- Η Francesca Minutoli και η Μαρία Μαλταμπέ συνομιλούν με την Σμαράγδα Μιχαλιτσιάνου για την επιτυχία της παράστασης «Η κίτρινη ταπετσαρία»
Η διάσημη Ιταλίδα σκηνοθέτης, συγγραφέας, ηθοποιός, δασκάλα θεατρικής εκπαίδευσης Francesca Minutoli και όχι μόνο, που το 2005 αποφοίτησε με χρυσό μετάλλιο αξίας στην “Accademia De’ Filodrammatici” στο Milano και τιμάται διεθνώς, δίνει το παρών για μία ακόμη φορά στην Ελλάδα με το έργο «Η κίτρινη ταπετσαρία» της Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν, γραμμένο το 1890 μα τόσο διαχρονικό, που ανέβασε στο θέατρο Αλκμήνη, παράσταση στην οποία σπάνε κυριολεκτικά οι πόρτες από την αθρόα προσέλευση, με την ηθοποιό Μαρία Μαλταμπέ στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η κα Minutoli με τα χρόνια εμπλούτισε τις γνώσεις της στον καλλιτεχνικό τομέα συμμετέχοντας σε πολυάριθμα σεμινάρια θεάτρου, χορού και τραγουδιού με διάφορους διεθνώς αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων: Θεόδωρος Τερζόπουλος, Μάρθα Φριντζήλα (Ελλάδα), Carmelo Rifici, Emma Dante (Ιταλία), Peter Clough (Αγγλία), Nikolaj Karpov (Ρωσία), Julie Stanzak (Γερμανία). Στην Ιταλία υπήρξε ιδρυτικό μέλος, ηθοποιός και αντιπρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου “Araucaìma Teater” του Bergamo και δασκάλα φωνητικών τεχνικών και θεατρικής εκπαίδευσης σε διάφορες θεατρικές σχολές στη Βόρεια Ιταλία και στο Πανεπιστήμιο Αρχιτεκτονικής της Venezia (IUAV Στην Ιταλία υπήρξε ιδρυτικό μέλος, ηθοποιός και αντιπρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου “Araucaìma Teater” του Bergamo και δασκάλα φωνητικών τεχνικών και θεατρικής εκπαίδευσης σε διάφορες θεατρικές σχολές στη Βόρεια Ιταλία και στο Πανεπιστήμιο Αρχιτεκτονικής της Venezia (IUAV).
«Η σύγχρονη μεταφορά ενός έργου γραμμένου το 1890, και μάλιστα ενός έργου που συνδέεται με τη φεμινιστική κίνηση, σίγουρα αποτελεί ένα ισχυρό πολιτισμικό μήνυμα. Ωστόσο, θα ήθελα να τονίσω ότι η πρωταρχική μας πρόθεση ήταν πολιτική με την ευρεία έννοια του όρου, διότι εμείς κάνουμε τέχνη, δεν είμαστε πολιτικοί.»
Στο ιταλικό θέατρο έχει συνεργασθεί, μεταξύ άλλων, με το Teatro Studio Foce Lugano, με το Teatro Litta στο Milano, με τη Σχολή Δραματικής Τέχνης Paolo Grassi στο Milano, με το Teatro Titano στο San Marino, με τον Carmelo Rifici για το Teatro de’ Filodrammatici στο Milano. Στην Ελλάδα είναι επιμελήτρια θεατρικών εργαστηρίων και ηθοποιός για το Festival della Filosofia Magnia Grecia, καθηγήτρια θεάτρου στην Ιταλική Σχολή Αθηνών και στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών και σκηνοθέτης και θεατρική συγγραφέας της ομάδας “Parole di Donne”.
Στο ελληνικό θέατρο έχει συνεργαστεί ως ηθοποιός, μεταξύ άλλων, με τον Αλέξανδρο Σπηλιωτόπουλο για το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, με τη Μάρθα Φριντζήλα για το Αττικό Σχολείο στην Ελευσίνα και με τον Νίκο Χατζηπαπά για το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ έχει δουλέψει ως σκηνοθέτης στην Αθήνα για το θέατρο Μικρό Παλλάς και για το θέατρο Αλκμήνη. Είναι μητέρα τριών παιδιών.
Σήμερα η κυρία Minutoli μας κάνει την τιμή να μας μιλήσει για έργο που σκηνοθέτησε και «σπάει» ταμεία. Ένα έργο το οποίο «αναδεικνύει τις κοινωνικές παραμέτρους της επιλόχειας κατάθλιψης που προκύπτουν από τις έμφυλες ανισότητες εντός και εκτός της συντροφικής σχέσης. Φωτίζει αόρατα και ανεπίλυτα τραύματα των γυναικών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή…»
«Ο φεμινισμός δεν είναι μια “μοδάτη” ή “παλαιωμένη” ιδέα· είναι μια διαρκής κοινωνική και πολιτική κίνηση, που σήμερα είναι πιο διευρυμένη, και έχει ενσωματώσει πολλές από τις παλαιότερες διεκδικήσεις, αλλά και νέες, με στόχο την ουσιαστική ισότητα και τη διάλυση των στερεοτύπων.»
Στη συζήτησή μας δίνει έντονο το παρών και η κα Μαλταμπέ, που εξυμνήθηκε για την ερμηνεία της.
«Σκέφτηκα ότι πρόκειται για μια καλή ιστορία που αξίζει να τη διηγηθούμε. Μια ιστορία που την ερωτεύεσαι. Ήθελα να αφηγηθώ ένα εξαντλητικό και οδυνηρό, πολλές φορές αφόρητο, ταξίδι, μια διαδρομή προς την αυτογνωσία. Και ήθελα πολύ αυτή η γυναίκα να είναι μόνη της στη σκηνή, μια πραγματική ηρωίδα. Και έτσι τη βλέπω, σε κάθε της στιγμή: όταν πέφτει και όταν επαναστατεί, όταν πλησιάζει επικίνδυνα τη σκοτεινή της πλευρά και όταν απελευθερώνεται.
Στην περίπτωσή μας πρόκειται για μια λευκή, νέα, όμορφη και ευκατάστατη γυναίκα. Αλλά δεν με ενδιαφέρει η ταυτότητά της. Με ενδιαφέρει η πολιτική πράξη, η οποία είναι οριζόντια και καθολική.
Θέλω μια ιστορία ανυποταγής. Επαναστατική» σχολιάζει η Francesca Minutoli στο σκηνοθετικό της σημείωμα .
Signora Francesca Minutoli, πριν ξεφυλλίσετε για τους αναγνώστες μας το κλασικό διήγημα της γοτθικής λογοτεχνίας «Η κίτρινη ταπετσαρία» της Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν, ήθελα να σας πω, ότι πολλοί θεωρούν πως στη χώρα μας ο φεμινισμός είναι ξεπερασμένος από τότε που η πρωτοπόρος Καλλιρρόη Παρρέν ίδρυσε το 1887 στην Ελλάδα το πρώτο περιοδικό για τα δικαιώματα της γυναίκας (Εφημερίς των Κυριών), τότε που οι Ελληνίδες κινητοποιήθηκαν με επιτυχία για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Ποια η γνώμη σας;
Το γεγονός ότι ξεκίνησε πριν από έναν αιώνα, και περισσότερο, δεν καθιστά τον φεμινισμό παρωχημένο. Αντιθέτως, το φεμινιστικό κίνημα εξελίσσεται συνεχώς, η ισότητα των φύλων δεν έχει επιτευχθεί πλήρως: ακόμα και σήμερα, γυναίκες σε πολλές χώρες αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε διάφορους τομείς, όπως στην εργασία, την πολιτική εκπροσώπηση, την οικογενειακή ζωή και τη βία κατά των γυναικών.
Ο φεμινισμός δεν είναι μια “μοδάτη” ή “παλαιωμένη” ιδέα είναι μια διαρκής κοινωνική και πολιτική κίνηση, που σήμερα είναι πιο διευρυμένη, και έχει ενσωματώσει πολλές από τις παλαιότερες διεκδικήσεις, αλλά και νέες, με στόχο την ουσιαστική ισότητα και τη διάλυση των στερεοτύπων.
Το έργο που ανεβάσατε γραμμένο το 1890, το οποίο αποτελεί φόρο τιμής για το φεμινιστικό κίνημα παρουσιάζεται σε σύγχρονη μεταφορά στο θέατρο Αλκμήνη, παράσταση ιδιαίτερα δημοφιλής στο θεατρόφιλο κοινό με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Μαλταμπέ, τι έχει να πει στις μέρες μας;
Η σύγχρονη μεταφορά ενός έργου γραμμένου το 1890, και μάλιστα ενός έργου που συνδέεται με τη φεμινιστική κίνηση, σίγουρα αποτελεί ένα ισχυρό πολιτισμικό μήνυμα. Ωστόσο, θα ήθελα να τονίσω ότι η πρωταρχική μας πρόθεση ήταν πολιτική με την ευρεία έννοια του όρου, διότι εμείς κάνουμε τέχνη, δεν είμαστε πολιτικοί. Αυτό που έχει να πει αυτό το έργο ακόμα και σήμερα είναι το εξής: πρώτον, ότι ορισμένα ζητήματα δεν σχετίζονται συγκεκριμένα με κάποια χρονική στιγμή στην ιστορία, αλλά είναι υπαρξιακά άρα διαχρονικά, και δεύτερον ότι η αλλαγή ξεκινά πάντα από εμάς τους ίδιους.
Κυρία Μαλταμπέ πόσο επώδυνο είναι για εσάς να κουβαλάτε επί σκηνής και όχι μόνο τα ανεπίλυτα τραύματα μιας γυναίκας, «που σχετίζονται με την αναπαραγωγή και παραγνωρίζονται από την ιατρική διαδικασία και τη δημόσια συζήτηση, όπως εύστοχα σχολιάζεται στο Δ.Τ» ;
Δεν θα το χαρακτήριζα επώδυνο. Υπήρξαν στιγμές καθώς μελετούσα το κείμενο και συνειδητοποιούσα τον εγκλωβισμό αυτής της γυναίκας μέσα σε ένα πατριαρχικό περιβάλλον που πραγματικά συγκινούμουν. Δεν πονώ, χαίρομαι που μπορώ να πω από σκηνής την ιστορία αυτής της γυναίκας. Χαίρομαι που οι θεατές γίνονται κοινωνοί στο δύσκολο αλλά αξιοθαύμαστο ταξίδι της προς την αυτογνωσία. Ελπίζω πως αυτή η ιστορία μπορεί να βοηθήσει τους άνδρες και να ενδυναμώσει τις γυναίκες ώστε να έχουμε πιο υγιείς και ευτυχισμένες σχέσεις μεταξύ μας.
Τι είναι τελικά φεμινισμός; Μήπως ένας αέναος αγώνας χωρίς ουσιαστική σημασία;
Κάθε άλλο παρά χωρίς ουσιαστική σημασία. Άλλωστε η ιστορία μας το δείχνει αυτό. Χάρη στον φεμινισμό κατοχυρώθηκε η ψήφος για τις γυναίκες, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, το δικαίωμα διεκδίκησης υψηλότερων θέσεων στο δημόσιο, η διάκριση του κοινωνικού φύλου κτλ. Τουλάχιστον στην Δύση. Εξαιρούνται βέβαια, οι ισλαμικές χώρες όπου ο φονταμενταλισμός έχει ισοπεδώσει τα πάντα και έχει αφαιρέσει από τις γυναίκες κάθε δικαίωμα.
Η καθηγήτρια Φιλοσοφίας και συγγραφέας Ολίβια Γκαζαλέ σε διάλεξή της στο Γαλλικό Ινστιτούτο είχε δηλώσει, ότι «Ο φεμινισμός δεν αφορά μόνο τις γυναίκες αλλά ολόκληρη την κοινωνία». Είναι έτσι;
Φυσικά, ο φεμινισμός δεν είναι μόνο ζήτημα των γυναικών, αλλά και όλης της κοινωνίας, αφορά τα έμφυλα στερεότυπα που μας περιορίζουν, και αυτά τα στερεότυπα επηρεάζουν τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες. Αφορά στην καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων, στην διεκδίκηση ίσων ευκαιριών στην εργασία, στην πολιτική εκπροσώπηση και στην ισονομία.
Ο σύγχρονος φεμινισμός τονίζει την ανάγκη της αλληλεγγύης και της συλλογικής δράσης και συνήθως αναγνωρίζει ότι η έμφυλη ανισότητα δεν είναι μόνο ατομικό πρόβλημα, αλλά συνιστά μια συστημική αδικία που είναι βαθιά ριζωμένη στους θεσμούς και τις πρακτικές μιας κοινωνίας.
Τρέμω κάθε φορά που αγγίζω το τηλεχειριστήριο για να παρακολουθήσω το καθιερωμένο δελτίο ειδήσεων με το να ακούω πλήθος καταγγελιών για δολοφονίες γυναικών. Αληθινά τις περισσότερες φορές ένιωσα, ότι βρέθηκα στην κόλαση του Δωματίου 101 του Όργουελ. Πως θα γίνει να σταματήσουν αυτά τα αποτρόπαια εγκλήματα;
Μέσα από την εκπαίδευση. Μέσα από την ουσιαστική παιδεία. Αν μάθουμε στα παιδιά μας την έννοια του σεβασμού, της αποδοχής της διαφορετικότητας , της αρμονικής συνύπαρξης. Αν δεν αναπαράγουμε τα έμφυλα στερεότυπα. Κανένας δεν πρέπει να είναι υποτελής σε κανέναν. Οι εξουσιαστικές σχέσεις υποκρύπτουν αδυναμία του ασκούντος την εξουσία ,συνήθως. Χρειάζεται δουλειά πρωτίστως με τον εαυτό μας. Να μάθουμε πως να «κλείνουμε τις τρύπες μας», να θεραπεύουμε τα ελλείματά μας, χωρίς να «ανοίγουμε τρύπες» στους άλλους ανθρώπους δίπλα μας.
Τι σημαίνει να είσαι φεμινίστρια το 2025;
Προσωπικά, πιστεύω ότι σημαίνει αναγνώριση και υπέρβαση του παρελθόντος. Οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής έχουν διαφορετική πολυπλοκότητα και ως τέτοιες πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αυτό που βλέπω, και αυτό με φοβίζει, είναι ότι δύο αντίθετες και εξίσου επικίνδυνες συμπεριφορές αναπτύσσονται παράλληλα με τα παλιά και ακόμη άλυτα ζητήματα: μια οπισθοδρόμηση προς τη σωματική βία που υποστηρίζεται από την ιδέα ότι οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία του άνδρα από τη μια πλευρά, και από την άλλη μια επιπολαιότητα στην εκτίμηση της έκτασης του προβλήματος από την πλευρά της κοινωνίας.
Άρα ο φεμινισμός είναι επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε. Μπορεί άραγε η κοινωνία να δεχτεί τα μηνύματα που εκπέμπει;
Η κοινωνία είμαστε εμείς. Και όλοι μας στις καθημερινές κοινωνικές πρακτικές ερχόμαστε αντιμέτωποι με έμφυλες ανισότητες και τα στερεότυπα που καλά κρατούν. Αφού, λοιπόν, υπάρχουν ακόμα ζητούμενα ο φεμινισμός μπορεί και πρέπει να παίξει τον ρόλο του ως κινητήρια δύναμη με σκοπό τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
