- Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ
Εκτίμησή μας είναι το ότι, σε ό,τι αφορά τη δημόσια συζήτηση και διαβούλευση, τόσο σε επίπεδο διοίκησης όσο όμως και σε επίπεδο πολιτικών συζητήσεων και διαδικασιών, υπάρχει ένα υπολογίσιμο έλλειμα αξιοπιστίας των κομιζόμενων πληροφοριών.
H διαχρονικότητα
Η σωστή και ακριβής χρησιμοποίηση των πληροφοριών στην καθημερινότητά μας γίνεται όλο και περισσότερο μια πολυσύνθετη αναγκαιότητα. Η κορυφαία διαδικασία της επικοινωνίας, που μάλιστα στις ημέρες μας είναι το Α και το Ω σε όλο τον κύκλο ζωής των έμβιων όντων, στην πραγματικότητα είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και η λήψη αποφάσεων. Ολόκληρος ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστηκε ως ο αιώνας της επικοινωνίας. Όπως όμως διαφαίνεται, μιας και η διεργασία της επικοινωνίας συνεχώς διευρύνεται αλλά και αναβαθμίζεται ποιοτικά με γιγαντιαίους ρυθμούς, ο τρέχων 21ος αιώνας, θα αναγορευτεί ως ο αιώνας της άϋλης σκέψης. Και λέγοντας άϋλη σκέψη εννοούμε την απόλυτη κυριαρχία της AI ( Artificial Intelligence) δηλαδή της τεχνητής νοημοσύνης .
Η λήψη αποφάσεων
Η όλη διεργασία της επικοινωνίας και της ανταλλαγής των πληροφοριών έχει σαν επιστέγασμα την λήψη αποφάσεων. Η νοητική αυτή λειτουργία, της λήψης αποφάσεων τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο αποτελεί την μεθοδολογία που διασφαλίζει τη συνέχεια στη ζωή αλλά και που μεριμνά και για τη διαιώνιση του σύμπαντος κόσμου. Και αυτό δεν αφορά και μόνον τα έλλογα όντα, αλλά και εκείνα τα όντα τα οποία χαρακτηρίζονται άλογα ή με υποτυπώδη νόηση όπως του ζωικού ή και του φυτικού βασιλείου. Ας πούμε ότι χάριν της νοητικής ή ενστικτώδους λειτουργίας της λήψης αποφάσεων, οι αγέλες άγριων ζώων μεταναστεύουν σε μακρινές αποστάσεις στη σαβάνα της Αφρικής για να βρουν νέες πηγές τροφής. Όμως το ίδιο συμβαίνει και με τα φυτά που στρέφουν τα φύλλα τους ή και τον κορμό τους για να συναντούν τις ακτίνες του ήλιου που τους δίνει πλεονέκτημα στην ανάπτυξη και στην ανθοφορία τους.
Οι μη επαρκείς γνώσεις και πληροφορίες
Είναι προφανές το ότι , πάντα επιθυμία και στόχος του κόσμου των έλλογων όντων είναι να παίρνονται οι βέλτιστες αποφάσεις που αφορούν τη ζωή τους και την εξέλιξή της. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για να λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις, είναι πέραν των επαρκών συνθηκών που εξασφαλίζονται από το, ηθικο-κοινωνικά, δημοκρατικό πλαίσιο και την ενδεδειγμένη μεθοδολογία στοχασμού , είναι να υπάρχουν και ‘’ άσπιλες και αμόλυντες ’’οι επαρκείς γνώσεις και πληροφορίες που σχετίζονται με το θέμα. Όταν αυτές δεν χαρακτηρίζονται από επάρκεια, στη νοητική επεξεργασία των δεδομένων υπεισέρχεται μία κατάσταση ‘’επικοινωνιακού ή αλληλεπιδραστικού θορύβου’’ , που παρεμποδίζει τον ορθολογισμό και εν τέλει δεν οδηγεί στη λήψη των βέλτιστων αποφάσεων. Εξίσου όμως επιβλαβής είναι και η συμβολή τους – των ανεπαρκών πληροφοριών και γνώσεων – στην μη λήψη αποφάσεων.
Σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο
Όταν η συζήτηση ή ο εσωτερικός στοχασμός που θα οδηγήσει στη λήψη μιας απόφασης είναι ατομικός ή διαπροσωπικός, την ευθύνη την έχει το άτομο και ο συνομιλητής ή οι συνομιλητές του, όπως και για τις τελικές του επιπτώσεις. Αυτά ανήκουν στη δικαιοδοσία του ατομικού χώρου και επομένως δεν παράγονται συλλογικά δυναμικά. Όταν όμως η διαδικασία είναι στα πλαίσια του συλλογικού και της δημόσιας διαβούλευσης , η λήψη μιας απόφασης παράγει, είτε κοινωνικό αγαθό είτε κοινωνικό έλλειμα, το οποίο επωμίζονται ολόκληρες κοινωνίες με δεκάδες, εκατοντάδες ή και πολλές χιλιάδες ως και εκατομμύρια μέλη. Υπάρχει λοιπόν πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια διαδικασία διαλόγου και διαπραγμάτευσης . Στην παρούσα αναφορά μας εξετάζομε τη δημόσια συζήτηση που η λήψη αποφάσεων αφορά πλήθος πολιτών και ολόκληρους κοινωνικούς χώρους. Εξαίρεση αποτελούν και μόνον τα επιστημονικά συνέδρια, καθόσον τόσον οι εισηγητές όσον βέβαια και οι παρεμβαίνοντες, έχουν την γνώση ότι οι πληροφορίες και τα επιχειρήματα που εκφράζουν υπόκεινται σε στενή κριτική από τους επαϊοντες συμμετέχοντες στην διαδικασία και έχει επιπτώσεις στην αξιοπιστία τους και εν τέλει και στην καριέρα τους. Και βέβαια δεν εξετάζομε καν περιπτώσεις δημαγωγίας και ακραίου λαϊκισμού οι οποίες δύνανται να επιφέρουν επικίνδυνες συμπεριφορές με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στους κοινωνικούς χώρους.
Το διακύβευμα
Εκτίμησή μας είναι το ότι σε ότι αφορά τη δημόσια συζήτηση και διαβούλευση τόσο σε επίπεδο διοίκησης όσο όμως και σε επίπεδο πολιτικών συζητήσεων και διαδικασιών υπάρχει ένα υπολογίσιμο έλλειμα αξιοπιστίας των κομιζόμενων πληροφοριών. Οι πληροφορίες που συνθέτουν τα επιχειρήματα που εκφράζονται πολύ συχνά χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλή αβεβαιότητα. Συχνά προέρχονται από μη έγκυρες πηγές και το πλέον σύνηθες είναι το ότι στερούνται διασταύρωσης των στοιχείων τους. Αυτό όμως σίγουρα εκτρέπει την συζήτηση από την πραγματικότητα και κατά πάσα πιθανότητα αποστερεί την ευκαιρία η λήψη της επακόλουθης απόφασης να είναι η βέλτιστη. Το διακύβευμα δηλαδή είναι στην ποιότητα τόσο ως προς την λειτουργικότητα όσο όμως και ως προς την ωφελιμότητα της απόφασης ή των αποφάσεων που παίρνονται ως επιστέγασμα της διαδικασίας διαλόγου και διαβούλευσης.
Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης ;
Στον σύγχρονο κόσμο μας, που κυριαρχείται από τους θεμελειώδεις θεσμούς της Δημοκρατίας της ηθικής και της αξιοκρατίας, οι προσπάθειες για την βελτίωση των ‘’κοινωνικών κανόνων’’ όταν γίνονται με ειλικρινή κίνητρα πάντα αποδίδουν. Η βελτίωση στην μεγαλύτερη πιστότητα των χρησιμοποιούμενων πληροφοριών εκτιμούμε ότι μπορεί να γίνεται με το άνοιγμα των κανόνων της δημοκρατίας και με το να δίνεται μεγαλύτερη δυνατότητα στον κοινωνικό διάλογο. Η δυνατότητα αυτή για πληρέστερο κοινωνικό διάλογο και έκφραση κριτικής, θα δημιουργεί όλο και μεγαλύτερες πιέσεις στους κομιστές των μη επαρκών πληροφοριών . Έτσι, αυτοί θα αναγκάζονται να γίνονται πολύ περισσότερο προσεκτικοί και να γνωρίζουν πως οι πληροφορίες που χρησιμοποιούν υποκρύπτουν και κινδύνους , εφόσον δεν έχουν πιστότητα και δεν έχουν διασταυρωθεί επαρκώς. Διαφορετικά, αυτοί θα είναι υπόλογοι απέναντι στον κοινωνικό , στον διοικητικό ή και στον επαγγελματικό τους χώρο.
