Για τους μεγιστάνες του κόσμου που είχαν χρήματα για να κρύψουν, επί σειρά ετών, ήταν χρήσιμο να έχουν μια ελβετική εταιρεία στο πλευρό τους και ας είχε μόνο μια ταμπέλα, ένα γραμματοκιβώτιο και… κανέναν υπάλληλο!
Καθώς όμως το τραπεζικό απόρρητο μάς… τελείωσε στη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, πριν από μια δεκαετία, πλέον η ελβετική «βιομηχανία» παραγωγής εταιρειών που λειτουργούν βασικά ως κελύφη, αντιμετωπίζει πλέον μια θεμελιώδη απειλή. Στον αγώνα της κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η κυβέρνηση ετοιμάζει τώρα ένα σχέδιο νόμου που θα αναγκάζει τις εταιρείες να δηλώνουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες τους και τους δικηγόρους να μιλούν για ύποπτες συναλλαγές.
Οι αλλαγές θα μπορούσαν να απαντήσουν κατά κάποιο τρόπο στους διεθνείς επικριτές της Ελβετίας, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης των ΗΠΑ και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, που δηλώνουν εδώ και χρόνια ότι η χώρα δεν ακολουθεί μια ισχυρότερη παγκόσμια προσπάθεια για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και περιορισμού των χρηματικών ροών που προέρχονται από εγκληματικές δραστηριότητες.
Όπως αναφέρει το Bloomberg, με βάση τα τελευταία στοιχεία, υπήρχαν σχεδόν 33.000 εταιρείες –κέλυφος με έδρα την Ελβετία, σύμφωνα με έρευνα του 2021 από τη μη κυβερνητική οργάνωση Public Eye. Η Γενεύη είναι η κορυφαία τοποθεσία, με μια εταιρεία «στα χαρτιά» για κάθε 37 πολίτες στο καντόνι.
Η κυβέρνηση στοχεύει στους δικηγόρους, οι οποίοι βοηθούν στη σύσταση εταιρειών και στην αγορά ακινήτων για πελάτες, καθώς διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο να παγιδευτούν σε παράνομη δραστηριότητα. Ο νέος νόμος, εάν ψηφιστεί, θα απαιτούσε από τους δικηγόρους να αναφέρουν τυχόν ύποπτες οικονομικές συναλλαγές που συναντούν στο Γραφείο Ξεπλύματος Βρώμικου Χρήματος στην Ελβετία. Όσοι δεν τηρήσουν τον νέο νόμο μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόστιμα έως και 570.730 δολάρια.
Αντιδράσεις δικηγόρων
Οι δικηγόροι ανταπαντούν ότι το σχέδιο νόμου οδηγεί αφενός σε υπέρβαση καθηκόντων αφετέρου είναι γεμάτο ασάφειες. Ένα πιθανό κενό υπάρχει στο γεγονός ότι το ακριβές σημείο στο οποίο ένας δικηγόρος καλύπτεται από το προνόμιο του δικηγόρου-πελάτη δεν ορίζεται αρκετά καθαρά, προσθέτουν οι δικηγόροι.
Και αντί να στοχεύει μόνο το “περιθώριο” των δικηγόρων που εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες, στο στόχαστρο τίθενται και οι κανονικές εταιρείες διαχείρισης περιουσίας και το δίκαιο των συγχωνεύσεων και εξαγορών, δήλωσε ο Miguel Oural, συνεργάτης της Lenz & Staehelin και πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της Γενεύης.
«Εκτός από αυτό το απαράδεκτο “μαχαίρι” στο επαγγελματικό απόρρητο, η προβλεπόμενη νομοθεσία έχει τόσο ευρύ πεδίο εφαρμογής που οι δικηγόροι εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο ή στα ακίνητα, και οι οποίοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σημαντικό μέρος του έργου των δικηγορικών γραφείων, θα αντιμετωπίσουν ένα αφόρητο αριθμό νέων, πολύ περίπλοκων και χρονοβόρων εργασιών συμμόρφωσης», είπε ο Oural.
Η κυβέρνηση έχει επίσης υποτιμήσει τη δυσκολία εφαρμογής και επιβολής του νόμου, σύμφωνα με τον Shahram Dini, δικηγόρο και πρόεδρο του Εποπτικού Συμβουλίου των Δικηγόρων της Γενεύης. Είναι το κύριο όργανο νομικής εποπτείας σε όλη την πόλη, αλλά έχει προσωπικό λιγότερο από 10 άτομα για να επιβλέπει τους 2.700 δικηγόρους της Γενεύης.
«Το καντόνι πρέπει να μας δώσει πόρους. Είτε οι έλεγχοι γίνονται από εμάς και το καντόνι μας δίνει τα χρήματα, είτε το καντόνι αρνείται και έρχεται ένας ομοσπονδιακός επιθεωρητής και το κάνει αυτό», είπε. «Είναι η επιλογή μεταξύ του κακού και του χειρότερου».
Κλείνουν… παράθυρα στην φοροαποφυγή
Οι ενέργειες αυτές της Ελβετίας εντάσσονται σε μια διεθνή προσπάθεια να κλείσουν τα όποια φορολογικά «παράθυρα» για ξέπλυμα χρήματος με στόχο να μειωθεί ριζικά αυτό το φαινόμενο. Και υπήρξε κάποια επιτυχία – η φοροδιαφυγή σε offshore εταιρείες μειώθηκε κατά τρεις φορές την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με το Φορολογικό Παρατηρητήριο της ΕΕ. Ένας προτεινόμενος κανόνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πάταξη των εταιρειών – κελύφη στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι εταιρείες έχουν πραγματικό οικονομικό σκοπό, αν και αυτή η πρωτοβουλία εξακολουθεί να απέχει πολύ από το να γίνει νόμος σε χώρες σε όλο το μπλοκ.
Ακόμη και η κύρια επιτροπή εποπτείας του ελβετικού κοινοβουλίου δεν είναι ικανοποιημένη με τον προτεινόμενο νόμο. Εξέδωσε ανακοίνωση τον περασμένο μήνα λέγοντας ότι «το πεδίο εφαρμογής της υποχρέωσης δήλωσης στερείται σαφήνειας και εγείρει ερωτήματα ως προς τη σχέση του με τις διατάξεις του ποινικού κώδικα για το επαγγελματικό απόρρητο».
Όταν η κυβέρνηση έκανε την πρώτη της απόπειρα για αυστηροποίηση των κανόνων το 2021, η αντίρρηση από πολλούς δικηγόρους στο ελβετικό κοινοβούλιο βοήθησε να τορπιλιστούν οι μεταρρυθμίσεις. Αυτή τη φορά, η κυβέρνηση προσπάθησε να λάβει υπόψη τις επιφυλάξεις τους και έχει περιορίσει το αρχικό πεδίο εφαρμογής του νομοσχεδίου σε πιο επικίνδυνες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων νομικών συμβουλών για τη δημιουργία εταιρειών ή την αγορά ακινήτου.
Το αν αυτό είναι αποδειχθεί αρκετό για να περάσει η μεταρρύθμιση θα γίνει σαφές όταν οι βουλευτές θα συζητήσουν το νομοσχέδιο από το επόμενο έτος.
