- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΤΑΡΑΚΗΣ*
Αν ρίξουμε το βλέμμα μας στο απώτερο παρελθόν και παρακολουθήσουμε την πορεία του ανθρώπου, μας φαίνεται ότι, από τότε που πήρε το πρώτο κλαδί για να κόψει έναν καρπό και κατασκεύασε τα πρώτα εργαλεία μέχρι σήμερα, έχει επιτύχει μια αξιοθαύμαστη πρόοδο. Κυριάρχησε στο διαστημόπλοιό μας τη Γη και υπέταξε τη φύση επωμιζόμενος από ένα σημείο και πέρα την ευθύνη για το μέλλον.
Η συνεχής του πρόοδος θεωρήθηκε ένα δόγμα, ιδιαίτερα μετά τις μεγάλες κατακτήσεις των νεότερων χρόνων, της επιστήμης, αλλά και της διεύρυνσης της δημοκρατίας και της δημιουργίας θεσμών, που υπηρετούν τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες.
Όμως ο 20ος αιώνας, παρά την αισιοδοξία των πρώτων χρόνων, με τους πολυαίμακτους δύο παγκόσμιους πολέμους, την ατομική βόμβα, τους ολοκληρωτισμούς του ναζισμού και του σταλινισμού, δημιούργησε δικαιολογημένα πολλές αμφισβητήσεις στους στοχαστικούς ανθρώπους.
Οι αμφισβητήσεις αυτές οξύνθηκαν με την παγκοσμιοποίηση, τις πολυποίκιλες απειλές που δημιουργούν αβεβαιότητα, όπως αυτή που ζούμε σήμερα με την πανδημία και τη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, ανάμεσα σε μεγάλες και μικρές χώρες, που ζουν σε φτώχεια και ανέχεια και σε άλλες, όπου κυριαρχεί ο άκρατος καταναλωτισμός και η επίδειξη, αλλά και η κατάρρευση βασικών αξιών.
Ο άνθρωπος τίθεται στο περιθώριο και η ανάγκη ενός νέου ουμανισμού φαίνεται αναγκαία. Αυτήν την ανάγκη έρχεται να μας δείξει ο Εντγκάρ Μορέν στο πρόσφατο βιβλίο του «Ας αλλάξουμε δρόμο» που κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ του ΕΙΚΟΣΟΥ ΠΡΩΤΟΥ σε μετάφραση του Θεόδωρου Παραδέλλη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.
Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με σοφία. Ο συγγραφέας γεννήθηκε από θαύμα τον Ιούλιο του 1921, αφού στη μητέρα του είχε απαγορευθεί να κάνει παιδί, γιατί είχε προσβληθεί από ισπανική γρίπη και έπασχε από την καρδιά της.
Έζησε την παγκόσμια κρίση του 1929, τον κυκλώνα της δεκαετίας 1930-1940, όπου όπως γράφει «Τα πάντα τέθηκαν υπό αμφισβήτηση, τα πάντα αποτελούσαν πρόβλημα: δημοκρατία, καπιταλισμός, φασισμός, αντιφασισμός, σταλινικός κομμουνισμός, αντισταλινικός κομμουνισμός, επανάσταση, διεθνισμός, τρίτος δρόμος, πόλεμος και ειρήνη, αλήθεια και λάθος.»
Ακολούθησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οπότε εντάχθηκε στην αντίσταση και σε λίγες παραγράφους μας δίδει τη φρικτή εμπειρία του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ανήκει στην εβραϊκή διασπορά και ο πατέρας του ζούσε στη Θεσσαλονίκη.
Στη συνέχεια ακολουθούν οι εμπειρίες του από το Μάη του 68, την οικολογική κρίση και φυσικά τον κορωνοϊό. Έτσι, όπως γράφει, είναι παιδί όλων των κρίσεων που βίωσε η ενενηνταεννιάχρονη ζωή του. Ήταν διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών της Γαλλίας και έχει εκδώσει μέχρι σήμερα αρκετά έργα που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην τεκμηρίωση της θέσης του ότι οφείλουμε να αλλάξουμε δρόμο, αλλά προχωρεί σε συγκεκριμένες προτάσεις, όπου με ένα πλανητικό βλέμμα απευθυνόμενος στις ηγεσίες, στους επιστήμονες, αλλά και στους απλούς πολίτες υποδεικνύει τα απαραίτητα και επείγοντα μέτρα, που πρέπει να ληφθούν, αν θέλουμε να μην πέσουμε σε μια άβυσσο που ήδη διαφαίνεται.
Είπα παραπάνω ότι το βιβλίο αυτό είναι σοφό, γιατί στις 120 σελίδες του εμπεριέχεται το καταστάλαγμα όλων των επιστημών, της οικονομίας, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας, αλλά και των πολιτικών θεωριών. Δεν μεταφέρει μόνο τα πλούσια βιώματά του και τα πορίσματα των ερευνών του, αλλά με καθαρό, περιεκτικό και οργανωμένο λόγο καταθέτει την αγωνία του.
Συνιστώ ανεπιφύλακτα το έργο αυτό και μακάρι το Υπουργείο Παιδείας να επέλεγε αντί για τα βαρυφορτωμένα εγχειρίδια ένα τέτοιο βιβλίο για να διδαχτεί σε όλα τα Λύκεια της χώρας.
Οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ του ΕΙΚΟΣΟΥ ΠΡΩΤΟΥ έχουν μέχρι σήμερα προσφέρει πολλά και επάξια αντικαθιστούν εκείνους που ο θεσμικός ρόλος τους επιβάλλει να έχουν όραμα για τη νέα γενιά που βαδίζει στα σκοτεινά. Θα κλείσω με την τελευταία παράγραφο από τα συμπεράσματα του συγγραφέα.
«Ξέρω ότι, στην περιπέτεια του κόσμου, η ανθρωπότητα είναι μ’ έναν καινούριο τρόπο υποκείμενο και αντικείμενο της άρρηκτης σχέσης μεταξύ αφενός της δύναμης που ενώνει (Έρως), αφετέρου της δύναμης που αντιτίθεται (Πόλεμος), καθώς και της δύναμης που καταστρέφει (Θάνατος). Η πλευρά του Έρωτα είναι κι αυτή αβέβαιη, γιατί μπορεί να τυφλωθεί και απαιτεί νοημοσύνη, ακόμη περισσότερη νοημοσύνη, όπως και αγάπη, ακόμη περισσότερη αγάπη».
* Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος
