- ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΠΑΣ
Σε μια νέα τεχνολογική εποχή που συμπορεύεται με την περιβαλλοντική συνείδηση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το πρόταγμα του ορθού λόγου βρίσκεται ακόμα σε μια διαδικασία ολοκλήρωσης. Το φάντασμα του δογματισμού που στήριζε τα μοναρχικά καθεστώτα, συνεχίζει να σβήνει το φως της προόδου μέσα ένα προχειρογραμμένο σχολικό εγχειρίδιο.
Η Εισαγωγή της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών στην Ελληνική εκπαίδευση
Η ενσωμάτωση της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών στην Ελληνική παιδεία χρήζει μεγάλης προσοχής. Εξετάζοντας κανείς την εισαγωγή του τρίτου κεφαλαίου της Βιολογίας Γενικής Παιδείας Β΄ Γενικού Λυκείου, ανακαλύπτει μια άρνηση να διδαχθεί μια θεωρία που θεμελίωσε της αρχές της εξελικτικής βιολογίας. Αυτή η άρνηση επικαλύπτεται με καταχρήσεις και τραγικά λάθη που κατακρεουργούν βασικές γνώσεις της ιστορίας της Ελληνικής φιλοσοφίας.
Στην τρίτη παράγραφο της εισαγωγής του τρίτου κεφαλαίου, (3.1) του σχολικού εγχειριδίου αναφέρονται χαρακτηριστικά οι εξής απόψεις:
«Σήμερα η θεωρία της εξέλιξης είναι αποδεκτή από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας και αποτελεί την θεωρία, που έχει επηρεάσει ίσως περισσότερο από κάθε άλλη επιστημονική θεωρία τον Δυτικό πολιτισμό. Αυτός και μόνο ο λόγος θα ήταν αρκετός να την μελετάμε πάντα στον βαθμό βέβαια που επιτρέπει ένα σχολικό εγχειρίδιο.»
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι γιατί θα πρέπει να μελετάται στον βαθμό που επιτρέπει ένα σχολικό εγχειρίδιο και όχι στον βαθμό που ορίζει η διάνοια του κάθε μελλοντικού ενήλικα ανθρώπου. Μήπως θυμίζει κάτι από τακτική κατήχησης; Στην επόμενη σελίδα παρουσιάζεται ένας κίτρινος πίνακας με αναφορές σε Έλληνες φιλοσόφους, που κατά την άποψη των συγγραφέων έθεσαν τα θεμέλια για την θεωρία της εξέλιξης των ειδών. Στην έκτη σειρά αναφέρεται το εξής:
«O Αριστοτέλης όπως πίστευε και ο μαθητής του ο Πλάτωνας, πίστευε στην σταθερότητα των ειδών, γεγονός που συνέβαλε στο να ατονήσει η αρχαία εξελικτική σκέψη.»
Από ό,τι γνωρίζουμε ο Αριστοτέλης ήταν μαθητής του Πλάτωνα, οπού στο έργο του «Περί τα Ζώα Ιστορίαι» ασχολείται με την ταξινόμηση διάφορων ειδών, χωρίς να έχει επηρεαστεί από τον Πλάτωνα σε αυτήν την θεματολογία. Το γεγονός που συνέβαλε στην ανάπτυξη της Θεωρίας της εξέλιξης, ήταν ο πειραματισμός κάτι που διαφοροποιεί την σύγχρονη επιστήμη από την κλασσική φιλοσοφία. Ο Δαρβίνος στο βιβλίο του «Η καταγωγή των ιδεών» αναφέρεται σε πειράματα που έκανε διασταυρώνοντας πτηνά για να παρατηρήσει τα χαρακτηριστικά των ποικιλιών. Η Ελληνική σκέψη για τα δεδομένα της εποχής της έφτασε σαν σκέψη σε ένα τέλμα, που παρόλα αυτά χρησίμευσε ως μήτρα των σύγχρονων επιστημών. Είναι γόνιμο να γίνεται αποδεκτό πως υπάρχουν και άλλοι λαοί στον κόσμο που εξελίσσονται.
Η σκοταδιστική χρήση της Ελληνικής φιλοσοφίας
Στο κλείσιμο του κίτρινου πίνακα γίνεται αναφορά για τον Αριστοτέλη με τα εξής λόγια:
«Kατέταξε ιεραρχικά τα έμβια όντα στην φυσική κλίμακα. Πρώτη κατέταξε την άψυχη ύλη και ακολουθούσαν τα φυτά, τα πρωτόγονα ζώα, τα πτηνά και τα θηλαστικά. Στην μέση βρίσκονταν ο άνθρωπος μισός σώμα, μισός πνεύμα και πάνω από αυτόν ο Θεός.»
Σε αυτήν την αναφορά συγχέονται δυο διαφορετικά βιβλία του Αριστοτέλη και μια Θεολογική άποψη που δεν ανήκει στην Αριστοτέλεια φιλοσοφία. Ο Αριστοτέλης αναφέρεται για την έννοια της ψυχής στο βιβλίο του «Περί Ψυχής», οπού αποδίδει ψυχικά χαρακτηριστικά στα φυτά και στα ζώα, υπό την θεώρηση της ψυχής ως μιας αδιαχώριστης ουσίας από το σώμα, που σχετίζεται άμεσα με τις αισθήσεις. Σε ένα σχολικό εγχειρίδιο που αφορά την Βιολογία, θα ήταν εύλογο να αναφέρονται τα γραφόμενα του Αριστοτέλη από το πλούσιο έργο του «Περί των Ζώων Ιστορίαι».
Οι αναφορές στις έννοιες της ψυχής ανήκουν στον φιλοσοφικό τομέα, ενώ η έννοια του Θεού με την σύμπλευση του πνεύματος είναι μια μετάφραση της Αριστοτελικής φιλοσοφίας από Χριστιανούς Θεολόγους όπως ο Θωμάς ο Ακινάτης. Αυτές οι ερμηνείες θα μπορούσαν να εισαχθούν σε σχολικά βιβλία που αφορούν την φιλοσοφία ή το μάθημα των θρησκευτικών. Μια έλλογη πρακτική των συγγραφέων των σχολικών εγχειριδίων είναι να εισάγουν τις επιστημονικές θεωρίες ως έχουν, χωρίς να προχωρούν σε έκθεση προσωπικών ιδεών που μόνο άστοχες είναι, καταμαρτυρώντας την άγνοια των αναφορών που εμπεριέχουν. Τα τραγικά τυπογραφικά λάθη που γίνονται σε επίπεδο γραφής τέτοιου εγχειρίδιο καθρεφτίζουν μια προχειρότητα, που θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει μαθησιακά και μιμητικά μια άλλη ιστορική πραγματικότητα.
Το επιστέγασμα
Τα πολιτικά αφηγήματα περί των Ευρωπαϊκών ευσήμων που λαμβάνει η Ελλάδα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό συνοδεύονται από μια ψευδή οπτική της πραγματικότητας που διαχέεται στους πολίτες. Όταν η είσοδος ψηφιακών υπηρεσιών, συνοδεύεται από μια οπισθοδρόμηση με τραγικά λάθη τότε μόνο ανάπτυξη δεν συνιστά, παρά μια καθήλωση σε ένα παλιότερο στάδιο που θέτει το πρόταγμα του διαφωτισμού σε μια εν δυνάμει κατάσταση. Μια άλλη πολιτική κατεύθυνση ίσως έθετε σε ενέργεια αυτό το προοδευτικό πρόταγμα
