Τη θεωρία αυτή φαίνεται να συμμερίζονται Κίνα και Ρωσία, όταν το 1996 μαζί με το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν συγκροτούν την «Πεντάδα της Σανγκάης», που το 2001 με την ένταξη του Ουζμπεκιστάν γίνεται …εξάδα και μετονομάζεται επίσημα σε Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης ή «Σύμφωνο της Σαγκάης», όπως έχει επικρατήσει.
Eαν το 1996 η αφορμή της συνάντησης των «πέντε της Σαγκάης» ήταν η οριοθέτηση των συνόρων μεταξύ τους, το 2001 το ζήτημα του Αφγανιστάν κυριάρχησε. Η διακυβέρνηση από τους Ταλιμπάν και οι ακρότητες του καθεστώτος λειτουργούσαν αποσταθεροποιητικά στην περιοχή αποτελώντας μόνιμη πηγή αστάθειας και κινδύνου, για τους γείτονές του. Αυτή η ανησυχία των χωρών της περιοχής προετοίμασε, ως ένα βαθμό την εμφάνιση του Οργανισμού με τη συγκεκριμένη μορφή που πήρε, ως μία ευρασιατική, πολιτική, οικονομική και στρατιωτική οντότητα.
Κύριοι σκοποί του Οργανισμού είναι:
- Η ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της καλής γειτονίας και φιλίας μεταξύ των κρατών μελών
- Η ανάπτυξη συνεργασίας στις πολιτικές υποθέσεις, την οικονομία, το εμπόριο, την επιστήμη και την τεχνολογία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, την ενέργεια, την προστασία του περιβάλλοντος
- Η διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας
- Η προώθηση και η δημιουργία μιας νέας διεθνούς πολιτικής και οικονομικής τάξης που χαρακτηρίζεται από τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και τον ορθολογισμό.
Ο Οργανισμός συμμορφώνεται με τους στόχους και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών ενώ παράλληλα θέτει και τους δικούς του ξεχωριστούς στόχους που είναι:
- Σεβασμός για την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα
- Η μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις του άλλου
- Η αμοιβαία μη χρήση ή απειλή χρήσης βίας
- Η ισότητα μεταξύ των κρατών μελών
- Η διευθέτηση όλων των ζητημάτων μέσω διαβουλεύσεων
- Το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο και η προθυμία πραγματοποίησης ανταλλαγών, διαλόγου και συνεργασίας, με άλλες χώρες και άλλους παρεμφερείς διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς.
Στόχοι και δράσεις
Στο Αφγανιστάν το 2001 ο οργανισμός μπορεί να συναίνεσε σε μια περιορισμένη και στοχευμένη στρατιωτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ, ωστόσο αυτό που θορύβησε έντονα την ασιατική συμμαχία ήταν η υποκινούμενη από το εξωτερικό “επανάσταση της τουλίπας” στο Κιργιστάν το 2005 με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος. Η αντίδραση ήταν άμεση και στην κρίσιμη διάσκεψη του Oργανισμού στην Αστάνα το ίδιο έτος, σε μια διακήρυξη με ύφος και περιεχόμενο ιδρυτικού κειμένου, διατυπώθηκε ευθεία προειδοποίηση προς τη Δύση να μην παρεμβαίνει στο εσωτερικό κρατών της κεντρικής Ασίας. Στο κείμενο μεταξύ άλλων, τονίζονται η ειρηνική, μη-συγκρουσιακή επίλυση των κρίσεων, η μη-επέμβαση στα εσωτερικά των κυρίαρχων κρατών, το δικαίωμα κάθε λαού να επιλέξει το δικό του δρόμο ανάπτυξης και η δήλωση ότι η σταθερότητα και η ασφάλεια στην επικράτεια του SCO εμπίπτει στη δική του ευθύνη. Η διακήρυξη θεωρήθηκε από Ασιάτες αναλυτές ως μήνυμα προς τη Δύση να αποσυρθεί από την κεντρική Ασία και ειδικότερα από τις στρατιωτικές βάσεις σε Κιργιστάν και Ουζμπεκιστάν.
Παρά τις εξωτερικές προκλήσεις, το πεδίο που αποτελεί προτεραιότητα για τον SCO ως τώρα είναι οι εσωτερικές απειλές στα κράτη μέλη του, οι οποίες έχουν κωδικοποιηθεί με τους αμφίσημους όρους τρομοκρατία, εξτρεμισμός και απόσχιση, τα “3 κακά”. Παραδείγματα συνιστούν ο εμφύλιος στο Τατζικιστάν (1992-1997), το εμπόριο ναρκωτικών κυρίως μέσω του Αφγανιστάν, o ισλαμικός φονταμεταλισμός, η αυτονομιστική δράση μειονοτικών εθνοτήτων όπως οι Τσετσένοι στη Ρωσία και οι Ουιγούροι στην Κίνα. Για το συντονισμό στην πάταξη τους δημιουργήθηκε η αντιτρομοκρατική δομή Regional Anti-Terrorist Structure (RATS).
Τακτικό στρατιωτικό σώμα ή στρατό δε διαθέτει ο Οργανισμός, δεν αποτελεί προτεραιότητα, ούτε έχει εμπλακεί σε πολεμικές συγκρούσεις ανά τον κόσμο, καθώς μέχρι τώρα είναι προσανατολισμένος στην εσωτερική ασφάλεια και τη σταθερότητα των νυν καθεστώτων. Π.χ. στην κρίση της Συρίας, ο SCO ναι μεν τάχθηκε υπέρ της πολιτικής ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, ωστόσο, παρά τις φήμες για αποστολή στρατιωτικής δύναμης στον πόλεμο, κάτι τέτοιο δε συνέβη. Παρόλα αυτά, κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλης κλίμακας κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με την ονομασία ‘’Αποστολή Ειρήνης’’ (Peace Mission), όπως ήταν για παράδειγμα αυτή που διεξήχθη το 2010 στο Ματυμπουλάκ του Καζακστάν με τη συμμετοχή 5.000 στρατιωτικού προσωπικού από όλα τα κράτη πλην του Ουζμπεκιστάν.
Όσο αφορά την οικονομική συνεργασία, οι δύο στυλοβάτες του Οργανισμού της Σανγκάης, η Κίνα και η Ρωσία, προτάσσουν η καθεμία το δικό της ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το Πεκίνο προσβλέπει στην τελωνειακή ένωση για την απελευθέρωση του εμπορίου και την κατάργηση των δασμών, ενώ η Μόσχα είναι υπέρ των επενδύσεων σε μεγάλα πρότζεκτ στις μεταφορές και την ενέργεια.
Η μεγαλύτερη φιλοδοξία όμως του Οργανισμού είναι η δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας και ενός κοινού ταμείου που θα παρέχει ώθηση και ασφάλεια στις οικονομίες των μελών αλλά και την ανεξαρτησία από το Δυτικό χρηματοπιστωτικό μονοπώλιο. Η πρόταση τέθηκε το 2011 στη σύνοδο των ηγετών των κυβερνήσεων, και από τότε ειδικά κλιμάκια ερευνούν τις τεχνικές προδιαγραφές του εγχειρήματος.
Τι θα γίνει με την ενέργεια
Με την προσχώρηση του Ιράν, η αμυντική θωράκιση των μελών της συμμαχίας, θεωρητικά λειτουργεί αποτρεπτικά σε μια ενδεχόμενη επίθεση των ΗΠΑ στην περσική χώρα.
Με την Τεχεράνη (μία ακόμη χώρα με τεράστια ενεργειακά αποθέματα) να έχει γίνει μέλος στον SCO, παρέχεται στον Οργανισμό η δυνατότητα πρόσβασης στην καυτή ζώνη της Μέσης Ανατολής, διέξοδος στον περσικό Κόλπο.
Τέλη Μαρτίου ανακοινώθηκε και η ένταξη της Σαουδικής Αραβίας στον SCO, η ένταξη αυτή ενισχύει κατά πολύ ενεργειακά τον οργανισμό. Οι στενότερες σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με τον SCO, παραβλέποντας ακόμα και την έχθρα με τον Ιράν, προκαλούν ανησυχία στην Ουάσινγκτον, αλλά και γενικότερα στη Δύση.
Είναι ενδιαφέρον και άκρως ανησυχητικό, για την οικονομία των ΗΠΑ, οι πρόσφατές δηλώσεις του Πούτιν για ενδεχόμενη χρήση άλλου νομίσματος εκτός του δολαρίου στην αγορά ενέργειας. Είναι βέβαιο ότι οι δηλώσεις αυτές σχετίζονται με την διεύρυνση του οργανισμού της Σαγκάη.
Και όλα αυτά ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη ο πόλεμος ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία (ουσιαστικά μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ)
Κράτη μέλη
– Κίνα
– Καζακστάν
– Κιργιζία
– Ρωσία
– Τατζικιστάν
– Ουζμπεκιστάν (15 Ιουνίου 2001)
– Ινδία (9 Ιουνίου 2017)
– Πακιστάν (9 Ιουνίου 2017)
– Ιράν (17 Σεπτεμβρίου 2021)
Παρατηρητές
– Αφγανιστάν
– Λευκορωσία
– Μογγολία
Συνομιλητές
– Αρμενία
– Αζερμπαϊτζάν
– Καμπότζη
– Νεπάλ
– Σρι Λάνκα
– Τουρκία
