- Του Τάσου Χατζηαναστασίου*
Το υπουργείο Παιδείας, που, μετά τον σάλο που έχει προκληθεί, τώρα φαίνεται να νίπτει τας χείρας του και δεν επιτρέπει την πρόσβαση στην πλατφόρμα «cinedu», έχει εγκρίνει μία σειρά ταινιών για σχολική χρήση. Η πολυβραβευμένη σουηδική ταινία μικρού μήκους «Αγόρια στο ντους» περιλαμβάνεται στον κατάλογο των ταινιών που έχουν επιλεγεί να προβληθούν σε παιδιά γυμνασίου.
Παρ’ όλα αυτά, μία εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής επέλεξε να την προβάλει σε μαθητές Δ΄ Δημοτικού και σήμερα βρίσκεται υπόλογη. Όχι, όμως, από την υπηρεσία, τη Διεύθυνση Εκπαίδευσης και τον σχολικό σύμβουλο, αλλά από τους γονείς παιδιού, που τυχαίνει να είναι και οι ίδιοι εκπαιδευτικοί και έχουν καταθέσει μήνυση. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν, το παιδί τους εμφάνισε κάποια διαταραχή μετά την προβολή της ταινίας στην τάξη του.
Και σ’ αυτή, όπως και σε κάθε ανάλογη περίπτωση, η αντιπαράθεση αντί να στηρίζεται στα πραγματικά δεδομένα, γίνεται στο επίπεδο της σύγκρουσης δήθεν «προοδευτισμού» – «συντηρητισμού», που αφενός συσκοτίζει τα δεδομένα και αφετέρου δεν επιτρέπει τη λογική επιχειρηματολογία. Χρησιμοποιούνται δηλαδή τρόποι και μέσα πειθούς που αυτές τις μέρες οι υποψήφιοι των πανελλαδικών εξετάσεων γνωρίζουν ότι κάθε άλλο παρά έγκυροι είναι, όπως ότι ο δικηγόρος των γονέων είναι οπαδός του Κασιδιάρη, ή πως η ταινία είναι βραβευμένη, ή ότι πρόκειται για ταινία ομοφυλοφιλικού πορνό κ.ά.
Αν επιχειρήσουμε μία ψυχραιμότερη κι ελπίζουμε ορθολογικότερη προσέγγιση, θα πρέπει να ξεχωρίσουμε το τυπικό από το ουσιαστικό, το ψυχοπαιδαγωγικό επίπεδο, στο τυπικό επίπεδο, το ότι η εκπαιδευτικός επέλεξε να προβάλει σε παιδιά Δ΄ Δημοτικού υλικό που έχει οριστεί να προβάλλεται στο γυμνάσιο, αποτελεί πρόβλημα, αλλά όχι τέτοιο που να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί, σε πρώτη φάση, εντός της σχολικής κοινότητας. Είναι δικαίωμα των γονέων να διαμαρτυρηθούν ή ακόμη και να υποβάλουν γραπτή αναφορά/καταγγελία εφόσον παρατήρησαν ότι το παιδί τους έχει υποστεί οποιαδήποτε βλάβη υπαιτιότητι του σχολείου. Πριν καταφύγει, όμως, κανείς στον εισαγγελέα, είναι προτιμότερο και ανθρωπινότερο ν’ απευθυνθεί πρώτα στην εκπαιδευτικό, στη διεύθυνση του σχολείου, στη διεύθυνση εκπαίδευσης κτλ. Κατά δεύτερο λόγο, εάν θεωρούμε γενικώς ακατάλληλη την εν λόγω ταινία από παιδαγωγικής πλευράς, υπόλογη δεν είναι η εκπαιδευτικός, αλλά η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας και η ίδια η υπουργός που την ενέκριναν.
Πάμε τώρα στην ουσία της υπόθεσης. Το ότι έχει βραβευτεί η ταινία δεν αποτελεί ούτε εγγύηση ποιότητας ούτε καταλληλότητας ως εκπαιδευτικού υλικού, δηλαδή υλικού που καλλιεργεί στάσεις και συμπεριφορές, που προβάλλει αξίες. Βλέπουμε τελευταία και τα Όσκαρ σε τι ταινίες απονέμονται και με ποια θεματολογία. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα νομίζει ότι τα κύρια προβλήματα που απασχολούν τον δυτικό κόσμο των αρχών του 21ου αιώνα είναι αυτά των έμφυλων ταυτοτήτων και η …κρεοφαγία.
Παρότι η ταινία έχει επιλεγεί και προτείνεται από μία σειρά φορέων ομοφυλοφίλων, δεχόμαστε, για την οικονομία της συζήτησης, ότι δεν ήταν στις προθέσεις των δημιουργών η προβολή της ομοφυλοφιλίας ως της «ορθής» απάντησης στην «τοξική αρρενωπότητα» του προπονητή των αγοριών στην ιστορία. Δυστυχώς, όμως, αυτό φαίνεται πως είναι το μήνυμα που περνά η ταινία. Σύμφωνα με τον Σουηδό σκηνοθέτη, η ταινία «Αγόρια στο Ντους» «αφηγείται μία ιστορία αρσενικής φιλίας, πώς δύο πολύ καλοί φίλοι εξερευνούν τις νόρμες της αρρενωπότητας, τι σημαίνει το να «γίνεις άνδρας» και, σε τελική ανάλυση, πώς η φιλία τους αυτή δέχεται ταυτόχρονα αμφιβολίες, αλλά και στήριξη από τους ενήλικες γύρω τους». Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι διπλό: γιατί να επιλεγεί μία ταινία με τη συγκεκριμένη άποψη και, εφόσον πράγματι δεν προβάλλεται η ομοφυλοφιλία ως η μοναδική απάντηση στην «τοξική αρρενωπότητα», κατά πόσον η «εξερεύνηση στις νόρμες της αρρενωπότητας» είναι δόκιμη σε παιδιά 9 και 10 χρονών;
Όλα τα παιδαγωγικά εγχειρίδια συμφωνούν ότι η κριτική σκέψη αναπτύσσεται εξελικτικά και ότι από το γυμνάσιο μπορεί σταδιακά το παιδί να επεξεργαστεί νοητικά κοινωνικά, πολιτισμικά, ιστορικά, ψυχολογικά κ.ά. ζητήματα, να ξεχωρίσει αίτια και αφορμές, να σκεφτεί αφηρημένα, να κρίνει συνέπειες και αποτελέσματα. Αυτό μπορεί κανείς να το δει, για παράδειγμα, στην ύλη των μαθηματικών, που είναι κυρίως πρακτική αριθμητική στο δημοτικό και περισσότερο θεωρητική στο γυμνάσιο, που δεν ασχολούνται με αβγά, ταχύτητες αυτοκινήτων και βρύσες που γεμίζουν δεξαμενές! Το ίδιο και στην ιστορία, που ξεκινά από τη μυθολογία, χωρίς τις σύγχρονες ερμηνείες των μύθων, και η προσέγγιση είναι γεγονοτολογική και ελάχιστα κριτική, ενώ οι ίδιες περίοδοι επανεξετάζονται στο γυμνάσιο με την εισαγωγή της ερμηνείας των γεγονότων, για να φτάσουμε στο λύκειο, όπου, θεωρείται δεδομένη η γνώση των γεγονότων, και η κριτική προσέγγιση με την έμφαση στη χρήση πηγών είναι το κύριο ζητούμενο. Είναι λοιπόν ζήτημα «συντηρητισμού» ή «ομοφοβίας» το να θεωρεί κανείς ότι η «εξερεύνηση της αρρενωπότητας» ή της θηλυκότητας στη Δ΄ Δημοτικού είναι άκαιρη και θα προκαλέσει σύγχυση;
Η διαχείριση παιδικών συναισθηματικών αντιδράσεων σε διάφορα ερεθίσματα δεν είναι απλή υπόθεση. Ειδικά για ζητήματα τόσο ευαίσθητα όπως η σεξουαλικότητα, η βία κ.λπ., απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή. Εν προκειμένω, το ότι κάποια παιδιά ενδεχομένως να αηδιάσουν με το φιλί μεταξύ αγοριών δεν ενέχει τον σοβαρό κίνδυνο να αναπτυχθούν αισθήματα πραγματικής ομοφοβίας; Πόσο σίγουροι είμαστε, δηλαδή, για το «θετικό» αποτέλεσμα μίας, κατά τα άλλα αγαθής, πρόθεσης; Η ταινία δεν είναι ερωτική, ούτε βέβαια πορνογράφημα. Αυτό, όμως, δεν την καθιστά κατάλληλη για παιδιά δημοτικού, ακόμη κι αν κανείς συμφωνεί με την οπτική της γωνία.
Η πρόθεση να καλλιεργηθούν θετικά πρότυπα, στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στην αντρική βαναυσότητα, τη νοσηρή πλευρά ενός παρεξηγημένου «ανδρισμού», αυτού, τέλος πάντων, που τελευταία χαρακτηρίζουμε «τοξική αρρενωπότητα» ο οποίος επιχειρείται, στην ταινία, να επιβληθεί από τον προπονητή των παιδιών (της σχολής… Ιωαννίδη!), είναι καλοδεχούμενη. Θα μπορούσε πράγματι η ταινία να αναδείξει αυτό το θέμα, όχι από τη σκοπιά της υπονόμευσης της ταυτότητας του φύλου, όπως τελικά γίνεται και με τρόπο που μπορεί να καταστεί απεχθής για ένα παιδί, αλλά αναδεικνύοντας την αξία της ευγενούς άμιλλας, του σεβασμού του αντιπάλου, της χαράς του παιχνιδιού, του ευ αγωνίζεσθαι, της προσπάθειας, της αλληλεγγύης, της αγορίστικης φιλίας με τα αστεία και τα πειράγματά τους και όχι με τους «πειραματισμούς πάνω στην έμφυλη ταυτότητα» στη Δ΄ Δημοτικού, ένα ζήτημα που επιβάλλεται ως σχεδόν αποκλειστικό ενδιαφέρον, ως ψυχαναγκαστική εμμονή στον δυτικό κόσμο τα τελευταία χρόνια.
*εκπαιδευτικός και γονέας παιδιών Δημοτικού
Πηγή: https://ardin-rixi.gr/archives/250909
