Η απώλεια δεδομένων είναι ένα συχνό και αρκετά δυσάρεστο φαινόμενο που μπορεί να προκληθεί από διάφορους λόγους. Οι φυσικές ζημιές, ένα κακόβουλο λογισμικό ή ένα απλό ανθρώπινο λάθος μπορεί να κοστίσουν «ακριβά».
Οι δύο κύριοι τύποι αποθηκευτικών μέσων που χρησιμοποιούνται σε υπολογιστές και φορητές συσκευές είναι οι σκληροί δίσκοι (HDD) και οι μονάδες στερεάς κατάστασης (SSD). Αν και οι δύο αποθηκεύουν δεδομένα, οι τεχνικές ανάκτησης δεδομένων διαφέρουν σημαντικά λόγω του τρόπου λειτουργίας τους.
Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε αναλυτικά πώς λειτουργεί κάθε αποθηκευτικό μέσο, τις βασικές διαφορές στην ανάκτηση δεδομένων από SSD και HDD, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ειδικοί, καθώς και τις πιθανότητες επιτυχίας.
Πώς λειτουργεί κάθε αποθηκευτικό μέσο;
HDD (Hard Disk Drive)
Οι σκληροί δίσκοι αποτελούνται από μηχανικά κινούμενα μέρη. Στο εσωτερικό τους βρίσκονται ένας ή περισσότεροι δίσκοι (platters) που περιστρέφονται με μεγάλη ταχύτητα, ενώ μία κεφαλή ανάγνωσης/εγγραφής διαβάζει και γράφει δεδομένα στις μαγνητικές επιφάνειες των δίσκων. Η τεχνολογία αυτή υπάρχει εδώ και δεκαετίες και είναι αρκετά ώριμη, με πολλές λύσεις ανάκτησης δεδομένων.
SSD (Solid State Drive)
Οι SSD βασίζονται σε μνήμη flash NAND, χωρίς μηχανικά κινούμενα μέρη. Η μνήμη flash NAND είναι ένας τύπος μνήμης που χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορες συσκευές, όπως USB sticks, SSDs, κάρτες μνήμης και smartphones. Διαφέρει από την μνήμη RAM διότι δεν χάνει τα δεδομένα της όταν σταματά η παροχή ρεύματος.
Τα δεδομένα αποθηκεύονται σε κυψέλες μνήμης, ενώ η επικοινωνία με τον υπολογιστή γίνεται μέσω ελεγκτή. Ο ελεγκτής είναι ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα μέσα στον SSD που ελέγχει πώς γράφονται, διαβάζονται και διαγράφονται τα δεδομένα στις κυψέλες μνήμης, ενώ μπορεί να περιλαμβάνει και λειτουργίες ασφαλείας, όπως η κρυπτογράφηση. Πολλές φορές, όταν ένας υπολογιστής είναι αργός, προτείνεται η αλλαγή του δίσκου HDD σε SSD, για βέλτιστη απόδοση του υπολογιστή σας.
Με άλλα λόγια, ο ελεγκτής είναι σαν ο «εγκέφαλος» του SSD που οργανώνει και διαχειρίζεται τη ροή δεδομένων ανάμεσα στον υπολογιστή και τη μνήμη του δίσκου. Χωρίς αυτόν, ο SSD δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Οι SSD είναι ταχύτεροι από τους HDD, έχουν μικρότερο χρόνο πρόσβασης και είναι πιο ανθεκτικοί σε κραδασμούς, αλλά χρησιμοποιούν πιο σύνθετες τεχνολογίες που δυσκολεύουν την ανάκτηση δεδομένων.
Τα συχνότερα αίτια απώλειας δεδομένων
Η απώλεια δεδομένων μπορεί να συμβεί τόσο σε HDD όσο και σε SSD. Ποιες είναι όμως οι αιτίες που συμβαίνει αυτό;
Αιτία απώλειας δεδομένων σε HDD
Ένας πολύ συνηθισμένος λόγος είναι η φυσική φθορά ή οι μηχανικές βλάβες, όπως η βλάβη σε μοτέρ και οι κατεστραμμένες κεφαλές. Αρκετά συχνή αιτία είναι και η κακή χρήση ή η πτώση που συνεπάγεται με φυσική ζημιά. Μια ακόμη αιτία είναι και τα διάφορα λογικά σφάλματα, όπως το format.
Αιτία απώλειας δεδομένων σε SSD
Οι SSD μονάδες αποθήκευσης έχουν περιορισμένο αριθμό εγγραφών και με τη φθορά της μνήμης flash τα δεδομένα μπορεί να χαθούν. Από την άλλη, βλάβη στο λογισμικό του SSD ή κακή λειτουργία του ελεγκτή είναι εξίσου συχνές αιτίες για να χαθούν τα προσωπικά δεδομένα κάποιου.
Οι κυριότερες προκλήσεις στην ανάκτηση δεδομένων
HDD
Η ανάκτηση δεδομένων από HDD είναι πιο «παραδοσιακή» και έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ακόμη και σε περίπτωση φυσικής ζημιάς, οι επαγγελματίες ανάκτησης μπορούν να ανοίξουν τον δίσκο σε ειδικό χώρο (clean room) και να επισκευάσουν ή να αντικαταστήσουν τα εξαρτήματα που έχουν χαλάσει. Μετά αντιγράφουν τα δεδομένα σε κάποιο άλλο μέσο.
Η ανάκτηση από διαγραφή ή format είναι σχετικά πιο εύκολη, αφού τα δεδομένα συνήθως παραμένουν στον δίσκο μέχρι να αντικατασταθούν με νέα. Αυτό επιτρέπει τη χρήση εξειδικευμένων λογισμικών που σαρώνουν τον δίσκο και ανακτούν τα διαγραμμένα αρχεία.
SSD
Η ανάκτηση δεδομένων από SSD είναι πιο περίπλοκη. Τα δεδομένα που διαγράφονται μπορεί να εξαφανίζονται οριστικά μόλις το λειτουργικό σύστημα ενημερώσει το SSD ότι η βασική μονάδα διαγραφής είναι «ελεύθερη». Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και τα καλύτερα εργαλεία ανάκτησης μπορεί να αποτύχουν να βρουν τα διαγραμμένα δεδομένα.
Επιπλέον, αν ο ελεγκτής ή το firmware του SSD χαλάσει, η πρόσβαση στα δεδομένα μπορεί να μπλοκαριστεί εντελώς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, απαιτείται αποσύνδεση της μνήμης NAND από το SSD και εξειδικευμένος εξοπλισμός που «διαβάζει» απευθείας τη μνήμη, κάτι που είναι τεχνικά πολύ απαιτητικό και δαπανηρό.
Διαφορές SSD και HDD
Μία από τις βασικές διαφορές ανάμεσα σε HDD και SSD είναι η διαχείριση των διαγραμμένων δεδομένων. Στους HDD, όταν διαγράφουμε ένα αρχείο, απλώς «μαρκάρεται» ως διαθέσιμος χώρος, αλλά τα δεδομένα παραμένουν μέχρι να γραφεί κάτι νέο στη θέση τους.
Στους SSD, όμως, το λειτουργικό σύστημα μπορεί να εκτελέσει την εντολή TRIM, που ενημερώνει τον SSD ότι τα δεδομένα δεν χρειάζονται πλέον. Αυτό επιτρέπει στο SSD να εκτελέσει διαδικασίες που θα «καθαρίσουν» εντελώς τα δεδομένα και θα κάνουν την ανάκτηση πολύ πιο δύσκολη.
Πόσο κοστίζει η ανάκτηση δεδομένων;
Η ανάκτηση από HDD συνήθως είναι πιο οικονομική, ειδικά αν πρόκειται για ανάκτηση από software. Αν υπάρχει φυσική ζημιά, το κόστος αυξάνεται, αλλά οι εργασίες είναι πιο προβλέψιμες.
Η ανάκτηση από SSD είναι συχνά πιο δαπανηρή και δεν είναι πάντα εγγυημένη. Οι ειδικοί πρέπει να ξέρουν τη δομή του firmware και τον τρόπο αποθήκευσης των δεδομένων στον συγκεκριμένο SSD, κάτι που απαιτεί περισσότερη τεχνογνωσία και εξοπλισμό.
Ποιο μέσο είναι πιο αξιόπιστο τελικά;
Σε ό,τι αφορά την αντοχή σε πτώσεις ή κραδασμούς, οι SSD είναι σαφώς πιο αξιόπιστοι, επειδή δεν έχουν κινούμενα μέρη. Ωστόσο, όταν συμβεί απώλεια δεδομένων, η ανάκτηση είναι πιο δύσκολη και ακριβή από ό,τι στους HDD. Από την άλλη, οι HDD είναι πιο ευάλωτοι σε φυσικές βλάβες (π.χ. πτώσεις, γρατζουνιές στις επιφάνειες) αλλά ευκολότεροι στην ανάκτηση.
Η ανάκτηση δεδομένων με μια πιο «καθαρή» ματιά
Η τεχνολογία SSD έχει φέρει επανάσταση στις ταχύτητες πρόσβασης και αξιοπιστίας των αποθηκευτικών μέσων, αλλά έχει προσθέσει νέες προκλήσεις στην ανάκτηση δεδομένων. Αντίθετα, οι HDD παραμένουν πιο «φιλικοί» στην ανάκτηση, λόγω της ωριμότητας της τεχνολογίας και της απουσίας λειτουργιών όπως το TRIM. Ανεξαρτήτως τεχνολογίας, βέβαια, η καλύτερη άμυνα κατά της απώλειας δεδομένων παραμένει το τακτικό backup!
