- ΠΕΤΡΟΣ ΓΑΡΓΑΝΗΣ
Δεν περιέχει μεγαλείο ο θάνατος, παρά μόνο θρήνο. Ακόμα και όταν πιστώνεται τον ηρωισμό μιας δήθεν αναπόφευκτης θυσίας, αδυνατεί να εξωραΐσει την πραγματικότητα της απώλειας. Όσο δε πιο ανεπάντεχος, τόσο πιο επώδυνος και θεαματικός, παραχωρώντας άμεση όσο και μάταιη δημοσιότητα στα ανώνυμα όσο ζούσαν θύματα. Όμως αυτό είναι και το τίμημα της υποτιθέμενης αθανασίας, απόλυτα συναρτώμενου της ακροαματικότητας που χαρίζει ο σπαραγμός. Γιατί περί θεάματος πρόκειται, με προκαθορισμένη τη μοίρα των πρωταγωνιστών, όμοια των μελλοθανάτων της αρένας.
Βέβαια εκεί η διαδικασία ήταν ολίγον σικέ. Σαν τις δημόσιες εκτελέσεις παρανόμων και καθαρμάτων, κυρίως όμως αιρετικών ή αντιφρονούντων. Ο συνοδευτικός μάλιστα πρόλογος – τον λες και επίλογο – περιέγραφε γλαφυρά το γεγονός αιτιολογώντας και το δίκαιον της τιμωρίας. Αν τελικά υπήρχαν αμφιβολίες για τον τιμωρούμενο ή απλά ήταν αθώος, ακόμα καλύτερα! Έτσι συνυπήρχαν εξίσου, παραδειγματισμός και ψυχαγωγία στα όρια της νοσηρότητας, τα οποία συνεχώς και διαμορφώνονται εφόσον ουδέποτε απορρίφθηκε ως θέαμα η βία. Απλά και μόνο κατά καιρούς αφαιρούνταν κάποια προκλητικά κομμάτια της χωρίς ποτέ να καταργηθεί, διατηρώντας το ενδιαφέρον που ανέκαθεν παρείχε η δράση της.
Οι αγώνες των αυτοκινήτων είναι συναρπαστικοί εφόσον συμβαίνουν ατυχήματα και δη μοιραία, αν και τα ηλεκτρονικά βοηθήματα μείωσαν το ρίσκο. Όχι όμως και τόσο ώστε να αποσπάται η προσοχή του κοινού. Η πυγμαχία προϋποθέτει πλήρη εξόντωση του αντιπάλου παρά την τήρηση των ελαστικών κανόνων της, ενώ πιο συχνά έλκουν την προσοχή τα επεισόδια στο γήπεδο ή τις κερκίδες, αντί καθαυτών των σπορ. Στον δε κινηματογράφο, αποτελεί μέρος της μυθοπλαστικής εικόνας, κυρίως όταν ο σκηνοθέτης ξεμένει από ιδέες εμπλουτίζοντας ανέξοδα το φτωχό του σενάριο.
Στη λογοτεχνία τα πράγματα είναι πιο ζόρικα, καθώς πέραν του ταλέντου προαπαιτείται και φαντασία ζοφερή. Ως εκ τούτων προτιμάται η ζωντανή μετάδοση, ή η βιντεοσκόπηση του πραγματικού γεγονότος που πρόκειται να αλλάξει ή να πάρει τη ζωή των εμπλεκομένων. Έτσι οι αδίστακτοι χορογράφοι της βίας ευημερούν αναδεικνύοντας ολοένα και περισσότερους ερμηνευτές, δίχως να ‘χει σημασία αν αυτοί προθυμοποιούνταν για τον μακάβριο ρόλο που τους επιφυλάχθηκε εν αγνοία τους. Γιατί ο θάνατος δεν μπορεί να είναι επιλογή.
Δεν θυμάμαι τη βία να κυριαρχεί στη καθημερινότητα τόσο άμεσα, τόσο επιθετικά. Στην κρατική τηλεόραση υπήρχαν ελάχιστες εικόνες, ή και καθόλου. Οι εφημερίδες απέφευγαν να δημοσιοποιούν φωτογραφίες εστιασμένες στα θύματα, παρότι αυτές εξασφάλιζαν εγγυημένη αναγνωσιμότητα. Το ήθος της υποτιμημένης εποχής δεν επέτρεπε, ούτε και ενθάρρυνε την εμφάνιση της, σε πλήρη γνώση και αντίληψη περί του ότι η εικόνα καταγράφει δίχως να σέβεται. Γιατί εκθέτει ανάγωγα αδιαφορώντας για την ταυτότητα του θύματος, που υπήρξε γιος ή κόρη κάποιου, σύντροφος η γονέας, αναπαράγοντας το μαρτύριο για όσους στενούς του περιβάλλοντός του, ξανά και ξανά.
Υπήρχε μόνο μια φιλτραρισμένη περιγραφή κάποιου αμήχανου αφηγητή, σαν απτή ένδειξη σεβασμού προς τον νεκρό προστατεύοντας την αξιοπρέπεια του. Γιατί του ήταν αδύνατο να υπερασπισθεί ο ίδιος τον ευάλωτο εαυτό του, είτε αυτός ήταν πιλότος σε Canadair, είτε φοιτητής που επέστρεφε με το τρένο. Η τραγωδία όσο υπάρχει δεν πρέπει να επιβάλλεται, αφήνοντας ζωτικό χώρο στο πένθος και περιθώρια για την οδύνη. Είναι απάνθρωπο να βιώνει κανείς την επανάληψη των τελευταίων στιγμών όσων αγαπά. Να αναπαράγονται συνεχώς τα πλάνα του θανάτου που ελάχιστα πριν σημάδεψαν τις ζωές όσων απέμειναν να θρηνούν. Για τους υπόλοιπους είναι σόου.
