διάρκεια ενημέρωσης και σκότωσε τέσσερα άτομα. Ο ίδιος ο Χίτλερ επέζησε.
Αργότερα δήλωσε στο ραδιόφωνο ότι ήταν «εντελώς αβλαβής εκτός από πολύ μικρές εκδορές, μώλωπες ή εγκαύματα» και ότι θεωρούσε την επιβίωσή του «ως επιβεβαίωση της εντολής της μοίρας να συνεχίσω να επιδιώκω τον στόχο της ζωής μου». Αυτό, έχει έναν παραλληλισμό με το σήμερα: Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επέζησε από μια απόπειρα δολοφονίας με ελαφρύ τραυματισμό τον Ιούλιο του 2024, το ερμήνευσε κι αυτός ως σημάδι της μοίρας.
Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός
ΠΗΓΗ: www.dw.com
