Ο Πλάτων (αριστερά) και ο Αριστοτέλης (δεξιά) περπατούν μαζί όπως φαίνεται στο The School of Athens, του Ραφαήλ, 1509-1511
ΝΕΦΗ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ
Όταν όλα σε αφήνουν
Και σου φαίνουνται ανάξια
Γελοία και παράτονα, γύρισε
τρεις φορές το κλειδί
μαζέψου και ξανάρχισε
να διαβάζεις Πλάτωνα
Γ. Σεφέρης
Παλαιό το όραμα της ανάγκης συνολικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, αρχής γενομένης από την κορυφή της πυραμίδας: είτε οι φιλόσοφοι να κυβερνήσουν είτε οι άρχοντες να φιλοσοφήσουν – είναι η άποψη του Πλάτωνα [Πολιτεία 473c-d.] περί διακυβέρνησης της πόλης. Πολιτική δύναμη και φιλοσοφία να συναντηθούν στο ένα και το αυτό πρόσωπο. Αν δεν γίνει κατορθωτό το εγχείρημα, τότε δεν θα έχουν τελειωμό οι συμφορές στις πολιτείες, τονίζει ο ιδρυτής της Ακαδημίας – και ας τον είπαν ουτοπικό οι νεότεροι.
Διά του λόγου το αληθές και προς επίρρωση του σοφού λόγου του αρχαίου Φιλοσόφου, σταθμεύουμε σε μια ιδιαίτερη χρονική στιγμή του νεοελληνικού κράτους, η οποία εμφανίζει συμπτώματα της σημερινής, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο. Στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Μη Χάνεσαι», δημοσιευμένο το σατιρικό κείμενο του νεαρού Κ. Παλαμά, του γνωστού σήμερα ως «δημοτικιστή» – σε γλώσσα καθαρεύουσα, με διάθεση σαρκαστική και σκωπτική. Οι εργασίες της Βουλής ήταν το προσφιλές θέμα σάτιρας του ανήσυχου δημοσιογράφου Παλαμά. Είναι γιατί κατά τον Οκτώβριο του 1882, έχουν περάσει μόνο δεκαοχτώ μήνες από το Συνέδριο του Βερολίνου το οποίο, προς μεγάλη απογοήτευση των Ελλήνων που περίμεναν περισσότερα, με απόφασή του παραχώρησε στην Ελλάδα τη Θεσσαλία (πλην της Ελασσόνας) και από την Ήπειρο μόνο την περιοχή της Άρτας. Οι εγχώριοι «άρχοντες» ανερμάτιστοι τελείως διολισθαίνουν ολοένα και περισσότερο ακολουθώντας καθοδική πορεία, μη δυνάμενοι να διαχειριστούν τα πραγματικά προβλήματα του νεοσύστατου, πλην ξενοκίνητου, ελληνικού κράτους που διπλασιάζει την έκτασή του.
«Βουλευτάς σπρώχνω και βλέπω και ακούω και οσφραίνομαι και γεύομαι και χωνεύω εις παντοίας φυσιογνωμίας ανθρώπων και μη ανθρώπων, εύβουλων, άβουλων, κακόβουλων, εις μούτρα νοικοκυραίων και λωποδυτών, εις όψεις διπλωματών και χασάπηδων, εις φωτεινάς φαλάκρας και μυρωμένους βοστρύχους, εις γενειάδας Ερρίκου τετάρτου και γενειάδας πατριαρχικάς, εις ρεδιγκότας μαρκεσίων [=μαρκησίων] και σάλια αρλεκίνων, εις φουστανέλας κοτζαμπασήδων και φουστανέλας γαλατάδων, εις μουστάκια και αλεξήλια, εις σοβαρούς χαιρετισμούς, εις φιλικάς διαχύσεις, εις συνδιαλέξεις, εις διασκέψεις, εις ιλαρότητας, εις συννοίας [= αμήχανες, γνοιασμένες εκφράσεις του προσώπου], εις νησιώτας και ηπειρώτας, εις πατριώτας και ρουσφετιώτας, στρατηγούς και στρατιώτας, εις λευκούς και κίτρινους και Αράπηδες και αστακούς (…)».
«Μη Χάνεσαι» (27.10.1882)
Σε μεταγενέστερο χρόνο και εν τω μέσω της πολιτικής και στρατιωτικής αναταραχής και κρίσης που προκάλεσε η «επονείδιστη ήττα» του 1897, όπως έμεινε στην Ιστορία – όταν οι Τούρκοι έφθασαν μέχρι τη Θεσσαλία – «Δεν είχαν περάσει καλά καλά 67 χρόνια από τη χρονιά που η Ελλάδα έγινε αυτόνομο κράτος και οι Τούρκοι επέστρεφαν. Ο σκοτεινός Πόλεμος του 1897 γύρισε τον τόπο χρόνια πίσω! (εφ. Έθνος). Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος επιβλήθηκε και η χώρα δεν απαλλάχτηκε από το χρέος πριν από το έτος, ακούστε το αυτό προσεκτικά, 1978. Ο μεγάλος ποιητής του «Δωδεκάλογου του Γύφτου» και της «Φλογέρας του Βασιλιά» θα γράψει σε λόγο ποιητικό πλέον:
Δημοκρατικός, Μοναρχικός
Δεν πιστεύω σε καμιά θρησκεία
Μεγαλουργός είναι ο άνθρωπος παντού
Μέσα σε όποια Πολιτεία.
Ο ιδεολογικά αντιμοναρχικός, καταξιωμένος πλέον ποιητής, ο επονομαζόμενος αργότερα «Πατέρας της Αθηναϊκής Σχολής», καταφανώς οδηγεί την σκέψη ημών των νεοτέρων αιώνες πίσω, στον πρώτο εκείνο Φιλόσοφο για να τον δικαιώσει που απογοητευμένος από το ολιγαρχικό αλλά και το δημοκρατικό πολίτευμα, εντοπίζει το λυτρωτικό ζητούμενο στην ιδανική πολιτείa. Αμφότεροι υποστηρίζουν έν και το αυτό: ανυστερόβουλοι και άξιοι να συμπορεύονται και να κυβερνούν – δεν είναι δυνατόν να υπάρξει άλλος τρόπος να ευτυχήσουν ούτε τα άτομα ούτε το σύνολο. Να άρχουν οι πεπαιδευμένοι στοχαστές: «είτε οι φιλόσοφοι να κυβερνήσουν είτε οι άρχοντες να φιλοσοφήσουν». Ούτε κατά διάνοια οδηγήθηκαν στην εύκολη λύση της πολιτικής αποχής.
