- Του Νίκου Τσούλια
Ένα εξαίρετο βιβλίο, μια πλήρης καταγραφή των γεγονότων και των προσώπων της Ελληνικές επανάστασης, ένα ιστορικό πόνημα με πλούσιο αρχειακό και βιβλιογραφικό υλικό, με μαρτυρίες και ντοκουμέντα. Ένα βιβλίο – διαμάντι, που φωτίζει τις εν πολλοίς αθέατες και μάλλον σκόπιμα αποκρυμμένες «πτυχές» του ηρωικού 1821, «πτυχές» που επηρέασαν πολύ τη δημιουργία και την πορεία του Ελληνικού κράτους.
Παράλληλα, βλέπουμε και τις ερμηνείες του συγγραφέα με ιδιαίτερα ορθολογικό και αντικειμενικό τρόπο, όσον αφορά τις επιδιώξεις και τους ρόλους των ιστορικών προσώπων, τα λάθη τους και τις σκοπιμότητές τους, το πως οδηγηθήκαμε στις συνεχείς εμφυλιακές αντιπαραθέσεις ακόμα και στη φυσική εξόντωση μεγάλων αγωνιστών!
Προβάλλεται το αγωνιστικό φρόνημα, οι θυσίες και το πάθος των υποδουλωμένων Ελλήνων για ελευθερία. Παρουσιάζεται το ευρωπαϊκό συγκείμενο και το δεσποτικό περιβάλλον των αυτοκρατοριών. Ο δρόμος για την ελευθερία των Ελλήνων είναι δύσκολος. Δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τη βαρβαρότητα της τουρκοκρατίας αλλά και την εχθρική στάση της Ευρώπης, των αυτοκρατοριών της Ευρώπης, που δεν θέλουν να αλλάξει το στάτους των αυταρχικών καθεστώτων τους.
Οι εθνο-κρατικές γενέσεις δεν έχουν ακόμα αποκτήσει δυναμική και το «παλιό» αντιστέκεται στη δημιουργία του «καινούργιου». Η Γαλλική Επανάσταση έχει τροφοδοτήσει το πνεύμα των ανθρώπων και των κοινωνιών με τα ριζοσπαστικά προτάγματά της για «ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη», αλλά στην κατάκτηση της εξουσίας δεν είχε την ανάλογη πορεία.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου παρακολουθούμε την ηρωική προσπάθεια του λαού που θέλει να ελευθερωθεί, χωρίς να υπάρχουν καινούργια αφεντικά και να διαφεντέψει τον τόπο του αλλά και την προσπάθεια των προεστών και των κοτζαμπάσηδων, που ναι μεν θέλουν να απαλλαγούν από τους Τούρκους – αν και ανάμεσά τους υπάρχουν αρκετοί Τουρκολάτρες -, και που επιδιώκουν ταυτόχρονα την κατάκτηση της νέας εξουσίας, στηριζόμενοι όχι στο λαϊκό στοιχείο αλλά στις ξένες δυνάμεις!
Και εδώ θα στηθεί ένα σκληρό παιχνίδι, που θα οδηγήσει σε απαξίωση και σε ευτελισμό, σε φυλακίσεις ακόμα και σε φυσική εξόντωση ηρωικών Μορφών του αγώνα: του Ανδρούτσου, του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη κλπ.
Είναι εθνικός και απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων. Αλλά παράλληλα αναδύεται και το μεγάλο ζήτημα: αν η ελευθερία θα οδηγεί στην πολιτική έκφραση του λαού και όχι σε έναν νέο αυταρχισμό. Και εδώ ο συγγραφέας εστιάζει με αποδεικτικό υλικό στη μεγάλη λαϊκή σύγκρουση του λαού και των αγωνιστών του με το ήδη υπάρχον δουλοπρεπές σύστημα εξουσίας των προεστών – και μερίδας της Εκκλησίας – , που υπηρετούσε τον Σουλτάνο.
Οι προεστοί έχουν αυτό ως κύρια επιδίωξη. Και θα καταφέρουν χάρη στις τακτικές υπονόμευσης των αγωνιστών και στη βοήθεια των ξένων δυνάμεων ακόμα και με τα ευτελιστικά και διασπαθιζόμενα δάνεια να διαμορφώσουν το νέο σκηνικό της εξουσίας παγιδεύοντας τις εξελίξεις, προκαλώντας και εμφύλιο πόλεμο ακόμα κι όταν ο Ιμπραήμ ερήμωνε την Πελοπόννησο.
Βασικός σκοπός τους είναι να μην αναδειχθούν έτι περαιτέρω οι ήρωες του αγώνα. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι δημιουργούν ετεροκαθορισμένα και ξενόδουλα κόμματα με κύρια επικράτηση του «αγγλικού κόμματος» του Κουμουνδούρου πρωτίστως και του «γαλλικού κόμματος του Κωλέττη δευτερευόντως.
Αυτά τα δύο πρόσωπα – με τη στήριξη του προηγούμενου συστήματος εξουσίας και των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών – θα χειραγωγήσουν τις εξελίξεις και θα ανατρέψουν ακόμα και τον κοινής αποδοχής τον πρώτο μας Κυβερνήτη, τον Καποδίστρια, για να οδηγήσουν την πορεία των πραγμάτων στην εξουσία των ξένων βασιλέων, που τόσο πολύ διαμόρφωσε ένα σκηνικό χειραγώγησης της πορείας της χώρας μας μέχρι τη δεκαετία του 1970!
Διαβάζοντας το βιβλίο, εύκολα διαπιστώνεται ότι τελικά δεν ξέρουμε την ιστορία μας. Η σχολικής ιστορία είναι ανεπαρκής. Πολλές φορές αποφεύγει την ουσία των πραγμάτων και μένει στα υποφαινόμενα. Για παράδειγμα, τον διχασμό των Ελλήνων τον αντιμετωπίζει ως μια εμφύλια διαμάχη, χωρίς όμως να παραθέτει και να σταθμίζει το περιεχόμενο των δύο πλευρών, τις κοινωνικές αναφορές τους και τους σκοπούς των.
Ο Δημήτρης Νικόλης έχει άλλη άποψη. Καταγράφει την ουσία των πραγμάτων. Αναλύει το κύριο νόημα της αντιπαράθεσης, των επιδιώξεων των δύο κύριων πλευρών παραθέτοντας πλούσιο αποδεικτικό υλικό. Είναι λάτρης του προτάγματος του Εθνικού μας ποιητή, Διονύση Σολωμού ότι “εθνικό το αληθές”.
